Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 21 kwietnia 2009 r.
I UZ 7/09
Przepis art. 130 § 1 k.p.c. ma zastosowanie do odwołania wszczynają-
cego postępowanie w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych tylko wów-
czas, gdy jest ono dotknięte brakami formalnymi, które nie mogą być usunięte
w trakcie czynności wyjaśniających (art. 468 § 2 pkt 1 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Zbigniew Korzeniowski,
Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 kwietnia
2009 r. sprawy z odwołania Jolanty N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w K. o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy, na skutek za-
żalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie z dnia 30 kwietnia 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postano-
wieniem z dnia 30 kwietnia 2008 r. oddalił zażalenie wnioskodawczyni na zarządze-
nie Przewodniczącego Sądu Rejonowego dla Krakowa Nowej Huty - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 19 grudnia 2007 r. w przedmiocie
zwrotu Jolancie N. wniesionego przez nią odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w K. z dnia 7 września 2007 r.
Sąd drugiej instancji wskazał, że pełnomocnik skarżącej został wezwany do
uzupełnienia braków formalnych odwołania przez złożenie oryginału pełnomocnictwa
lub jego uwierzytelnionego odpisu. Do akt została złożona jednakże jedynie kseroko-
pia uwierzytelnionego odpisu pełnomocnictwa, wobec czego Sąd Rejonowy prawi-
dłowo uznał, iż brak nie został uzupełniony, a tym samym zarządzenie o zwrocie od-
wołania znajdowało oparcie w art. 130 § 1 k.p.c.
2
Wnioskodawczyni wniosła zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego, za-
rzucając mu naruszenie art. 89 § 1 k.p.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie pole-
gające na przyjęciu, że pełnomocnik odwołującej się był zobowiązany na mocy
wskazanego przepisu do przedłożenia wyłącznie oryginału pełnomocnictwa oraz błąd
w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez bezza-
sadne ustalenie, że pełnomocnik odwołującej się przedłożył kserokopię uwierzytel-
nionego pełnomocnictwa, gdy tymczasem przedłożył uwierzytelniony odpis pełno-
mocnictwa (uwierzytelnioną przez siebie kserokopię pełnomocnictwa).
Wskazując na takie zarzuty, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego po-
stanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 2 k.p.c., w sprawach, których przysługuje skarga kasa-
cyjna, dopuszczalne jest zażalenie do Sądu Najwyższego na postanowienie sądu
drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o któ-
rych mowa w art. 3981
k.p.c. (tj. w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia po-
stępowania), a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na
postanowienie sądu pierwszej instancji. Zaskarżone przez wnioskodawczynię orze-
czenie nie jest postanowieniem w przedmiocie odrzucenia pozwu, ani w przedmiocie
umorzenia postępowania. Nie zostało też wydane w wyniku rozpoznania zażalenia
na postanowienie Sądu pierwszej instancji, bo zaskarżone do Sądu Okręgowego
zostało zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu odwołania. Kodeks
postępowania cywilnego nie zawiera przepisu, który stanowiłby ogólnie, iż do zarzą-
dzeń przewodniczącego stosuje się przepisy dotyczące postanowień sądu, a zatem
uznać należy, iż zawarte w art. 3941
§ 2 k.p.c. wyłączenie nie odnosi się do postano-
wień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na zarządzenie. Dopuszczalność
zaskarżenia takiego orzeczenia do Sądu Najwyższego uzależniona jest zatem od
tego, czy można je uznać za kończące postępowanie w sprawie.
Odwołanie od decyzji organu rentowego pełni w postępowaniu sądowym rolę
pozwu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN
105/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 529). W judykaturze utrwalone jest stanowisko,
że na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na zarządzenie o
zwrocie pozwu nie przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego (por. postanowienia
3
Sądu Najwyższego: z dnia 23 stycznia 1998 r., I CZ 207/97, LexPolonica nr 350708,
z dnia 19 grudnia 1996 r., II CKN 60/96, LexPolonica nr 329904). Taki pogląd jest
uzasadniony stwierdzeniem, iż zarządzenie o zwrocie pozwu jest rozstrzygnięciem
szczególnym, gdyż pozbawia pismo procesowe, które zostało zwrócone, wszelkich
skutków prawnych (zarówno materialnych, jak i procesowych), a zatem nie może być
uznane za kończące postępowanie w sprawie, tzn. kończące spór (całość sporu).
Pojęcie „postanowienia kończące postępowanie w sprawie” obejmuje bowiem tylko
orzeczenia kończące postępowanie jako całość poddaną pod osąd, tzn. takie, któ-
rych uprawomocnienie trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty w
danej instancji.
Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest dwueta-
powe. Rozpoczyna się ono wnioskiem zgłaszanym do organu rentowego, przed któ-
rym toczy się w trybie postępowania administracyjnego, zmodyfikowanego przepi-
sami szczególnymi, a kończy decyzją tego organu. Zarówno praktyka, jak i doktryna
prawa są zgodne co do tego, że postępowanie przed organem rentowym jest postę-
powaniem prejurysdykcyjnym (przedsądowym), nie budzi też żadnych wątpliwości
konstatacja, że odwołanie od decyzji organu rentowego rozpoczyna etap postępo-
wania przed sądem pierwszej instancji. Odwołanie nie jest jednak pozwem, a jedynie
pełni jego rolę. Z uwagi zaś na dwuetapowość postępowania w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych i rygory procesowe związane z możliwością wniesienia
odwołania, zwrot odwołania wywołuje inne skutki od zwrotu pozwu. Prowadzi bowiem
do uprawomocnienia decyzji organu rentowego rozstrzygającej o określonych pra-
wach albo obowiązkach odwołującego się, praktycznie pozbawiając go możliwości
ponownego poddania sporu pod osąd organu odwoławczego. Z art. 4779
§ 1 k.p.c.
wynika bowiem, że odwołanie do sądu może być wniesione tylko w terminie miesiąca
od doręczenia odpisu decyzji, a przekroczenie tego terminu z przyczyn zależnych od
odwołującego prowadzi do konieczności odrzucenia odwołania się (art. 4779
§ 3
k.p.c.). Należy zatem przyjąć, że postanowienie sądu drugiej instancji oddalające
zażalenie na zarządzenie o zwrocie odwołania zamyka ubezpieczonemu drogę do
rozpoznania sprawy co do jej istoty, wobec czego jest orzeczeniem kończącym po-
stępowanie w sprawie w rozumieniu art. 3941
§ 2 k.p.c., a w konsekwencji dopusz-
czalne jest zażalenie do Sądu Najwyższego na takie postanowienie wydane w spra-
wie, w której przysługuje skarga kasacyjna. Nie ma więc przeszkód do rozpoznania
zażalenia wnioskodawczyni, a należy je uznać za uzasadnione.
4
Jak wskazano wyżej, odwołanie od decyzji organu rentowego pełni rolę po-
zwu, bo wszczyna postępowanie sądowe, ale jest przy tym szczególnym pismem
procesowym, które podlega rygorom przewidzianym w art. 47710
§ 1 k.p.c. Zgodnie z
tym przepisem odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, okre-
ślenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów i wniosków oraz podpis ubezpieczonego albo
jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Odwołanie wniesione w niniej-
szej sprawie spełniało te warunki. Podpisał je pełnomocnik wnioskodawczyni, z tym
że załączył do odwołania kserokopię pełnomocnictwa, zamiast wymaganego przez
art. 89 § 1 k.p.c. pełnomocnictwa z podpisem mocodawcy lub wierzytelnego odpisu
pełnomocnictwa. Abstrahując od tego, czy w wykonaniu wezwania pełnomocnik zło-
żył kserokopię uwierzytelnionego przez siebie pełnomocnictwa, jak przyjął Sąd, czy
uwierzytelnioną przez siebie kserokopię pełnomocnictwa, jak utrzymuje skarżąca,
rozważenia wymaga przede wszystkim, czy prawidłowo został zastosowany w tej
sprawie art. 130 § 1 k.p.c. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przewi-
dziany jest bowiem odrębny tryb postępowania, mający na celu odformalizowanie
procesu i ułatwienie dochodzenia roszczeń. Temu celowi służy art. 468 k.p.c., który -
odmiennie niż art. 130 k.p.c. - przewiduje usunięcie braków formalnych na posiedze-
niu sądowym (wyjaśniającym). Przepis art. 468 § 2 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym
czynności wyjaśniające mają na celu usunięcie braków formalnych pism proceso-
wych, jako przepis szczególny wyłącza możliwość zastosowania art. 130 § 1 k.p.c.,
tj. w tym wypadku zwrotu odwołania, w każdej sytuacji, gdy takie braki mogą być
usunięte w trakcie czynności wyjaśniających. Inaczej rzecz ujmując, odwołanie w
sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych może być zwrócone w trybie art. 130 §
1 k.p.c. tylko wówczas, gdy mimo wezwania nie usunięto takich jego braków, które
uniemożliwiają podjęcie nawet czynności wyjaśniających. Załączenie do odwołania
kserokopii pełnomocnictwa zamiast jego oryginału lub uwierzytelnionego odpisu nie
jest brakiem tego rodzaju, a zatem w tej sytuacji art. 130 § 1 k.p.c. nie znajdował za-
stosowania, wobec czego nie mógł stanowić podstawy prawnej do zwrotu odwołania
wniesionego przez skarżącą.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art.
39815
§ 1 k.p.c. postanowił jak w sentencji.
========================================