IV CZ 98/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-03-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:P 37/07 III CZP 142/07
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 98/09
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski
SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Z.K. i N.K.
przy uczestnictwie L.T., [...],
o stwierdzenie nabycia spadku po J.T.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 grudnia 2009 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania L.T.
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 28 kwietnia 2009 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2009 r. Sąd Okręgowy w G. odrzucił
skargę kasacyjną uczestniczki L.T. od prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w G. z dnia 23 czerwca 2008 r., z uwagi na nieuiszczenie od niej
opłaty sądowej. Całkowite zwolnienie uczestniczki od kosztów sądowych uzyskane
na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w G. z dnia 28 sierpnia 2006 r.
dotyczyło bowiem jedynie postępowania przed sądami powszechnymi.
W zażaleniu uczestniczka, podnosząc naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c.,
wniosła o uchylenie powyższego postanowienia. Wskazała, że ustanowienie dla
niej pełnomocnika z urzędu dla wniesienia skargi kasacyjnej świadczyło o tym, że
jest ona zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca
2008 r., III CZP 142/07 (OSNC 2008, nr 11, poz. 122), której nadano moc zasady
prawnej, zwolnienie strony od kosztów sądowych w sprawie, przyznane
w postępowaniu przed sądem powszechnym, nie obejmuje postępowania
kasacyjnego. W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że po zmianach w k.p.c.
wprowadzonych nowelizacjami z 2004 r. kasacja, która do tej pory była
zwyczajnym środkiem zaskarżenia, została zastąpiona skargą kasacyjną,
stanowiącą nadzwyczajny środek zaskarżenia. W efekcie postępowanie kasacyjne
utraciło charakter postępowania w trzeciej instancji, a skarga kasacyjna wnoszona
poza tokiem instancji stała się instrumentem kontroli zgodności z prawem
prawomocnych orzeczeń wydawanych przez sądy powszechne. Cel i przedmiot
postępowania przed Sądem Najwyższym jest inny niż przed sądami
powszechnymi, gdyż jako sąd szczególny nie rozstrzyga on sprawy ani nie osądza
osób oraz zgłaszanych przez nie roszczeń, lecz wyłącznie kontroluje legalność
zaskarżonego orzeczenia. Uzyskanie przez orzeczenie rozstrzygające istotę
sprawy przymiotu prawomocności oznacza zakończenie sprawy poddanej pod
osąd, przez co z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia dochodzi też do
spełnienia się celu zwolnienia od kosztów sądowych udzielonego stronie w fazie
3
rozpoznawczej. Przeciw rozciąganiu zwolnienia od kosztów przyznanego
w postępowaniu rozpoznawczym przed sądem powszechnym na postępowanie
kasacyjne przemawia także wyjątkowy charakter zwolnienia, będącego formą
przejmowania przez Skarb Państwa obowiązku strony. Również istotny jest fakt, że
nadzwyczajne środki prawne są z reguły wnoszone po upływie znacznego czasu
od chwili uzyskania zwolnienia, co wielokrotnie powoduje dezaktualizację przyczyn
usprawiedliwiających wniosek w tym przedmiocie.
W świetle powyższej uchwały, odrzucenie przez Sąd Okręgowy na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. nie opłaconej skargi kasacyjnej było prawidłowe.
Nie jest trafne twierdzenie skarżącej, iż o zwolnieniu jej od kosztów sądowych
w postępowaniu kasacyjnym świadczy ustanowienie na jej rzecz pełnomocnika
z urzędu. Wskazać należy, iż z dniem 26 czerwca 2008 r. przepis art. 117 § 1
k.p.c. w części obejmującej zwrot „zwolniona przez sąd od kosztów sądowych
w całości lub części", został przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia
16 czerwca 2008 r. (P 37/07) uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust.
2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, co oznacza, iż obecnie ubieganie się o przyznanie
pomocy prawnej nie jest uzależnione od uzyskania przez stronę zwolnienia od
kosztów sądowych w całości lub części. Na marginesie wskazać należy, iż
powódce nie został przyznany pełnomocnik w postępowaniu kasacyjnym mimo, iż
o to wnosiła (k. 1171), a jedynie nastąpiła jego zmiana. W istocie zatem w tym
zakresie Sąd Okręgowy uznając, iż ustanowiony w postępowaniu rozpoznawczym
pełnomocnik może dokonywać czynności także w postępowaniu kasacyjnym,
pominął powołaną na wstępie uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca
2008 r., zgodnie z którą także ustanowienie pełnomocnika z urzędu
w postępowaniu przed sądami powszechnymi nie rozciąga się na postępowanie
przed Sądem Najwyższym, jednakże okoliczność ta nie może wpływać na ocenę
obowiązku powódki uiszczenia opłaty sądowej od skargi kasacyjnej.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski
SSA Barbara Trębska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Z.K. i N.K.
przy uczestnictwie L.T., [...],
o stwierdzenie nabycia spadku po J.T.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 grudnia 2009 r.,
zażalenia uczestniczki postępowania L.T.
