Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 9 września 2009 r., III CZP 59/09
Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Barbara Myszka
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w K. przy uczestnictwie Dariusza G. o wpis do rejestru dłużników
niewypłacalnych, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu
9 września 2009 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Kielcach postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2009 r.:
„Czy złożenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 56
ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym wniosku o wpis
do rejestru dłużników niewypłacalnych osoby fizycznej – płatnika składek na
ubezpieczenie społeczne w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z. 2007 r. Nr 11, poz. 74),
której zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne zostały stwierdzone
tytułem wykonawczym wydanym w trybie art. 27 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 110,
poz. 18) mieści się w zakresie działalności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
określonej w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych?"
podjął uchwałę:
Wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wpis osoby fizycznej,
będącej płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne, do rejestru
dłużników niewypłacalnych, złożony na podstawie art. 56 ustawy z dnia 20
sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jedn. tekst Dz.U. z 2007 r. Nr
168, poz. 1186 ze zm.), jest wolny od opłaty sądowej.
Uzasadnienie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w K. wniósł o wpisanie do rejestru
dłużników niewypłacalnych dłużnika Dariusza G. – płatnika składek na
ubezpieczenie społeczne. Wyjaśnił, że dłużnik zalega z zapłatą należności z tytułu
składek ubezpieczeniowych, co zostało stwierdzone w tytule wykonawczym
wydanym na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
administracyjnym w administracji (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968 ze
zm. – dalej: "u.p.e.a.").
Przewodniczący w Sądzie Rejonowym w Kielcach zarządzeniem z dnia 1
grudnia 2008 r. zwrócił wniosek jako nieopłacony (art. 19 ust. 3 ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym, jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 – dalej:
"u.K.Rej.S."), ponieważ uznał, że wniosek podlegał opłacie stałej określonej w art.
54 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. – dalej: „u.k.s.c.”).
Przy rozpoznawaniu zażalenia wnioskodawcy ujawniło się zagadnienie prawne
budzące poważne wątpliwości, które Sąd Okręgowy w Kielcach przedstawił do
rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedstawiona przez Sąd Okręgowy wątpliwość prawna wymaga wyjaśnienia,
czy wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wpis osoby fizycznej, będącej
płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne, do rejestru dłużników
niewypłacalnych jest ustawowo wolny od opłaty sądowej. Problem ten, istotny dla
praktyki, nie był dotychczas rozstrzygany w judykaturze; nie normuje go również ani
ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ani ustawa o Krajowym
Rejestrze Sądowym. Ustawowe zwolnienie od opłat sądowych w sprawach
rejestrowych – we wskazanych sytuacjach – jest natomiast przewidziane w art. 6948
§ 3 k.p.c., tj. przy wpisach dokonywanych przez sąd z urzędu oraz przy wpisach
dokonywanych na podstawie art. 41 pkt 1 i 2 u.K.Rej.S. Ten przepis dotyczy jednak
rejestru przedsiębiorstw, a nie rejestru dłużników niewypłacalnych, dlatego Sąd
Okręgowy trafnie zauważył, że ustawowego zwolnienia od opłaty sądowej wniosku
o wpis płatnika składek ubezpieczeniowych do rejestru dłużników niewypłacalnych
można poszukiwać tylko w treści art. 114 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74
ze zm. – dalej: "u.s.u.s."), która stanowi, że w zakresie prowadzonej działalności
określonej w ustawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi opłat
skarbowych i sądowych.
Zakres działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określony jest w art. 68 i
69 u.s.u.s., ale tylko w sposób przykładowy, niewyczerpujący. Inicjowanie
postępowania o wpis płatników składek do rejestru dłużników niewypłacalnych
można umieścić w umocowaniu zamieszczonym w art. 68 ust. 1 pkt 6 u.s.u.s.,
przewidującym kontrolę wykonywania płatności składek przez płatników. Przede
wszystkim jednak istotne są zadania i czynności Zakładu jako dysponenta
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 51 ust. 2 u.s.u.s.); chodzi o racjonalne i
efektywne zarządzanie Funduszem, gdyż głównymi jego przychodami są składki na
ubezpieczenie społeczne (art. 52 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s.).
W judykaturze podkreśla się, że rejestr dłużników niewypłacalnych jest
rozwiązaniem prawnym mającym chronić potencjalnego wierzyciela przed
niewypłacalnością dłużnika jeszcze przed powstaniem zobowiązania. Rejestr
ujawnia dłużników niewiarygodnych, niezasługujących na zaufanie w obrocie
gospodarczym, a tym samym prowadzi do eliminowania ich z obrotu (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2003 r., V CK 7/03, OSNC 2004, nr 4, poz. 67
oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2009 r., III CZP 33/09, OSNC
2010, nr 2, poz. 21). Inicjowanie wpisów do tego rejestru należy zaliczyć więc do
przedsięwzięć profilaktycznych, celowych w działalności Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, dyscyplinujących płatników składek ubezpieczeniowych, służących
efektywniejszej ściągalności składek. Takie działania mieszczą się w sferze
ustawowych zadań i obowiązków Zakładu jako dysponenta Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wykonuje w zakresie ograniczonym różne
zadania niemieszczące się w systemie ubezpieczeń społecznych, np. jako
pracodawca oraz jako właściciel mienia niezbędnego do prowadzenia działalności.
Czynności związane z zarządzaniem Funduszem Ubezpieczeń Społecznych należą
natomiast do podstawowych, ustawowych zadań Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, dlatego jego wniosek o wpis osoby fizycznej, będącej płatnikiem
składek na ubezpieczenie społeczne, do rejestru dłużników niewypłacalnych jest
wolny od opłaty sądowej (art. 114 ust. 4 u.s.u.s.).
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie prawne, jak w
uchwale (art. 390 § 1 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13