Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 3 lutego 2010 r., II CZ 89/09
Z udzielonego przez sąd zwolnienia od kosztów sądowych strona korzysta
także w postępowaniu wywołanym zażaleniem na postanowienie o odrzuceniu
wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku sądu drugiej instancji.
Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz
Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Wiktora M. przeciwko Wojciechowi P. o
zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 3 lutego
2010 r. zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia
17 sierpnia 2009 r.
uchylił zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowieniem z dnia 17 sierpnia 2009 r. odrzucił
zażalenie – z powodu nieuiszczenia należnej od niego opłaty sądowej – na
postanowienie tego Sądu z dnia 16 lipca 2009 r. o odrzuceniu wniosku pozwanego
o sporządzenie i doręczenie wyroku z dnia 21 maja 2009 r. Rozstrzygnięcie, oparte
na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c., uzasadnione zostało – z powołaniem się na
uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., zasadę
prawną, III CZP 142/07, OSNC 2008, nr 11, poz. 122) – stwierdzeniem, że skoro
udzielone pozwanemu zwolnienie od kosztów sądowych wygasło z chwilą
uprawomocnienia się orzeczenia rozstrzygającego istotę sprawy, to pozwany
powinien uiścić opłatę od zażalenia albo ponowić wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych.
W zażaleniu pełnomocnik pozwanego zarzucił naruszenie art. 1302
§ 3 k.p.c.
przez jego zastosowanie w sytuacji, w której przyznane pozwanemu zwolnienie od
kosztów sądowych obowiązuje w postępowaniu wywołanym zażaleniem na
postanowienie o odrzuceniu wniosku pozwanego o sporządzenie i doręczenie
wyroku z dnia 21 maja 2009 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny, odrzucając zażalenie na postanowienie tego Sądu z dnia 16
lipca 2009 r., powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r.,
III CZP 142/07. Wobec tego, że ani teza powołanej uchwały, ani podana w niej
argumentacja nie dostarcza podstaw do prezentowania poglądu, iż zwolnienie
strony od kosztów sądowych w sprawie, przyznane w postępowaniu przed sądem
powszechnym, nie obejmuje nie tylko postępowania kasacyjnego, ale także
postępowania po wydaniu przez sąd drugiej instancji orzeczenia rozstrzygającego
istotę sprawy, należy przypomnieć, że wspomnianą uchwałą rozstrzygnięte zostało
zagadnienie prawne, czy zwolnienie od kosztów sądowych udzielone w toku
postępowania przed sądem pierwszej lub drugiej instancji rozciąga się także na
postępowanie wywołane skargą kasacyjną. Na tak postawione pytanie Sąd
Najwyższy – wskazując na osobną, odrębną od sądów powszechnych pozycję
ustrojową Sądu Najwyższego, a przede wszystkim podkreślając charakter
postępowania kasacyjnego oraz skargi kasacyjnej będącej nadzwyczajnym
środkiem zaskarżenia orzeczenia prawomocnego, wnoszonym poza tokiem
instancji – udzielił jednoznacznej odpowiedzi, że zwolnienie strony od kosztów
sądowych w sprawie, przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym, nie
obejmuje postępowania kasacyjnego. Nie wymaga szerszego wywodu
stwierdzenie, że wszczęcie postępowania kasacyjnego następuje w drodze
wniesienia skargi kasacyjnej. W tym zatem postępowaniu, a także postępowaniach
mających charakter wpadkowy, ale prowadzonych w ramach postępowania
wywołanego wniesioną skargą kasacyjną (np. postępowanie wywołane zażaleniem
na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej) strona nie może korzystać z
udzielonego jej przed sądem powszechnym zwolnienia od kosztów sądowych.
Postępowanie wywołane wnioskiem o sporządzenie i doręczenie wyroku sądu
drugiej instancji, w ramach którego wniesione zostało zażalenie na postanowienie o
odrzuceniu takiego wniosku, nie ma nic wspólnego z postępowaniem kasacyjnym.
Mimo że jest ono prowadzone po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego
postępowanie w sprawie, to w sensie merytorycznym dotyczy fazy postępowania
zakończonego wydaniem takiego orzeczenia. Skarżący nadal korzystał z
udzielonego mu zwolnienia od kosztów sądowych, nie było więc podstaw – z
powołaniem się na wspomnianą uchwałę – do stwierdzenia, że pozwany był
zwolniony od kosztów tylko do uprawomocnienia się orzeczenia. Należało uznać, że
skarżący, składając zażalenie na postanowienie z dnia 16 lipca 2009 r. o
odrzuceniu wniosku o sporządzenie i doręczenie wyroku z dnia 21 maja 2009 r.,
nadal korzystał ze zwolnienia od kosztów sądowych.
Oceniając zasadność zażalenia wniesionego do Sądu Najwyższego należało
rozważyć, czy skarżący powinien uiścić opłatę podstawową od zażalenia na
postanowienie z dnia 16 lipca 2009 r.
Ustawą z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (Dz.U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123), która weszła w życie 10
marca 2007 r., uchylono art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), zgodnie z
którym strona zwolniona od kosztów sądowych przez sąd obciążona była
obowiązkiem uiszczenia opłaty podstawowej od zażalenia (art. 3 ust. 2 pkt 2).
Sprawa wszczęta została dnia 5 maja 2008 r., a więc po dniu 10 marca 2007 r., co
oznacza, że zażalenie nie podlegało opłacie podstawowej. (...)
Z tych względów należało orzec, jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w związku z art.
39815
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c.).