I PZP 3/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 16 marca 2010 r.
I PZP 3/10
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Halina Kiryło,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 marca 2010 r. sprawy
z powództwa Włodzimierza O. przeciwko Sądowi Apelacyjnemu w K. z udziałem
Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K. o zapłatę, na skutek zagadnienia prawnego
przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie z dnia 22 października 2009 r. [...]
„Czy sformułowanie zawarte w art. 100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.): "pobie-
ranych na ostatnio zajmowanym stanowisku", należy rozumieć jako odnoszące się
wyłącznie do stanowisk sędziowskich wymienionych w art. 55 § 2 powołanej ustawy,
czy także do innych stanowisk, na które sędzia jest powoływany na podstawie prze-
pisów szczególnych i delegowany na te stanowiska przez Ministra Sprawiedliwości ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Zawarte w art. 100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych (Dz.U. Nr 98 poz. 1070 ze zm.) sformułowanie „pobieranych
na ostatnio zajmowanym stanowisku” nie dotyczy wynagrodzenia zasadnicze-
go i dodatku za wysługę lat, pobieranych przez sędziego w okresie powołania
na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne ujawniło się w nastę-
pującym stanie sprawy. Zarządzeniem [...] Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z
dnia 5 lipca 2004 r. powód Włodzimierz O., będący sędzią Sądu Apelacyjnego w K.,
został powołany na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego na kadencję od 1
2
stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2010 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego ustalił
powodowi wynagrodzenie za pracę na tym stanowisku według wynagrodzenia za-
sadniczego przysługującego sędziemu Sądu Najwyższego wraz z dodatkami: funk-
cyjnym i za wysługę lat. W związku z tą nominacją Minister Sprawiedliwości decyzją
z dnia 19 listopada 2004 r. delegował powoda na wskazany okres do pełnienia
urzędu Rzecznika Interesu Publicznego.
W związku z przejściem powoda w dniu 1 września 2005 r. w stan spoczynku
Minister Sprawiedliwości poinformował go, że wysokość należnego mu uposażenia w
stanie spoczynku ustali Prezes Sądu Apelacyjnego w K. Po przejściu w stan spo-
czynku powód nadal pełnił urząd Rzecznika Interesu Publicznego aż do 15 marca
2007 r., kiedy to wymienione stanowisko zostało zniesione (zlikwidowane) w następ-
stwie zmian ustawowych. Od dnia przejścia powoda w stan spoczynku Prezes Sądu
Apelacyjnego w K. ustalił powodowi uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia
zasadniczego i dodatku za wysługę lat przysługujących na stanowisku sędziego
Sądu Apelacyjnego w K., waloryzując wysokość tego uposażenia stosownie do
zmian wysokości zasadniczych wynagrodzeń czynnych sędziów sądów apelacyjnych
w drugiej stawce awansowej.
W związku z ustawowym zniesieniem urzędu Rzecznika Interesu Publicznego
z dniem 15 marca 2007 r. powód pismem z 14 lutego 2007 r. zwrócił się do Ministra
Sprawiedliwości z prośbą o zweryfikowanie wysokości jego uposażenia sędziego w
stanie spoczynku tak, aby za podstawę wymiaru tego świadczenia zostało przyjęte
wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za wysługę lat przysługujące i pobierane przez
powoda na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego. Minister Sprawiedliwości,
nie podważając zasadności wniosku powoda, przekazał to pismo Prezesowi Sądu
Apelacyjnemu w K., który w dniu 19 marca 2007 r. powiadomił powoda, że nie ma
podstaw prawnych do podwyższenia wysokości wypłacanego powodowi uposażenia
w stanie spoczynku.
Po rozpoznaniu roszczenia powoda o zapłatę (wyrównanie) uposażenia sę-
dziego w stanie spoczynku stosownie do stawek wynagrodzenia zasadniczego i do-
datku za wysługę lat pobieranych na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego,
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, uznając, że nie miało ono oparcia w art.
100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.
