Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 628/08
POSTANOWIENIE
Dnia 29 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku W. B. & Z. b.v. z siedzibą w E., Holandia
przy uczestnictwie A. M.
o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 29 kwietnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 marca 2008 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 7 grudnia 2007 r. stwierdził
wykonalność na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej wyroku Sądu w A. w
Królestwie Niderlandów wydanego 4 kwietnia 2007 r., sygn. Akt [...], na podstawie
którego dłużnik A. M. został zobowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela W. B. &
Z. b.v. z siedzibą w E. Holandia (wnioskodawcy) kwot: 77.909,65 EURO
wynikającej z załączonych do pozwu faktur opatrzonych różnymi datami, wraz z
odsetkami, 1.788 EURO tytułem pozasądowych kosztów windykacyjnych, 1.956,32
EURO tytułem zaliczek oraz 894 EURO tytułem kosztów postępowania.
Sąd Apelacyjny postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
zażalenie dłużnika na powyższe postanowienie Sądu Okręgowego. Sąd Apelacyjny
wskazał, że zakres jego kognicji, jako sądu rozpoznającego środek zaskarżenia od
orzeczenia rozstrzygającego o wniosku o stwierdzenie wykonalności, ograniczony
jest do zbadania przesłanek określonych w art. 34-35 rozporządzenia Rady (WE) nr
44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. WE
L 12 z dnia 16 stycznia 2001 r., s. 1; przekład polski: wydanie specjalne Dz. Urz.
UE, rozdział 19, t. 4, s. 42; dalej: „rozporządzenie nr 44/2001”). Odnosząc się do
podniesionego w zażaleniu zarzutu naruszenia art. 34 pkt 2 powołanego
rozporządzenia stwierdził, że – wbrew odmiennym twierdzeniom skarżącego – Sąd
w A. dopełnił wszelkich formalności związanych z poinformowaniem dłużnika o
toczącym się postępowaniu, w związku z czym był uprawniony do wydania
orzeczenia w sprawie, mimo że pozwany nie stawił się na rozprawę i nie wdał się w
spór co do istoty sprawy. Sąd Apelacyjny powołał się przy tym na treść
zaświadczenia Sądu w A., zapis w protokole rozprawy przed tym Sądem oraz
poświadczenie wystawione przez Sąd Rejonowy w P. na podstawie art. 10
rozporządzenia Rady (WE) nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie
doręczania w Państwach Członkowskich sądowych i pozasądowych dokumentów w
sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. WE L 160 z dnia 30 czerwca 2000 r., s.
3
37; przekład polski: wydanie specjalne Dz. Urz. UE, rozdział 19, t. 1, s. 227; dalej:
„rozporządzenie nr 1348/2000”).
W skardze kasacyjnej od powyższego postanowienia, opartej na podstawie
określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c., dłużnik domagał się uchylenia tego
orzeczenia oraz poprzedzającego go postanowienia Sądu Okręgowego
i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, podnosząc zarzuty
naruszenia: art. 1146 § 1 pkt 3 k.p.c., art. 34 pkt 2 rozporządzenia nr 44/2001,
art. 4, 6, 7 i 10 rozporządzenia nr 1348/2000, art. 45 i 178 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 378 oraz art. 382 i art. 391 § 1 k.p.c.,
a także art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności.
Wierzyciel w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjął, że w rozpoznawanej sprawie
zastosowanie mają postanowienia rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia
22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich
wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, a także rozporządzenia Rady
(WE) nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie doręczania w Państwach
Członkowskich sadowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych
i handlowych. Postępowanie w sprawie cywilnej (handlowej) w rozumieniu art. 1
ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 oraz art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1348/2000
zostało wszczęte przed sądem niderlandzkim po dniu 1 maja 2004 r.
Wyrok, którego dotyczy wniosek o stwierdzenie wykonalności został wydany zatem
po wejściu w życie obu tych regulacji w stosunkach między Polską a Niderlandami.
