Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 21/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 sierpnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa W. K.
przeciwko Szpitalowi Powiatowemu im. [...] Samodzielnemu Publicznemu
Zakładowi Opieki Zdrowotnej w B.
o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych i nakazanie udzielenia
powodowi godzin wolnych od pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 11 sierpnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w L.
z dnia 14 listopada 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania.
2
U z a s a d n i e n i e
Pozwany Szpital Powiatowy im. [...], Samodzielny Publiczny Zakład Opieki
Zdrowotnej w B., w sprawie z powództwa W. K. o wynagrodzenie za pracę w
godzinach nadliczbowych i nakazanie udzielenia godzin wolnych od pracy, wniósł
skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 14 listopada 2008 r.
Zaskarżonym wyrokiem oddalono apelację pozwanego od wyroku Sądu
Rejonowego w P. z dnia 20 czerwca 2008 r., zobowiązującego pozwanego do
udzielenia powodowi 1956 godzin i 17 minut czasu wolnego od pracy, oddalającego
powództwo w pozostałej części i orzekającego o kosztach procesu.
W okresie objętym sporem, to jest od 1 grudnia 2004 r. do 31 grudnia 2007
r. powód był zatrudniony u strony pozwanej jako lekarz – starszy asystent. Poza
normalnymi obowiązkami pracowniczymi powód pełnił dyżury medyczne, za które
otrzymywał wynagrodzenie w wysokości od 130% do 200% stawki godzinowej
wynagrodzenia zasadniczego, do czego podstawą był art. 32 j ustawy z dnia 30
sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (jednolity tekst: Dz. U. Z 2007 r. Nr
14, poz. 89 ze zm.). Sąd Rejonowy podniósł, że ta ustawa nie zapewnia lekarzowi
czasu odpoczynku, przewidzianego w art. 32 i art. 33 k.p. oraz w dyrektywie
2003/88 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej
niektórych aspektów czasu pracy (Dz. Urz. UE L 299 s. 9, Dz. Urz. UE –sp. 05, t. 4,
s.381). Przewiduje bowiem jedynie fakultatywne zwolnienie przez ordynatora
lekarza z części dnia pracy po dyżurze, a przepisy dyrektywy i orzecznictwo
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości uznają cały czas dyżuru zakładowego za
czas pracy. Przepisy tej dyrektywy są bezpośrednio skuteczne wobec powoda. Miał
on więc prawo do 11 godzinnego, nieprzerwanego odpoczynku dobowego i do 35
godzinnego nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego.
Sąd Rejonowy powołał się na uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., I PZP 11/07 (OSNP 2008 nr 17 - 18, poz.
247) według której lekarzowi pełniącemu dyżury medyczne w okresie do dnia 1
stycznia 2008 r. nie służy roszczenie o dodatkowe wynagrodzenie w razie
nieudzielenia przez pracodawcę odpowiednich okresów odpoczynku (art. 132 i 133
k.p.) niezależnie od wynagrodzenia wypłaconego z tytułu dyżuru; nie wyłącza to
3
możliwości dochodzenia roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie na
zasadach ogólnych. Sąd Rejonowy stwierdził, że dyrektywa 2003/88 nie odnosi się
do uprawnień finansowych pracownika, reguluje ona natomiast jego prawo do
czasu odpoczynku, który powinien być wykorzystany w naturze. Z tych przyczyn
oddalono żądanie zasądzenia wynagrodzenia jak za godziny nadliczbowe za
niewykorzystany czas odpoczynku i zobowiązano stronę pozwaną do udzielenia
stosownej ilości godzin wolnych od pracy.
Oddalając apelację pozwanego Sąd Okręgowy stwierdził, że nastąpiło to
wskutek omyłki, a jego intencją była zmiana zaskarżonego wyroku i oddalenie
powództwa. Sąd Okręgowy podkreślił, że podziela pogląd Sądu Najwyższego
wyrażony w powołanej uchwale I PZP 11/07 oraz zgodną z nim uchwałę z dnia 8
czerwca 2008 r., I PZP 10/07 (OSNP 2008 nr 23-24, poz. 342), z której także
wynika, że w razie nieudzielenia odpowiednich okresów odpoczynku pracownik
może dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia na zasadach ogólnych.
W skardze kasacyjnej pozwany zarzucił naruszenie art. 2 pkt 9, art. 16 i art.
17 ust. 2 dyrektywy 2003/88 oraz art. 132 i art. 133 k.p. przez zasądzenie
skumulowanych dni wolnych, co nie zapewnia pracownikowi odpowiedniego
odpoczynku i nie chroni należycie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Jak stwierdził Sąd
Okręgowy, oddalił on apelację pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego –
zasądzającego skumulowany czas wolny na rzecz powoda – tylko przez omyłkę i
że podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwałach I PZP 10/07 oraz I
PZP 11/07.
W obu tych uchwałach przyjęto jednoznacznie – w tezach lub
uzasadnieniach – że w razie nieudzielenia pracownikowi czasu odpoczynku w
wymiarze wynikającym z art. 3 i art. 5 dyrektywy 2003/88 oraz art. 132 i art. 133
k.p. , nie ma on ani roszczenia o dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu, ani o
udzielenie skumulowanego czasu wolnego w wymiarze równym ilości
niewykorzystanych godzin odpoczynku. Dodatkowe wynagrodzenie nie przysługuje
4
pracownikowi, gdyż prawo do wynagrodzenia przysługuje za pracę wykonaną, a za
czas jej niewykonywania tylko wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi (art. 80
k.p.). Takiego przepisu nie ma w odniesieniu do nieudzielenia czasu odpoczynku, a
za okres dyżuru, którego wykonywanie pozbawiło powoda odpowiedniego
odpoczynku, otrzymywał on stosowne wynagrodzenie. Natomiast udzielenie
skumulowanego czasu odpoczynku w naturze nie pełni funkcji, która jest
przypisana do regulacji wprowadzających minimalne okresy wypoczynku dobowego
(11 godzin) i tygodniowego (35 godzin, a wyjątkowo 24 godziny). Te okresy są
przewidziane ze względu na bezpieczeństwo i higienę pracy, a w szczególności dla
ochrony zdrowia pracownika. Funkcji tej nie pełni udzielenie skumulowanego czasu
wolnego, zwłaszcza w znacznym wymiarze.
Uznając zatem, że sprawa sankcji nieudzielenia czasu odpoczynku nie jest
uregulowana w przepisach prawa pracy, a także mając na względzie wymóg
skuteczności prawa stanowionego przez Unię Europejską, należy w tym zakresie
stosować przepisy Kodeksu cywilnego (art. 300 k.p.). W przypadku poniesienia
przez pracownika szkody majątkowej z tego tytułu, może on dochodzić
odszkodowania na podstawie art. 471 k.c., a w razie uszczerbku tylko
niemajątkowego – na podstawie art. 23 i art. 24 k.c.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1
k.p.c.
/tp/