Nr 98, poz. 1070 ze zm., powoływanej dalej jako p.u.s.p.). Przepis ten przewiduje, że
sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku przysługuje upo-
3
sażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat,
pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku. W ocenie Sądu Rejonowego, w
analizowanym przepisie chodzi o stanowiska sędziowskie wymienione w art. 55 § 2
p.u.s.p., tj. o stanowiska sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego i
sędziego sądu apelacyjnego. Sąd ten nie znalazł żadnych argumentów, które prze-
mawiałyby za tym, aby przez użyte w art. 100 § 2 p.u.s.p. określenie „na ostatnio
zajmowanym stanowisku” rozumieć zatrudnienie wykonywane podczas delegacji
poza strukturą sądownictwa powszechnego, w przypadku powoda - na stanowisku
Rzecznika Interesu Publicznego. Analiza spornego sformułowania „w konfrontacji z
definicją rodzajów stanowisk sędziowskich” wymienionych w art. 55 § 2 p.u.s.p. pro-
wadzi do jednoznacznego wniosku, że chodzi o takie samo (jedno) rozumienie sta-
nowisk sędziowskich w strukturze sądownictwa powszechnego, ponieważ racjonalny
ustawodawca nie zróżnicował w jednym akcie prawnym takiego samego sformuło-
wania dla różnych celów. Sąd pierwszej instancji zwrócił ponadto uwagę, że urzędu
Rzecznika Interesu Publicznego nie musiał zajmować sędzia i nie było to stanowisko
sędziego, w konsekwencji wynagrodzenie uzyskiwane przezeń podczas pełnienia
funkcji Rzecznika Interesu Publicznego nie mogło stanowić podstawy do wyliczenia
wysokości uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku. Do zmiany
stanowiska sędziego nie dochodzi wskutek delegacji, ponieważ wyłączna prerogaty-
wa do powołania sędziego na stanowisko w określonym sądzie przysługuje Prezy-
dentowi RP (art. 179 Konstytucji), a przyjęcie, że „może dojść do zmiany stanowiska
poprzez delegację” godzi w zasadę niezawisłości sędziowskiej. Ponadto do podwyż-
szenia uposażeń sędziów w stanie spoczynku dochodzi wyłącznie w przypadku
zmiany wysokości wynagrodzeń sędziów „czynnych zawodowo” (art. 100 § 3
p.u.s.p.). Potencjalne ustalenie powodowi wysokości uposażenia w stanie spoczynku
od wynagrodzenia na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego wyłączyłoby po-
woda z tego ustawowego mechanizmu podwyższania uposażenia sędziom w stanie
spoczynku stosownie do zmian wynagrodzeń sędziowskich, a równocześnie wobec
zniesienia urzędu Rzecznika Interesu Publicznego z dniem 15 marca 2007 r. nie by-
łoby możliwe podwyższenie uposażenia powoda stosownie do zmian wysokości wy-
nagrodzenia Rzecznika Interesu Publicznego.
Przy rozpoznaniu apelacji powoda oraz apelacji prokuratora Prokuratury
Okręgowej w K., wniesionej na rzecz powoda, Sąd drugiej instancji powziął istotną
wątpliwość prawną ujętą w treści przedstawionego zagadnienia prawnego. Według
4
tego Sądu, za zasadnością poglądu, że sędziemu przechodzącemu w stan spoczyn-
ku przysługuje uposażenie „w wysokości wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za
wysługę lat pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku, rozumianym nie tylko
jako stanowiska sędziowskie wymienione w art. 55 § 2 p.u.s.p., ale także na innym
stanowisku, na które sędzia jest powoływany na podstawie przepisów szczególnych i
delegowany przez Ministra Sprawiedliwości przemawia zastosowanie wykładni lite-
ralnej”. Powołany przepis posługuje się pojęciem „stanowiska”, nie precyzując, że ma
to być „stanowisko sędziowskie”. Sporna regulacja stanowi, że uposażenie przysłu-
guje w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobie-
ranych na ostatnio zajmowanym stanowisku, a zatem otrzymywanych na zajmowa-
nym stanowisku, bez określenia go jako stanowisko „sędziowskie”, którym to okre-
śleniem posługuje się art. 78 § 2 p.u.s.p. w przypadku delegowania sędziego na
„stanowisko sędziowskie”. Sąd drugiej instancji zwrócił uwagę, że w przepisach
ustrojowych pragmatyki sędziowskiej ustawodawca posługuje się zarówno sformuło-
waniem „stanowisko” (art. 100 § 2 p.u.s.p.), jak i określeniem „stanowisko sędziow-
skie” (art. 55 § 3, art. 56 § 3, art. 57- 59 i art. 78 § 2 p.u.s.p.).
Status prawny Rzecznika Interesu Publicznego i jego zastępców był odrębnie
uregulowany w ustawie z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w
organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób
pełniących funkcje publiczne (jednolity tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.,
powoływanej dalej jako ustawa lustracyjna z 1997 r. lub ustawa lustracyjna). Zgodnie
z art. 17 ust. 2-4 tej ustawy, na stanowiska te Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
powoływał osoby spełniające ustawowo określone warunki. W przypadku powołania
na te stanowiska sędziego lub prokuratora pełniących czynną służbę, byli oni dele-
gowani do pełnienia tych funkcji przez organy właściwe według przepisów o ustroju
sądów i o prokuraturze. W przypadku delegowania sędziego do pełnienia funkcji
Rzecznika Interesu Publicznego zachowywał on dotychczasowy status sędziego i nie
był zobligowany do zrzeczenia się swojego urzędu, jak to ma miejsce w sytuacji
określonej w art. 98 p.u.s.p., tj. w przypadku mianowania, powołania lub wyboru do
pełnienia funkcji w organizacjach państwowych, samorządu terytorialnego, w służbie
dyplomatycznej, konsularnej lub organach organizacji międzynarodowych lub ponad-
narodowych, działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych
przez Rzeczpospolitą Polską, chyba że sędzia przechodzi w stan spoczynku.
5
Wynagrodzenie Rzecznika Interesu Publicznego regulował art. 17g ustawy lu-
stracyjnej z 1997 r., zgodnie z którym w sprawach wynagrodzeń Rzecznika Interesu
Publicznego oraz jego zastępców stosowało się odpowiednio przepisy dotyczące
wynagrodzenia sędziów Sądu Najwyższego. Użyte w art. 100 § 2 p.u.s.p. sformuło-
wanie - sędziemu przechodzącemu w stan spoczynku przysługuje uposażenie w wy-
sokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, „pobieranych na
ostatnio zajmowanym stanowisku”, można zatem rozumieć „jako odnoszące się
także do innych stanowisk, na które sędzia jest powoływany na podstawie przepisów
szczególnych i delegowany przez Ministra Sprawiedliwości”. Pozwalałoby to przyjąć,
że uposażenie powoda powinno być ustalone w oparciu o przysługujące mu na sta-
nowisku Rzecznika Interesu Publicznego wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodat-
kiem za wysługę lat, jakie ostatnio pobierał pełniąc ten urząd.