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 28 kwietnia 2009 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2009 r. Sąd Okręgowy w G. odrzucił
skargę kasacyjną uczestniczki L.T. od prawomocnego postanowienia Sądu
Okręgowego w G. z dnia 23 czerwca 2008 r., z uwagi na nieuiszczenie od niej
opłaty sądowej. Całkowite zwolnienie uczestniczki od kosztów sądowych uzyskane
na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w G. z dnia 28 sierpnia 2006 r.
dotyczyło bowiem jedynie postępowania przed sądami powszechnymi.
W zażaleniu uczestniczka, podnosząc naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c.,
wniosła o uchylenie powyższego postanowienia. Wskazała, że ustanowienie dla
niej pełnomocnika z urzędu dla wniesienia skargi kasacyjnej świadczyło o tym, że
jest ona zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca
2008 r., III CZP 142/07 (OSNC 2008, nr 11, poz. 122), której nadano moc zasady
prawnej, zwolnienie strony od kosztów sądowych w sprawie, przyznane
w postępowaniu przed sądem powszechnym, nie obejmuje postępowania
kasacyjnego. W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że po zmianach w k.p.c.
wprowadzonych nowelizacjami z 2004 r. kasacja, która do tej pory była
zwyczajnym środkiem zaskarżenia, została zastąpiona skargą kasacyjną,
stanowiącą nadzwyczajny środek zaskarżenia. W efekcie postępowanie kasacyjne
utraciło charakter postępowania w trzeciej instancji, a skarga kasacyjna wnoszona
poza tokiem instancji stała się instrumentem kontroli zgodności z prawem
prawomocnych orzeczeń wydawanych przez sądy powszechne. Cel i przedmiot
postępowania przed Sądem Najwyższym jest inny niż przed sądami
powszechnymi, gdyż jako sąd szczególny nie rozstrzyga on sprawy ani nie osądza
osób oraz zgłaszanych przez nie roszczeń, lecz wyłącznie kontroluje legalność
zaskarżonego orzeczenia. Uzyskanie przez orzeczenie rozstrzygające istotę
sprawy przymiotu prawomocności oznacza zakończenie sprawy poddanej pod
osąd, przez co z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia dochodzi też do
spełnienia się celu zwolnienia od kosztów sądowych udzielonego stronie w fazie
3
rozpoznawczej. Przeciw rozciąganiu zwolnienia od kosztów przyznanego
w postępowaniu rozpoznawczym przed sądem powszechnym na postępowanie
kasacyjne przemawia także wyjątkowy charakter zwolnienia, będącego formą
przejmowania przez Skarb Państwa obowiązku strony. Również istotny jest fakt, że
nadzwyczajne środki prawne są z reguły wnoszone po upływie znacznego czasu
od chwili uzyskania zwolnienia, co wielokrotnie powoduje dezaktualizację przyczyn
usprawiedliwiających wniosek w tym przedmiocie.
W świetle powyższej uchwały, odrzucenie przez Sąd Okręgowy na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. nie opłaconej skargi kasacyjnej było prawidłowe.
Nie jest trafne twierdzenie skarżącej, iż o zwolnieniu jej od kosztów sądowych
w postępowaniu kasacyjnym świadczy ustanowienie na jej rzecz pełnomocnika
z urzędu. Wskazać należy, iż z dniem 26 czerwca 2008 r. przepis art. 117 § 1
k.p.c. w części obejmującej zwrot „zwolniona przez sąd od kosztów sądowych
w całości lub części", został przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia
16 czerwca 2008 r. (P 37/07) uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust.
2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, co oznacza, iż obecnie ubieganie się o przyznanie
pomocy prawnej nie jest uzależnione od uzyskania przez stronę zwolnienia od
kosztów sądowych w całości lub części. Na marginesie wskazać należy, iż
powódce nie został przyznany pełnomocnik w postępowaniu kasacyjnym mimo, iż
o to wnosiła (k. 1171), a jedynie nastąpiła jego zmiana. W istocie zatem w tym
zakresie Sąd Okręgowy uznając, iż ustanowiony w postępowaniu rozpoznawczym
pełnomocnik może dokonywać czynności także w postępowaniu kasacyjnym,
pominął powołaną na wstępie uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca
2008 r., zgodnie z którą także ustanowienie pełnomocnika z urzędu
w postępowaniu przed sądami powszechnymi nie rozciąga się na postępowanie
przed Sądem Najwyższym, jednakże okoliczność ta nie może wpływać na ocenę
obowiązku powódki uiszczenia opłaty sądowej od skargi kasacyjnej.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji.