Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 248/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSA Barbara Trębska
w sprawie z powództwa "R." Spółki z o.o.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki
Wodnej
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 grudnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 9 lipca 2008 r., sygn. akt […],
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powodowej Spółki na
rzecz Skarbu Państwa - Dyrektora Regionalnego Zarządu
Gospodarki Wodnej 1800 (jeden tysiąc osiemset) zł kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 21 listopada 2007 r. Sąd Rejonowy w G. oddalił powództwo
R. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko Skarbowi Państwa –
Dyrektorowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej. Sąd ustalił, że dnia 31
marca 1995 r. powódka zawarła z poprzednikiem prawnym pozwanego Agencją
Własności Rolnej Skarbu Państwa umowę dzierżawy nieruchomości rolnej, której
przedmiotem były: nieruchomość gruntowa stanowiąca działkę nr 256 w C.,
nieruchomości wodne i utworzone na nich obwody rybackie położone na terenach
gmin C., S. i K. W dniu 8 stycznia 2003 r. zawarto aneks nr 3 do umowy, w którym
ustalono m.in., że przedmiotem dzierżawy jest „prawo rybackiego użytkowania
jezior” wraz z utworzonymi na nich obwodami rybackimi oraz jeziora nie wchodzące
w skład tych odwodów. W kolejnym aneksie do umowy zawartym dnia 29 grudnia
2005 r. dotychczasowy stosunek obligacyjny dzierżawy prawa użytkowania gruntów
i nieruchomości rolnych podzielono na dwa: umowę dzierżawy nieruchomości rolnej
oraz umowę dzierżawy prawa rybackiego użytkowania jezior. Powódka domagała
się ustalenia, iż przez zamianę postanowień umowy aneksem nr 3 z dnia 8 stycznia
2003 r. umowa z dnia 31 marca 1995 r. stanowi od tej daty umowę o użytkowanie
obwodów rybackich, o której mowa w art. 13 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo
wodne. Zdaniem Sądu Rejonowego roszczenie to nie zasługiwało
na uwzględnienie, ponieważ wskazana przez powódkę ustawa znajduje
zastosowanie tylko do stosunków obligacyjnych powstałych po dacie jej wejścia
w życie tj. po dniu 31 grudnia 2001 r. Umowy dzierżawy zawarte przed wejściem
w życie przepisów ustawy trwają nadal, a ich treść nie podlega zmianie
automatycznie z mocy samego prawa, jak również brak jest obowiązku dostawania
dotychczasowych umów do wymogów nowego prawa. Prawo użytkowania obwodu
rybackiego w rozumieniu art. 13 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne
może zostać wykreowane tylko w sposób określony przepisami tej ustawy, przez
zawarcie umowy z kontrahentem wyłonionym na podstawie konkursu ofert,
w ramach którego uczestnicy legitymują się pozytywnie zaopiniowanym operatem
rybackim.
3
Apelację powódki od powyższego wyroku oddalił Sąd Okręgowy w G.
wyrokiem z dnia 9 lipca 2008 r. Sąd podzielił ustalenia faktyczne i prawne Sądu
pierwszej instancji. Stwierdził, że art. 217 ust. 4 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. –
Prawo wodne jednoznacznie rozstrzyga, iż zawarte wcześniej umowy dzierżawy
nieruchomości rolnych dzierżawy prawa rybackiego użytkowania jezior nie
podlegają w dacie jej wejście w życie automatycznemu przekształceniu w umowy
o oddanie w użytkowanie obwodu rybackiego. Strony umowy mają możliwość
dostosowania wiążącego je stosunku prawnego do warunków wskazanych w art.
13 tej ustawy poprzez rozwiązanie stosunku dotychczasowego i nawiązanie,
zgodnie z przewidzianą w tej ustawie procedurą, stosunku nowego.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wniosła powódka.
W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej zarzuciła naruszenie prawa
materialnego: art. 56 k.c., art. 58 k.c. oraz art. 65 k.c. z związku z art. 13 ustawy
z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne przez przyjęcie, że mocą aneksu
z 8 stycznia 2003 r. do umowy z 31 marca 1995 r. nie doszło do przekształcenia tej
umowy w umowę o oddanie w użytkowanie obwodów rybackich oraz art. 217 ust. 5
ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne przez przyjęcie, że w okresie
oznaczonym w tym przepisie Agencja Własności Rolnej nie miała obowiązku
stosować się do przepisów tej ustawy i mogła ustalać wedle własnego uznania
warunki w umowach o rybackie korzystanie z wód śródlądowych, jakie zawarła
z osobami trzecimi. W ramach drugiej podstawy kasacyjnej powódka zarzuciła
naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy: art.
233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. W konkluzji wniosła o uchylenie zaskarżonego
wyroku Sądu Okręgowego w G., a także poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego i rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w G. i przekazanie temu
Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieuzasadnione są zarzuty procesowe skargi kasacyjnej. Zarzut uchybienia
art. 233 § 1 k.p.c. nie mógł być skutecznie podniesiony z uwagi na ustawowe
ograniczenia zawarte w art. 3983
§ 3 k.p.c., zgodnie z którym podstawą skargi
4
kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące faktów lub oceny dowodów.
Zresztą, z uzasadnienia skargi wynika, że zarzut ten nie ma charakteru
samoistnego, gdyż w istocie służy do wzmocnienia argumentacji skarżącego
o naruszeniu przez Sąd prawa materialnego w postaci art. 13 ust. 2 Prawa
wodnego z 2001 r., co tylko potwierdza tezę o jego niedopuszczalności.
Nietrafny jest też zarzut uchybienia art. 328 § 2 k.p.c. Wbrew zastrzeżeniom
zgłoszonym na jego usprawiedliwienie, z uzasadnienia skarżonego wyroku jasno
wynika stan faktyczny przyjęty za podstawę orzekania oraz materialnoprawna
subsumcja tego stanu faktycznego, a zatem uzasadnienie to spełnia ustawowe
wymogi przewidziane w art. 328 § 2 k.p.c., co czyni bezpodstawnym zarzut
naruszenia tego przepisu.
Nietrafne są też zarzuty materialnoprawne. W tym zakresie można nawet
mówić o pewnej niekonsekwencji w stanowisku prawnym prezentowanym przez
skarżącego. Z jednej strony uważa on bowiem, że doszło do przekształcenia
z mocy prawa na podstawie art. 217 ust. 5 Prawa wodnego z 2001 r. wiążącej go
z pozwanym umowy dzierżawy w przewidziane w art. 13 ust. 2 użytkowanie
obwodu rybackiego, z drugiej zaś, że tę konwersję można i należy wyprowadzić
z prawidłowo interpretowanej treści aneksu nr 3 z dnia 8 stycznia 2003 r. do umowy
dzierżawy z dnia 31 marca 1995 r.
Oba te poglądy są niezasadne. Jeśli chodzi o pierwszy z nich, to, wbrew
przekonaniu skarżącego, przepis przejściowy art. 217 Prawa wodnego z 2001 r.,
nie przewiduje w ogóle zamiany ex lege dotychczasowych umów dzierżawy
obwodów rybackich w umowy użytkowania o których mowa w art. 13 ust. 2 tej
ustawy. Art. 271 ust. 4 i 5 reguluje tylko zmiany po stronie wydzierżawiającego,
którym jest Skarb Państwa, wskazując jakie konkretne jego jednostki i organy będą
wykonywać w poszczególnych okresach czasu prawa i obowiązki oddającego
w użytkowanie, wydzierżawiającego lub wynajmującego. Jednoznacznym
potwierdzeniem tego, że dotychczasowe umowy dzierżawy nie ulegają
przekształceniu w umowy użytkowania jest ust. 6 tego przepisu, zgodnie z którym,
po upływie terminu, o którym mowa w ust. 5 (tj. 10 lat), organy, o których mowa
w art. 11 ust. 1 pkt 2 i 4, wstępują z mocy prawa w miejsce Agencji Własności
5
Rolnej Skarbu Państwa w umowy dzierżawy i inne, dotyczące wykonywania
rybactwa śródlądowego. Z przepisu tego wynika zatem w sposób wyraźny wniosek
odmienny od tego, jaki wyprowadza skarżący, a mianowicie, że ustawodawca
uznał za celowe pozostawienie dotychczasowych umów dzierżawy, w związku
z czym o ich zamianie na podstawie tej normy w prawo użytkowania nie może być
mowy.
Skoro nie doszło do przekształcenia ex lege umów dzierżawy obwodów
rybackich w ich użytkowanie, to ewentualna konwersja umowna w tym zakresie
musiałaby być uzgodniona przez strony dotychczasowej umowy dzierżawy
w sposób stanowczy i jednoznaczny tzn. dotyczyć samego przedmiotu (zakresu)
dzierżawy, jak i jej warunków, zwłaszcza zaś wysokości czynszu. Tych wymogów
treść aneksu nr 3 z dnia 8 stycznia 2003 r. nie spełnia. Poza doprecyzowaniem
w § 1 przedmiotu dzierżawy, w § 2 stwierdza wyraźnie, że „pozostałe warunki
umowy pozostają bez zmian”. Oznacza to, że pozostawiono w szczególności
dotychczasową wysokość czynszu dzierżawnego, która jest znacznie wyższa od
opłat za prawo użytkowania obwodów rybackich, którą to instytucję wprowadził § 13
ust. 2 ustawy z 2001 r. Tymczasem to właśnie ta istotna różnica w wysokości obu
opłat jest podstawą i przyczyną niniejszego sporu. W tej sytuacji należy
zaaprobować stanowisko Sądu, iż z treści tego aneksu, zawierającego jedynie
niejasne i w pewnym sensie sprzeczne wewnętrznie sformułowanie o „dzierżawie
prawa rybackiego użytkowania jezior” nie da się wyprowadzić w drodze wykładni
oświadczenia woli, iż doszło do konwersji umowy dzierżawy w prawo użytkowania,
o którym mowa w art. 13 ust. 2 ustawy. Stąd też zarzuty skargi kasacyjnej
naruszenia art. 56. art. 58 oraz art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy Prawo
wodne z 2001 r. są nieuzasadnione. Warto jednak dodać, że utrzymywanie stanu
nierówności (zwłaszcza w zakresie wysokości płaconych opłat) pomiędzy
korzystającymi z obwodów rybackich na podstawie dotychczasowych umów
dzierżaw, a użytkującymi je na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy wydaje się być
rzeczywiście nieusprawiedliwione. Jednakże zmiana w tym zakresie może nastąpić
w drodze interwencji ustawodawcy, a nie prawotwórczej wykładni dotychczasowych
przepisów lub porozumienia aneksowego z dnia 8 stycznia 2003 r.
6
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlegała oddaleniu (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach sądowych rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku
z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.