Według odmiennego poglądu, sporne sformułowanie „na ostatnio zajmowa-
nym stanowisku” należy rozumieć jako odnoszące się wyłącznie do stanowisk sę-
dziowskich określonych w art. 55 § 2 p.u.s.p. Skoro status sędziów reguluje ta
ustawa ustrojowa, to „kierując się wykładnią systemową, nie można go rozszerzać na
inne stanowiska działające poza resortem sprawiedliwości”. Stanowisko Rzecznika
Interesu Publicznego, który nie wykonywał zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości
jakie zwykle wykonuje sędzia (art. 2 p.u.s.p.), mógł zajmować zarówno sędzia, jak i
osoba niebędąca sędzią. Wykładnia celowościowa art. 100 § 2 p.u.s.p. prowadzi do
wniosku, że zamiarem ustawodawcy było szczególne uregulowanie sytuacji sędziego
w stanie spoczynku na „dobrym poziomie materialnym, nieznacznie różniącym się od
sędziów czynnych zawodowo”. Powód, będąc powołany na urząd Rzecznika Interesu
Publicznego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a następnie delegowany
do pełnienia tego urzędu przez Ministra Sprawiedliwości, pozostawał sędzią Sądu
Apelacyjnego w K. Z chwilą przejścia w stan spoczynku pełnił urząd i pobierał wyna-
grodzenie jako Rzecznik Interesu Publicznego, ale także uposażenie sędziego sądu
w stanie spoczynku, obliczone od wynagrodzenia zasadniczego i wysługi lat sędzie-
go Sądu Apelacyjnego w K. Powód w okresie sprawowania urzędu Rzecznika Intere-
su Publicznego „nadal zajmował stanowisko sędziego (nie wykonując w tym czasie
zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości), natomiast delegowanie przez Ministra
Sprawiedliwości spowodowało zmianę zakresu jego zadań, nie powodując zmiany
zajmowanego dotychczas stanowiska sędziego. Delegowany sędzia w dalszym
ciągu pozostawał na dotychczasowym stanowisku, na które został powołany. Przed-
6
stawiona wykładnia prowadziłaby do wniosku, że pomimo formalnego powołania sę-
dziego na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego (art. 17 ust. 2 ustawy z dnia
11.04.19097 r.) nadal pozostawał on na stanowisku sędziego natomiast delegacja
skutkowała powierzeniem mu zadań określonych w art. 17d ustawy z dnia
11.04.1197 r., w ramach sprawowanej funkcji Rzecznika”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedmiotem kontrowersji interpretacyjnych ujętych w przedstawionym do roz-
strzygnięcia zagadnieniu prawnym jest pojęcie zawarte w art. 100 § 2 p.u.s.p. - który
stanowi, że sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z po-
wodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wyna-
grodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowa-
nym stanowisku i rozumienie sformułowania „pobieranych na ostatnio zajmowanym
stanowisku”. Już na wstępie należy podkreślić, że prawo do uposażenia przysługuje
sędziemu, który przechodzi lub zostaje przeniesiony w stan spoczynku (art. 180 ust.
2 i 3 Konstytucji RP w związku z art. 69 i 70 p.u.s.p.). Wyjaśnienie rozumienia spor-
nego sformułowania należy rozpocząć od wskazania stanowisk, jakie może zajmo-
wać sędzia, ponieważ stanowisko sędziowskie (stanowisko sędziego) jest jednym z
kilku podstawowym elementów określających status prawny sędziego. Zgodnie z art.
178 Konstytucji RP, sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podle-
gają tylko Konstytucji oraz ustawom. Przez urząd sędziego w rozumieniu tego prze-
pisu Konstytucji, a także przepisów służbowej pragmatyki sędziowskiej (art. 55 § 1 i
3, art. 57 § 6, art. 67 § 1, art. 68 § 1 i 2, art. 85 § 1 i art. 93 § 3 i 4 p.u.s.p.) rozumie
się konstytucyjne sprawowanie urzędu przez sędziego, który bierze udział w spra-
wowaniu wymiaru sprawiedliwości w zakresie należącym do właściwości sądu, w
którym sędzia pełni swój urząd oraz wykonuje inne zadania z zakresu ochrony praw-
nej, powierzone w drodze ustaw (art. 1 § 2 i 3 p.u.s.p.). W sprawowaniu swojego
urzędu sędzia jest organem publicznej władzy sądowniczej w wyznaczonym sądzie,
w którym wydaje wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oraz rozstrzyga sprawy
sądowe w drodze innych orzeczeń sądowych (postanowień lub zarządzeń), a także
wykonuje inne powierzone w drodze ustaw zadania z zakresu ochrony prawnej. Sę-
dziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powo-
łuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa,
7
na czas nieoznaczony (art. 179 Konstytucji). Prezydent RP przy powołaniu (miano-
waniu) do pełnienia urzędu na określonym stanowisku sędziowskim wyznacza sę-
dziemu miejsce służbowe (siedzibę - art. 55 § 1 i 2 p.u.s.p.). Rodzaje stanowisk, na
które powoływani są sędziowie sądów powszechnych, wymienia art. 55 § 2 p.u.s.p. i
są to stanowiska: 1) sędziego sądu rejonowego, 2) sędziego sądu okręgowego i 3)
sędziego sądu apelacyjnego. Już to pozwala przyjąć, że jeżeli w sędziowskiej prag-
matyce ustrojowej ustawodawca posługuje się zwrotem stanowisko bez wskazania,
że chodzi o inne stanowisko niż sędziowskie, to jest to stanowisko sędziego. Powo-
łanie do pełnienia urzędu sędziego na stanowisku sędziego określonego sądu po-
wszechnego oznacza i polega na sprawowaniu urzędu sędziego w wyznaczonym
konkretnym sądzie określonego szczebla jurysdykcyjnego, w którym sędzia uzyskuje
i sprawuje władzę sądowniczą (urząd sędziego) w zakresie, granicach i rodzaju
spraw sądowych podlegających właściwości miejscowej i rzeczowej sądu, w którym
sędzia został powołany na stanowisko, z wyznaczeniem tego sądu jako miejsca
służbowego (siedziby) sędziego.