Trafnie też Sąd Apelacyjny uznał, że zakres kognicji sądu odwoławczego
rozpoznającego środek zaskarżenia od orzeczenia sądu pierwszej instancji
rozstrzygającego o wniosku o stwierdzenie wykonalności jest ograniczony do
badania przesłanek określonych w art. 34-35 rozporządzenia nr 44/2001 (art. 45).
Wychodząc z tego słusznego założenia, Sąd ten nie podzielił jednak zarzutu
skarżącego wskazującego na nieprawidłowe zawiadomienie go o postępowaniu
toczącym się przed Sądem w A. Uznając ten zarzut za bezzasadny, Sąd
4
Apelacyjny odwołał się do treści zaświadczenia wystawionego przez Sąd w A. na
podstawie art. 54 rozporządzenia nr 44/2001 (k. 14-17), protokołu rozprawy przed
tym Sądem (k. 10) oraz poświadczenia doręczenia, sporządzonego przez Sąd
Rejonowy w P. stosownie do art. 10 rozporządzenia nr 1348/2001. Wskazał przy
tym, że z pierwszego z wymienionych dokumentów wynika, iż w dniu 7 czerwca
2006 r. przekazano Ministerstwu Sprawiedliwości - jako podmiotowi
upoważnionemu według art. 2 rozporządzenia nr 1348/2000 – dwa odpisy pozwu
w celu doręczenia pozwanemu, a ich doręczenie zostało potwierdzone zapisem
w protokole rozprawy. Powołane dokumenty nie wskazują więc, aby Sąd w A.
wyrokował z naruszeniem przepisów rozporządzeń nr 1348/200 i 44/2001.
Sąd Apelacyjny wyraził również pogląd, że nie jest uprawniony do oceny, czy sąd
zagraniczny podjął odpowiednie działania w celu uzyskania poświadczenia
doręczenia.
Zgodzić się trzeba z zapatrywaniem skarżącego, że dokonana przez Sąd
Apelacyjny - z powołaniem się na powyższe okoliczności – ocena podniesionego
w zażaleniu zarzutu niezawiadomienia go jako strony pozwanej o toczącym się
postępowaniu przed Sądem w A. nasuwa istotne zastrzeżenia.
Zgodnie z art. 34 pkt 2 w związku z art. 45 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001,
sąd odwoławczy odmawia stwierdzenia wykonalności albo je uchyla, jeżeli
pozwanemu, który nie wdał się w spór, nie doręczono dokumentu wszczynającego
postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie i w sposób umożliwiający
mu przygotowanie do obrony, chyba że pozwany nie złożył przeciwko orzeczeniu
środka zaskarżenia, chociaż miał do tego możliwość. W postępowaniu
zażaleniowym skarżący podnosił, że o wyroku Sądu w A. dowiedział się dopiero w
chwili doręczenia mu postanowienia stwierdzającego wykonalność tego orzeczenia
(28 grudnia 2007 r.) i nie miał możliwości podjęcia obrony. W toku posiedzenia
poprzedzającego wydanie zaskarżonego postanowienia wierzyciel wskazał
natomiast, że odpisy pozwu przekazane przez Sąd w A. Ministerstwu
Sprawiedliwości doręczone zostały pozwanemu w dniu 19 października 2006 r.
Jednocześnie podniósł, że wysłał bezpośrednio pozwanemu pozew z dnia
7 czerwca 2007 r. na jego adres. Sąd Apelacyjny do tych sprzecznych twierdzeń
wprost nie odniósł się, poprzestając – z powołaniem się na treść zaświadczenia
5
Sądu w A., protokołu rozprawy przeprowadzonej przed tym Sądem i poświadczenia
wystawionego przez Sąd Rejonowy w P. - na stwierdzeniu, że obowiązek
doręczenia odpisów pozwów wykonany został w sposób prawidłowy.
Niewątpliwie dokumenty, na które powołał się Sąd Apelacyjny mają walor
dokumentów urzędowych i korzystają z domniemania prawdziwości oraz zgodności
z prawdą tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 k.p.c.).
