Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 43/09
POSTANOWIENIE
Dnia 7 maja 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa małoletniego Ł.Ł.
przeciwko Centrum Traumatologii Wojewódzkiemu Szpitalowi […]
o zapłatę i ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 maja 2009 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 marca 2009 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 11 marca 2009 r. Sąd Apelacyjny w sprawie [...]
odrzucił skargę kasacyjną powoda od wyroku tegoż Sądu z dnia 22 października
2008 r. w tej samej sprawie, w części oddalającej apelację. Skarga zarzuca
zaskarżonemu wyrokowi błędną wykładnię art. 189 k.p.c. przez uznanie, że powód
nie ma interesu prawnego w dochodzeniu na drodze powództwa ustalającego, że
pozwany będzie odpowiadał za szkody, jakie mogą powstać w przyszłości u
powoda ze względu na wadliwe przeprowadzenie porodu w 2002 r. Jako
uzasadnienie oddalenia powództwa w tym zakresie przez sąd I instancji
a następnie apelacji powoda było wejście w życie art. 4421
§ 3 k.c., znoszącego
dotychczasowe ograniczenia terminu dochodzenia roszczeń za szkodę
spowodowaną czynem niedozwolonym.
Sąd Apelacyjny zarządzeniem z dnia 30 stycznia 2009 r. zobowiązał
pełnomocnika powoda do usunięcia braku formalnego skargi kasacyjnej poprzez
oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia. W odpowiedzi na to wezwanie
pełnomocnik powoda zaprezentował stanowisko, że wykonanie zobowiązania nie
jest możliwe, ponieważ żądanie ustalenia istnienia stosunku prawnego nie ma
charakteru majątkowego. Odrzucając skargę kasacyjną wskutek niewykonania
zarządzenia Sądu, wskazano na treść art. 3982
§ 1 i art. 3984
§ 2 k.p.c. oraz
interpretację Sądu Najwyższego w licznych powołanych postanowieniach, z których
wynika obowiązek sprecyzowania wartości żądania w sprawie o prawa majątkowe,
a do takich należy przedmiotowe roszczenie.
W zażaleniu zarzucono, że wprawdzie sprawa o ustalenie może mieć
charakter „sprawy o prawo majątkowe”, ale to nie oznacza, aby sprawa o ustalenie
odpowiedzialności za szkody w przyszłości, które jeszcze nie powstały, ale
wynikają z wadliwie przeprowadzonego porodu miała charakter takiej właśnie
sprawy. Zdaniem skarżącego, żądanie ustalenia stosunku prawnego na przyszłość
ma charakter sprawy niemajątkowej, jako że musi się ziścić wydarzenie, które
spowoduje powstanie roszczenia o charakterze majątkowym. Nie ma więc
możliwości wskazania obecnie jakiejś kwoty, która by miarodajnie stanowiła
wartość tej ewentualnej szkody.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie. Jego przedmiotem jest tylko ocena
prawidłowości odrzucenia skargi kasacyjnej przez Sąd Apelacyjny, ze względu na
nieoznaczenie wartości roszczenia.
Celem powództwa ustalającego, opartego na art. 189 k.p.c. jest ustalenie
istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Z tego stosunku mogą
płynąć określone roszczenia majątkowe, np. o odszkodowanie. Trafnie podnosi
skarżący, że wskazana w apelacji wartość przedmiotu zaskarżenia wyroku Sądu
I instancji dotyczyła tylko żądania podwyższenia renty i żądanie to zostało przez
Sąd Apelacyjny rozpatrzone po myśli powoda. W dotychczasowych etapach
rozpoznawania sprawy, ani Sąd Okręgowy, ani Sąd Apelacyjny nie kwestionowały
wartości przedmiotu sporu, mimo że było czytelne ze wskazania przedmiotu
powództwa, iż obejmuje ono także ustalenie odpowiedzialności na przyszłość, bez
wskazywania wartości tej odpowiedzialności. Z tym, że nie ma racji skarżący jakoby
ustalenie odpowiedzialności pozwanego na przyszłość należało wiązać z jakimś
zdarzeniem przyszłym, które dopiero spowoduje powstanie roszczenia
o charakterze majątkowym, w postaci odpowiedzialności za przyszłą szkodę.
Szkoda będzie przyszła i właśnie powód ubiega się o ustalenie za nią
odpowiedzialności pozwanego, ale zdarzenie prawne, z którym łączy się
odpowiedzialność już nastąpiło w postaci wadliwie przeprowadzonego porodu.
Gdyby nie korzystna dla poszkodowanych zmiana przepisów kodeksu
cywilnego o terminie, w którym można zgłaszać roszczenia odszkodowawcze
z tytułu czynów niedozwolonych, to powód miałby niewątpliwy interes prawny
w uzyskaniu wyroku ustalającego na podstawie art. 189 k.p.c. Obecnie może to
czynić w okresie trzech lat od zdarzenia powodującego szkodę, czyli w przypadku
powoda będzie to możliwe w przyszłości w każdym przypadku, w którym pojawiłaby
się dalsza szkoda – dalszy, nie uwzględniony dotąd uszczerbek na zdrowiu
powoda, będący następstwem wadliwie przeprowadzonego porodu, według
ogólnych reguł odpowiedzialności ex delicto, w tym związku przyczynowego
(art. 361 § 1 k.c.). Wtedy też będzie można określić wartość roszczenia
dochodzonego od ustalonego już w dotychczasowym postępowaniu podmiotu
4
odpowiedzialnego. Wartość tę w niniejszej sprawie należało określić
w postępowaniu przed sądem I instancji, co nie zostało uczynione, podobnie jak
w postępowaniu przed sądem II instancji.
Zaniechanie przez Sądy obu instancji wypełnienia obowiązku określenia na etapie
postępowania w I i II instancji wartości przedmiotu zaskarżenia – nie pozwala
obecnie, na etapie postępowania kasacyjnego, na obciążenie strony negatywnymi
skutkami tych zaniedbań prowadzącymi do pozbawienia jej prawa do wniesienia
skargi kasacyjnej.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zd. 1
k.p.c. w zw. z art. 394 § 3 k.p.c. postanowił jak na wstępie.