Ustawodawca nie posługuje się wymienionymi pojęciami konsekwentnie, bo
pomiędzy nimi, a nawet w ramach sformułowań objętych tymi samymi pojęciami, za-
chodzą lub są dostrzegane różne relacje, które wywołują zamęt interpretacyjny, tak
jak w rozstrzyganym zagadnieniu prawnym. Wystarczy zwrócić uwagę na to, że pod-
dawany wykładni art. 100 p.u.s.p. stanowi o uposażeniu sędziego w stanie spoczyn-
ku przysługującym w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wy-
sługę lat, pobieranych na „ostatnio zajmowanym stanowisku” (§ 2), ale już § 5 tego
przepisu stanowi, że z tytułu pracy „na stanowisku sędziego” nie przysługuje prawo
do emerytury lub renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a jego § 8 przesądza,
że wynagrodzenie z tytułu pracy „na stanowisku sędziego” oraz uposażenie przysłu-
gujące w stanie spoczynku jest osiąganiem przychodu powodującym zawieszenie
prawa do emerytury lub renty albo zmniejszenie tych świadczeń. Gdyby ustawodaw-
ca był konsekwentny, to we wszystkich opisanych przypadkach mógł użyć określenia
„stanowisko sędziego”. Równocześnie jednak zestawienie terminu „sędzia” z termi-
nem „pełnionym przezeń stanowiskiem” prowadzi do wniosku, że chodzi o służbowe
stanowisko sędziowskie już dlatego, że sędzia nie może zajmować innych stanowisk,
z wyjątkiem stanowiska dydaktycznego, naukowo-dydaktycznego lub naukowego w
łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników
zatrudnionych na tych stanowiskach (art. 86 § 1 p.u.s.p.). Istotne jest zatem to, że
8
konstytucyjny stan spoczynku odnosi się do sędziów (art. 180 ust. 3 i 4 Konstytucji),
a zatem może wynikać wyłącznie ze sprawowania urzędu sędziego na jednym ze
stanowisk sędziowskich wynikającym z trójszczeblowej struktury organizacyjnej są-
dów powszechnych. W konsekwencji uposażenie sędziego w stanie spoczynku przy-
sługuje z tytułu sprawowania urzędu sędziego na zajmowanym stanowisku sędziow-
skim, a wysokość uposażenia sędziego w stanie spoczynku jest uzależniona od wy-
sokości pobieranego lub przysługującego sędziemu wynagrodzenia zasadniczego
oraz dodatku za wysługę lat na ostatnio zajmowanym stanowisku w sądzie, w którym
sędzia był powołany do pełnienia swojego urzędu.
Użyty w art. 100 § 2 p.u.s.p. zwrot „ostatnio zajmowane stanowiska” należy
odczytywać w kontekście wyżej wymienionych przepisów Konstytucji RP oraz prze-
pisów ustawowej sędziowskiej pragmatyki ustrojowej, z której wynika, że sędziowie
sądów powszechnych są powoływani na stanowiska: 1) sędziego sądu rejonowego,
2) sędziego sądu okręgowego i 3) sędziego sądu apelacyjnego (art. 55 § 2 p.u.s.p.).