Domniemania te są jednak wzruszalne i mogą być jednak obalone za pomocą
wszelkich środków dowodowych (art. 252 k.p.c.). Zauważyć wszakże należy – co
trafnie podniósł skarżący – że Sąd Apelacyjny w sposób wadliwy odczytał istotną
dla rozstrzygnięcia sprawy część zaświadczenia Sądu w A. Zaświadczenie to,
sporządzone według wzoru stanowiącego załącznik nr V do rozporządzenia nr
44/2001, wskazuje dzień 7 czerwca 2007 r. jako datę doręczenia pozwanemu
dokumentu wszczynającego sprawę (pkt 4.4). Sąd Apelacyjny przyjął, że w tym
dniu przekazano odpisy pozwu Ministerstwu Sprawiedliwości celem doręczenia ich
pozwanemu. Tymczasem kwestia kiedy wysłano pozwanemu odpis dokumentu
wszczynającego postępowanie (dokumentu równoważnego) – w świetle art. 34 pkt
2 rozporządzenia nr 44/2001 - nie ma istotnego znaczenia. Nie ulega wątpliwości,
że doręczenie stwierdzone zaświadczeniem, w sposób określony w art. 2, 4, 6 i 7
rozporządzenia nr 1348/2000, nie mogło nastąpić 7 czerwca 2006 r., tj. w dniu
sporządzenia pozwu. Kwestia ta nie była przedmiotem rozważań Sądu
Apelacyjnego.
Z brzmienia przytoczonego art. 34 pkt 2 rozporządzenia nr 44/2001 wynika,
że do stwierdzenia wykonalności orzeczenia Państwa Członkowskiego konieczne
jest nie tylko doręczenie pozwanemu, który nie wdał się w spór, dokumentu
wszczynającego postępowanie, ale również ustalenie, że doręczenie to nastąpiło
w czasie i w sposób umożliwiający przygotowanie obrony, albo że mimo uchybień
w tym zakresie pozwany nie zaskarżył orzeczenia, mając taką możliwość.
Ogólnikowe odwołanie się w motywach zaskarżonego postanowienia do zapisu
w protokole rozprawy przeprowadzonej przed Sądem w A. oraz do nie
sprecyzowanej treści poświadczenia doręczenia sporządzonego przez Sąd
Rejonowy w P. nie pozwala uznać, że Sąd Apelacyjny rozważył wszystkie
przesłanki warunkujące stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego,
6
których spełnienie kwestionował skarżący. Dołączenie do wniosku o stwierdzenie
wykonalności orzeczenia zaświadczenia sądu państwa pochodzenia tego
orzeczenia, potwierdzającego jego wykonalność i doręczenie pozwanemu
dokumentu wszczynającego postępowanie, nie zwalnia sądu rozpoznającego
środek zaskarżenia od orzeczenia rozstrzygającego o wniosku o stwierdzenia
wykonalności z obowiązku przeprowadzenia samodzielnej oceny spełnienia
przesłanek odmowy stwierdzenia wykonalności lub jego uchylenia, przewidzianych
w art. 34-35 rozporządzenia nr 44/2001. Ocena taka wymaga dokonania
stanowczych ustaleń wskazujących na to, kiedy doręczono pozwanemu odpis
pozwu i czy dokonano tego w czasie i w sposób umożliwiający mu podjecie obrony,
ewentualnie, czy mimo uchybień w zakresie wykonania obowiązku doręczenia
pozwany miał możliwość zaskarżenia niekorzystnego dla siebie wyroku.
Niezbędne przy tym jest wyjaśnienie, czy doręczenie pozwanemu odpisu pozwu
nastąpiło przed, czy po rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku przez Sąd w A.,
a w tym drugim wypadku – jaki to mogło mieć wpływ na możliwość podjęcia przez
niego obrony. Przydatna dla tej oceny może okazać się treść pism przekazanych
Ministerstwu Sprawiedliwości celem doręczenia pozwanemu.
Uchylenie się przez Sąd Apelacyjny od rozważenia, czy spełnione zostały
wszystkie przesłanki stwierdzenia wykonalności orzeczenia określone w art. 34 pkt
2 wymienionego rozporządzenia, mimo kwestionowania tego faktu w zażaleniu,
usprawiedliwia zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Uniemożliwia też skuteczne
odparcie pozostałych zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.