Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 66/09
POSTANOWIENIE
Dnia 5 listopada 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu
Państwa
przeciwko PAN, A.J. i M.J.
o ustalenie nieważności umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 listopada 2009 r.,
zażalenia strony powodowej na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 12 maja 2009 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 12 maja 2009 r. Sąd Okręgowy w W. odrzucił skargę
kasacyjną powoda - Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa od wyroku Sądu
Okręgowego w W. z dnia 28 listopada 2008 r. Sąd odwoławczy uznał, że skarżący
uchybił 2 - miesięcznemu terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej. W ocenie
Sądu termin ten upłynął w dniu 27 marca 2009 r., natomiast skarga została
wniesiona dopiero 4 kwietnia 2009 r. Sąd wyjaśnił, że termin liczył, uznając za
prawidłowe doręczenie odpisu wyroku dokonane powodowi na adres Ministra
Skarbu Państwa w dniu 28 listopada 2008 r., nie znalazł bowiem podstaw do
doręczenia tego orzeczenia Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
Powyższe postanowienie strona powodowa zaskarżyła zażaleniem,
domagając się jego uchylenia w całości. Zarzuciła naruszenie art. 3985
§ 1 k.p.c.
w zw. z art. 133 § 3 zd. 2 k.p.c. i art. 133 § 2 k.p.c. W przekonaniu powoda odpis
wyroku z uzasadnieniem prawidłowo powinien zostać doręczony Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa, jako organowi wyłącznie uprawnionemu do
reprezentowania Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym. Doręczenie
Ministrowi Skarbu Państwa uprawniało powoda do uznania tej czynności sądu
za niebyłą, ewentualnie do przyjęcia jej skuteczności dopiero od momentu, kiedy
powód przekazał Prokuratorii otrzymany odpis orzeczenia i jego motywów.
Złożenie skargi kasacyjnej nastąpiło przy uwzględnieniu drugiej koncepcji –
z dochowaniem terminu 2 miesięcy od chwili otrzymania przez Prokuratorię od
Ministra Skarbu Państwa (w dniu 4 lutego 2009 r.) odpisu wyroku z uzasadnieniem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak wynika z art. 67 § 2 zd. 2 k.p.c. zakres zastępstwa procesowego Skarbu
Państwa, wykonywanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, określać
należy w oparciu o regulację zawartą w ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.). W art. 4 ust. 1 pkt 1
tej ustawy (w brzmieniu obowiązującym w chwili złożenia przez Ministra Skarbu
Państwa wniosku o doręczenie odpisu wyroku Sądu II instancji z uzasadnieniem
3
oraz w momencie realizacji tego wniosku przez Sąd) ustawodawca powierzył
Prokuratorii Generalnej wykonywanie wyłącznego zastępstwa procesowego Skarbu
Państwa przed Sądem Najwyższym, z wyłączeniem spraw wskazanych w art. 4
ust. 4, do których jednak nie zalicza się spór niniejszy. Zdaniem skarżącego
czynnością, która zapoczątkowuje konieczny udział Prokuratorii w postępowaniu
jest moment doręczenie odpisu wyroku sądu II instancji, ponieważ tylko
Prokuratoria uprawniona jest do podjęcia decyzji o potrzebie wniesienia skargi
kasacyjnej. Dlatego doręczenie tego odpisu musi być dokonane Prokuratorii, a nie
jednostce organizacyjnej Skarbu Państwa, której właściwość dla doręczeń,
wynikająca dotąd z art. 133 § 3 w zw. z § 2 k.p.c., zostaje z tą chwilą wyłączona
przez art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.
Taki pogląd miał także zaakceptować Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października
2007 r. (I CSK 223/07).
Stanowiska skarżącego nie można jednak przyjąć. Wskazane wyżej
przepisy, określające zakres uprawnień Prokuratorii do podejmowania czynności
w zakresie wyłącznego zastępstwa przewidzianego w art. 4 ust. 1 pkt 1 powołanej
ustawy (w brzmieniu obowiązującej przy podejmowaniu działań istotnych dla
rozstrzygnięcia o zasadności zażalenia), ograniczają je do „wyłącznego zastępstwa
procesowego Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym”. Są zatem węższe od
przewidzianego w art. 871
§ 1 k.p.c. zakresu czynności objętych przymusem
profesjonalnego zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym, które obejmuje także expressis verbis czynności procesowe związane
z tym postępowaniem, a podejmowane przed sądem niższej instancji.
Jednak nawet w wypadku tego ostatniego przepisu wniosek o doręczenie
orzeczenia sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem złożony na podstawie art.