Należy powtórzyć, że sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z
wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub
naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy
pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrud-
nienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego (art. 86 § 1 p.u.s.p.). Sę-
dziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania,
które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie
do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego (art. 86 § 2
p.u.s.p.). W kontekście tych ustrojowych ograniczeń dopuszczalności podejmowania
przez sędziów dodatkowego zatrudnienia wyłącznie na stanowisku dydaktycznym,
naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym
pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach oraz
zakazu podejmowania innego zajęcia lub sposobu zarobkowania, które przeszka-
dzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, należy rozważyć dysonans legislacyjny
zatrudnienia sędziego w ramach stosunku służby sędziowskiej z pracowniczym za-
trudnieniem na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego, którego także obowią-
zywał ustawowy zakaz zajmowania innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska pro-
fesora szkoły wyższej, oraz zakaz wykonywania innych zajęć zawodowych (art. 17b
ustawy lustracyjnej z 1997 r.). Zatrudnienie sędziego na stanowisku Rzecznika Inte-
resu Publicznego było możliwe na podstawie tego szczególnego przepisu, który do-
9
puszczał powołanie sędziego jako osoby oczywiście spełniającej warunki do zajmo-
wania stanowiska sędziego (art. 17 ust. 3 pkt 1 tej ustawy). W przypadku powołania
sędziego lub prokuratora na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego, byli oni
delegowani do pełnienia tej funkcji przez organy właściwe według przepisów o
ustroju sądów lub o prokuraturze na podstawie art. 17 ust. 4 tej ustawy. Nie ozna-
czało to, że - tak jak w rozpoznawanej sprawie - Minister Sprawiedliwości, który dele-
gował powoda do pełnienia funkcji Rzecznika Interesu Publicznego na podstawie art.
17 ust. 4 ustawy lustracyjnej, poprawnie wskazał na związek tej delegacji „z art. 77 §
1 p.u.s.p.”. Wskazanie na ten przepis ustrojowej pragmatyki sędziowskiej jako pod-
stawę delegowania sędziego powołanego na stanowisko Rzecznika Interesu Pu-
blicznego do pełnienia tej funkcji nie było prawidłowe, ponieważ zawarte art. 77 § 1
p.u.s.p. uprawnienie do delegowania sędziego dotyczy dokonania tej czynności
kompetencyjnej (delegowania sędziego), za jego zgodą, do pełnienia obowiązków
sędziego lub czynności administracyjnych wyłącznie w ściśle wymienionych jednost-
kach, tj.: w innym sądzie, Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce podległej
Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, na wniosek Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego - w Sądzie Najwyższym, a na wniosek Prezesa Naczel-
nego Sądu Administracyjnego - w tym Sądzie. Nie ulega wątpliwości, że ten krąg
jednostek, do których może być delegowany sędzia do pełnienia obowiązków sę-
dziego lub czynności administracyjnych, nie obejmował (nie wymieniał) stanowiska
Rzecznika Interesu Publicznego. Ponadto, w okresie sprawowania funkcji Rzecznika
Interesu Publicznego „delegowany” sędzia nie pełnił obowiązków sędziego, a w
szczególności nie sprawował swojego urzędu i nie wykonywał władzy jurysdykcyjnej,
ani nie wykonywał innych zadań z zakresu ochrony prawnej, powierzonych w drodze
ustaw (art. 1 § 2 i 3 p.u.s.p.), ale odrębne czynności (zadania) przypisane do - niebę-
dącego stanowiskiem sędziowskim - stanowiska Rzecznika Interesu Publicznego
(art. 17d ustawy lustracyjnej). Stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego było od-
rębnym (autonomicznym) - od służbowego stanowiska sędziego - stanowiskiem za-
trudnienia, utworzonym na podstawie ustawy lustracyjnej z 1997 r. Bez względu na
poprzedni status zawodowy lub służbowy, osoba powołana na stanowisko Rzecznika
Interesu Publicznego wykonywała zadania w ramach stosunku pracy na podstawie
odrębnego aktu powołania (nominacji) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (art.
