Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 132/09
POSTANOWIENIE
Dnia 2 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Finansów
przy uczestnictwie Syndyka masy upadłości L. Spółki z o.o. , Banku S.A., IBanku
S.A., BBanku S.A. , Pbanku S.A. i KBanku S.A.
o wpisy zmian hipotek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 2 grudnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w T.
z dnia 20 listopada 2008 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w T.,
pozostawiając temuż Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w M. wpisami z dnia 15 lutego 2007 r. uwzględniając wniosek
Skarbu Państwa – Ministra Finansów wpisał w dziale IV księgi wieczystej Kw Nr[...]
przejście na rzecz wnioskodawcy 60% hipotek kaucyjnych wpisanych uprzednio na
rzecz uczestników (pięciu banków). Podstawą dokonania wpisu było skuteczne
wyegzekwowanie od wnioskodawcy jako poręczyciela części należności głównej
oraz odsetek z tytułu kredytu zabezpieczonego przedmiotowymi hipotekami
kaucyjnymi.
Na skutek apelacji uczestników Banku S.A., IBanku S.A., BBanku S.A.,
PBanku S.A. i KBanku S.A., Sąd Okręgowy w T. postanowieniem z dnia 20
listopada 2008 r. uchylił wszystkie zaskarżone wpisy i oddalił wniosek.
Sąd Okręgowy stwierdził, że art. 97 ustawy o księgach wieczystych
i hipotece określa bardzo precyzyjnie zakres przejścia zabezpieczenia
hipotecznego. Następuje ono tylko w granicach roszczenia zwrotnego dłużnika
osobistego względem właściciela nieruchomości obciążonej hipoteką. Przejście
hipoteki następuje tylko w takim rozmiarze, w jakim dłużnik osobisty spełni swoje
świadczenie.
W ocenie Sądu Okręgowego, konfrontując wyłącznie treść wniosku z treścią
dołączonych do niego dokumentów (w ramach dyspozycji art. 6268
§ 2 k.p.c.) nie
sposób uznać, że wnioskodawca wykazał, iż zaspokoił wierzycieli w części w jakiej
domagał się wpisu przejścia na jego rzecz hipotek. Owa niezgodność zachodzi na
kilku poziomach.
Wnioskodawca w treści samego wniosku podał konkretne kwoty jakie
wyegzekwowano od niego na rzecz wierzycieli. Obejmowały one zarówno
należność główną jak i odsetki. Łączna suma tych kwot stanowi 19.721.267,64
USD. Łączna suma wszystkich kaucyjnych zabezpieczeń hipotecznych wynosi zaś
34.651.000 USD. Wyegzekwowano więc jedynie 56,91% tej kwoty. Tego samego
rodzaju niezgodność zachodzi w relacji sumarycznych kwot wyegzekwowanych na
rzecz poszczególnych banków w stosunku do wysokości każdej z pięciu hipotek
3
kaucyjnych. Zachowując chronologię zawiadomienia o wpisie ten udział procentowy
wynosi odpowiednio: 56,98%, 65,84%, 56,85%, 56,86% i 56,90%.
Do wniosku dołączono między innymi postanowienia komornicze, gdzie
wprost podano jakie konkretnie kwoty w USD wyegzekwowano od wnioskodawcy
na rzecz uczestników. Także tutaj widoczna jest oczywista rozbieżność. Kwoty
wymienione w postanowieniach komorniczych różnią się w czterech wypadkach od
kwot zawartych w treści wniosku. Z treści wniosku wynika, że od wnioskodawcy
wyegzekwowano łącznie na rzecz:
PBanku S.A. 3.352.366,19 USD
BBanku 3.350.055,37 USD
IBanku 3.352.366,20 USD
KBanku 2.232.271,55 USD.
Natomiast z orzeczeń komorniczych wynikają zupełnie inne kwoty, t.j:
PBank S.A. 3.351.456,76 USD
BBank 3.348.316,05 USD
IBank 3.351.456,75 USD
KBank 2.231.666,39 USD.
Powyższe rozbieżności uniemożliwiają dokonanie wpisów zgodnie
z żądaniem wniosku.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego wnioskodawca
zarzucił naruszenie przepisów postępowania: art. 6268
k.p.c. i art. 386 k.p.c.
w związku z art. 397 § 2 k.p.c., a także naruszenie prawa materialnego: art. 97
ustawy o księgach wieczystych i hipotece i art. 358 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 97 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, jeżeli
dłużnikowi osobistemu, który zaspokoił wierzyciela hipotecznego, przysługuje
roszczenie zwrotne względem właściciela nieruchomości obciążonej, hipoteka
przechodzi na dłużnika, aż do wysokości przysługującego mu roszczenia.
4
Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że wnioskodawca z tytułu
poręczenia częściowo zapłacił dług zabezpieczony hipotekami.
Wysokość zapłaconych przez wnioskodawcę kwot wynika z przedstawionych
dokumentów wystawionych przez komornika. Nie ulega wątpliwości,
że wnioskodawcy jako poręczycielowi przysługuje roszczenie zwrotne względem
dłużnika, będącego właścicielem nieruchomości obciążonej hipotekami, tego co
sam jako poręczyciel zapłacił wierzycielom. Wobec treści art. 97 ustawy o księgach
wieczystych i hipotece, przejście hipoteki na wnioskodawcę do wysokości
zapłaconego przez niego długu jest oczywiste. W świetle art. 6268
§ 2 k.p.c.
oczywista jest zasadność wniosku o wpis do wysokości kwot wynikających
z dokumentów komorniczych.
Nie jest całkowicie jasne dlaczego Sąd Okręgowy w całości wniosek oddalił.
Treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia sugeruje, że Sąd Okręgowy
uznał, że wniosek o wpis do księgi wieczystej może być albo w całości
uwzględniony albo oddalony, nie może być uwzględniony w części. Przyczyną
oddalenia wniosku było to, że kwoty tam wymienione były wyższe, nieznacznie
zresztą, od kwot wynikających z dokumentów komorniczych.
Przepis art. 6268
§ 1 k.p.c. stanowi, że wpis dokonywany jest jedynie na
wniosek i w jego granicach. Oznacza to, że sąd nie może dokonać wpisu z urzędu,
jak też nie może wyjść poza granice wniosku. Jednakże nie ma przeszkód do
częściowego uwzględnienia wniosku w sytuacji w której zasadność wniosku została
wykazana dokumentami tylko w części.
W sytuacji, w której wniosek o wpis hipoteki z tytułu jej przejścia na dłużnika,
który zaspokoił wierzyciela hipotecznego, co do części kwoty w nim wymienionej
został wykazany dokumentami, oddalenie tego wniosku w całości narusza art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. i art. 97 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Z powyższych względów na mocy art. 39815
k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.