387 § 3 k.p.c. nie jest uznawany za czynność procesową związaną
z postępowaniem przed Sądem Najwyższym z uwagi na brak bezpośredniego
związku z postępowaniem przed tym Sądem. Złożenie przez stronę wniosku
o doręczenie odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem nie oznacza nic innego, jak
wolę zapoznania się z motywami zapadłego orzeczenia i podjęcie decyzji, co do
ewentualnego wniesienia skargi kasacyjnej (por. postanowienia SN z dnia:
20 października 2005 r., IV CZ 99/05 -niepubl.; 18 stycznia 2008 r., V CZ 122/07 -
4
niepubl.; 5 września 2008 r., l CZ 67/08 - niepubl.; 29 czerwca 2006 r., IV CZ 52/06
- niepubl.). Wniosek kierowany jest do sądu II instancji i przez ten sąd realizowany
– nie można zatem ani jego złożenia, ani też doręczenia na jego podstawie
wnioskującemu żądanego odpisu orzeczenia i uzasadnienia uznać za przejaw
postępowania przed Sądem Najwyższym. Odwoływanie się przez skarżącego do
uprawnień Prokuratorii w zakresie decyzji o potrzebie wniesienia skargi kasacyjnej
nie może wpłynąć na odmienną ocenę. Możliwość terminowego przygotowania
i wniesienia skargi kasacyjnej przez Skarb Państwa w wystarczającym stopniu
zabezpiecza długi, 2-miesieczny termin do wystąpienia ze taką skargą oraz
ustanowiony w art. 12 ust. 2 ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
obowiązek niezwłocznego przekazania Prokuratorii przez podmiot reprezentujący
Skarb Państwa informacji i dokumentów zgromadzonych w sprawie wraz ze swoim
stanowiskiem dotyczącym zasadności podjęcia czynności przed Sądem
Najwyższym, szczegółowymi informacjami o przedmiocie postępowania oraz
dowodami w sprawie. Sposób uregulowania zasad współdziałania pomiędzy
jednostką organizacyjną Skarbu Państwa a Prokuratorią w art. 12 ust. 2 cytowanej
ustawy oraz w § 11 pkt 2 wykonawczego rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie zakresu i trybu współdziałania Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa przy wykonywaniu zastępstwa procesowego Skarbu
Państwa z podmiotami reprezentującymi Skarb Państwa (Dz.U. Nr 46, poz. 330)
wskazuje na pozostawienie zadań związanych z wystąpieniem o odpis orzeczenia
sądu odwoławczego i jego uzasadnienie oraz otrzymaniem tych dokumentów
w gestii podmiotów reprezentujących Skarb Państwa, a nie Prokuratorii jako
podmiotowi wyłącznie uprawnionemu do występowania za Skarb Państwa przed
Sądem Najwyższym. Szczególnie wyraźnie wynika to z określenia merytorycznej
zawartości stanowiska dotyczącego zasadności podjęcia czynności przed Sądem
Najwyższym, które podmiot reprezentujący powinien przekazać Prokuratorii wraz
z informacjami i dokumentacją. Stanowisko to, według § 11 pkt 2 rozporządzenia
wykonawczego, powinno odnosić się do treści uzasadnienia orzeczenia sądu
drugiej instancji, skargi kasacyjnej wniesionej przez inną stronę (uczestnika)
postępowania albo zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu;
do stanowiska dołącza się całość materiałów zgromadzonych w sprawie
5
(akta podręczne). Oczywiste jest, że odniesienie się do treści uzasadnienia jest
możliwe tylko w wypadku jego otrzymania. A skoro podmiot reprezentujący Skarb
Państwa ma takie stanowisko przekazać Prokuratorii niezwłocznie po powzięciu
wiadomości o zaistnieniu okoliczności, które mogą uzasadniać podjęcie czynności
przed Sądem Najwyższym, to znaczy że do niego należy zadbanie o podjęcie
kroków przygotowawczych, warunkujących dopuszczalność złożenia skargi
kasacyjnej i jemu należy doręczyć odpis orzeczenia z uzasadnieniem.
We wskazywanym przez skarżącego wyroku Sądu Najwyższego w sprawie I CSK
223/07 nie znalazł się wywód, wskazujący na przyjęcie przez ten Sąd odmiennego
stanowiska. Sąd jedynie stwierdził, że „dla Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
termin do wniesienia skargi kasacyjnej rozpoczął bieg od chwili doręczenia odpisu
wyroku sądu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem”, nie precyzując adresata,
któremu dokonano doręczenia. Nawet jednak przyjmując, że pogląd ten był
odmienny od zajętego w niniejszej sprawie – Sąd Najwyższy w aktualnym składzie
go nie podziela z przyczyn wyżej przedstawionych.
W konsekwencji Sąd Okręgowy w W. słusznie uznał, że termin do złożenia
skargi kasacyjnej rozpoczął bieg od chwili doręczenia 27 stycznia 2009 r. odpisu
wyroku tego Sądu z dnia 28 listopada 2008 r. wraz z uzasadnieniem Ministrowi
Skarbu Państwa do rąk pracownika Ministerstwa upoważnionego do odbioru pism.
Doręczenie to nastąpiło zgodnie z wymaganiami art. 133 § 2 w zw. z art. 133 § 3
zd. 2 k.p.c. W konsekwencji skarga wniesiona w dniu 4 kwietnia 2009 r., złożona
została po terminie określonym w art. 3985
§ 1 k.p.c., który upłynął z dniem 27
marca 2009 r. Uzasadniało to jej odrzucenie na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
Z tych przyczyn zgodnie z postanowieniami art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art.
39814
k.p.c. zażalenie należało oddalić.