Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 24/09
POSTANOWIENIE
Dnia 20 maja 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Gerard Bieniek
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J.M.
przy uczestnictwie S.M.
o pozbawienie małżonka zarządu majątkiem wspólnym,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 maja 2009 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Okręgowego w R.
z dnia 5 listopada 2008 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w R. postanowieniem z dnia 5 listopada 2008 r. odrzucił
skargę kasacyjną wnioskodawczyni J.M. od postanowienia tegoż Sądu
Okręgowego z dnia 8 lipca 2008 r.
W uzasadnieniu Sąd Okręgowy stwierdził, że podstawą prawną roszczenia w
niniejszej sprawie, rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym jest art. 40
k.r.o., zgodnie z którym z ważnych powodów Sąd może na żądanie jednego
z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem
wspólnym. Sprawa rozpoznawana jest w postępowaniu nieprocesowym. Zgodnie
z art. 5191
§ 2 k.p.c., w postępowaniu nieprocesowym w sprawach z zakresu prawa
rodzinnego, opiekuńczego i kurateli skarga kasacyjna przysługuje tylko w sprawach
o przysposobienie oraz o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności
majątkowej między małżonkami. Niniejsza sprawa nie jest sprawą, o której mowa
w przytoczonym przepisie.
Przyjmując, że sprawy dotyczące zarządu małżeńskim majątkiem wspólnym
są sprawami dotyczącymi zarządu związanego z współwłasnością, zastosowanie
ma art. 5191
§ 4 pkt 2 k.p.c. zgodnie z którym skarga kasacyjna nie przysługuje w
sprawach dotyczących zarządu związanego ze współwłasnością lub użytkowaniem.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawczyni wniosła o jego
uchylenie. W uzasadnieniu zażalenia podniosła, że błędny jest pogląd Sądu
Okręgowego, że sprawy dotyczące zarządu majątkiem wspólnym (art. 36-40 k.r.o.)
są analogiczne do spraw z zakresu zarządu związanego ze współwłasnością
(art. 611-616 k.p.c.). W przepisach art. 611-616 k.p.c. jest odwołanie do przepisów
prawa materialnego: art. 199, 201, 202, 203 i 269 § 1 k.c. i zdaniem
wnioskodawczyni dotyczą one jedynie współwłasności ułamkowej, a nie
współwłasności łącznej. Wnioskodawczyni swoją legitymację do złożenia skargi
kasacyjnej w sprawie, której materialno-prawną przesłanką jest art. 40 k.r.o.
upatruje w art. 5191
§ 1 k.p.c., który stanowi, że od wydanych przez Sąd drugiej
3
instancji postanowień co do istoty sprawy przysługuje skarga kasacyjna
w sprawach z zakresu prawa rzeczowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Można zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu zażalenia,
że sprawy z art. 40 k.r.o. nie należą do spraw z zakresu zarządu związanego ze
współwłasnością i użytkowaniem. Jednakże nie oznacza to, że w sprawach
z art. 40 k.r.o. od orzeczeń sądu drugiej instancji przysługuje skarga kasacyjna.
Przepis art. 5191
§ 1 k.p.c. wprowadza jako ogólna zasadę, że w sprawach
z zakresu prawa rzeczowego przysługuje w postępowaniu nieprocesowym skarga
kasacyjna. Od tej zasady przewidziano w art. 5191
§ 4 k.p.c. trzy wyjątki. Należy
zauważyć, że sprawami z zakresu prawa rzeczowego w rozumieniu art. 5191
k.p.c.
są sprawy wymienione w Dziale III Księgi drugiej kodeksu postępowania cywilnego.
Oprócz omawianych już spraw dotyczących zarządu związanego ze
współwłasnością i użytkowaniem do spraw z zakresu prawa rzeczowego
rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym należą sprawy o stwierdzenie
zasiedzenia (art. 609-610), dotyczące przepadku rzeczy (art. 6101
– 6105
),
zniesienia współwłasności (art. 617-625) o ustanowienie drogi koniecznej
i służebności przesyłu (art. 626) i sprawy wieczystoksięgowe (art. 6261
- 62617
).
Wśród spraw z zakresu prawa rzeczowego nie ma wymienionych spraw
z art. 40 k.r.o. Mogłoby to prowadzić do wniosku, że zgodnie z regułą wyrażoną
w art. 13 § 1 k.p.c. sprawy z art. 40 k.r.o. powinny być rozpoznawane w procesie.
Jednakże od początku obowiązywania kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
utrwaliła się jednolita praktyka, ze sprawy te rozpoznawane są w postępowaniu
nieprocesowym. Nasuwa się pytanie dlaczego tak się stało. Otóż, sprawami
z art. 40 k.r.o. są sprawy dotyczące pozbawienia małżonka samodzielnego zarządu
majątkiem wspólnym, jak również zastąpienia zezwoleniem sądu zgody
współmałżonka na dokonanie czynności. W istocie są to sprawy małżeńskie, a nie
z zakresu prawa rzeczowego. Sprawy małżeńskie należą do spraw z zakresu
prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że
zgodnie z art. 5191
§ 2 k.p.c. w tego rodzaju sprawach skarga kasacyjna nie
4
przysługuje. Niedopuszczalna skarga kasacyjna podlegała odrzuceniu na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.