17 ust. 2 ustawy lustracyjnej), a nie na podstawie delegowania, o którym stanowił art.
17 ust. 4 tej ustawy. Ta „delegacja” była wymagana do objęcia stanowiska Rzecznika
10
Interesu Publicznego przez sędziego, który w okresie powołania do sprawowania tej
funkcji nie wykonywał obowiązków służbowych jako sędzia, ale zadania Rzecznika
Interesu Publicznego na podstawie odrębnego stosunku pracy.
Nie było łatwe rozwiązanie „kolizyjnego” dysonansu legislacyjnego oraz inter-
pretacyjnego wynikającego z możliwości podejmowania dodatkowego zatrudnienia
przez sędziego wyłącznie na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub
naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy
pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach (art. 86 § 1 p.u.s.p.), gdy równo-
cześnie Rzecznika Interesu Publicznego obowiązywał ustawowy zakaz zajmowania
innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, oraz zakaz
wykonywania innych zajęć zawodowych (art. 17b ustawy lustracyjnej z 1997 r.), na
tle ustawowego nakazu delegowania sędziego (lub prokuratora) na stanowisko
Rzecznika Interesu Publicznego przez organ właściwy według przepisów o ustroju
sądów (art. 17 ust. 4 ustawy lustracyjnej), gdy został on powołany na to stanowisko
przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Komplementarne i transparentne w
skutkach prawnych byłoby rozwiązanie tej kolizji na warunkach określonych w art. 98
§ 2 p.u.s.p., który stanowi, między innymi, że sędzia mianowany do pełnienia funkcji
w organach państwowych (w rozpoznawanej sprawie powołany na stanowisko
Rzecznika Interesu Publicznego) był zobowiązany zrzec się niezwłocznie swojego
urzędu, chyba że przechodził, tak jak powód, w stan spoczynku. Można też było
przyjąć, że dopuszczalność delegowania sędziego do innej pracy, na stanowisku
Rzecznika Interesu Publicznego, nie naruszała ustrojowego zakazu podejmowania
innego zajęcia lub sposobu zarobkowania na stanowisku Rzecznika Interesu Pub-
licznego, bo nie przeszkadzała w pełnieniu obowiązków sędziego, których w okresie
pełnienia funkcji Rzecznika sędzia nie wykonywał, co nie osłabiało zaufania do jego
bezstronności ani nie przynosiło ujmy godności urzędu sędziego (art. 86 § 2 p.u.s.p.).
Przede wszystkim, łączne odczytanie omawianych niespójnych regulacji prawnych
prowadziło zawsze do wniosku, że sędzia powołany na stanowisko Rzecznika Inte-
resu Publicznego, które - co do zasady - pozostawało poza sferą normatywnego od-
działywania p.u.s.p., w okresie pełnienia funkcji Rzecznika Interesu Publicznego,
wymagającej delegowania przez organ właściwy według przepisów o ustroju sądów,
nie sprawował władzy sędziowskiej, w szczególności nie wykonywał jurysdykcyjnej
władzy sędziego określonego sądu, ale pozostawał w odrębnym ustawowo wskaza-
nym, a przeto dopuszczalnym okresowym zatrudnieniu na stanowisku Rzecznika
11
Interesu Publicznego. Równocześnie sędzia powołany na stanowisku Rzecznika In-
teresu Publicznego nie mógł przejść w sędziowski stan spoczynku z tego „niesę-
dziowskiego” stanowiska, do którego nie przynależy (nie jest przypisane) konstytu-
cyjne lub ustrojowe uprawnienie do przejścia w stan spoczynku z innego niż sędzio-
wskie (lub prokuratorskie) stanowiska służbowego. Wszystko to oznaczało, że sę-
dzia, który został powołany na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego, był
uprawniony do przejścia w sędziowski stan spoczynku wyłącznie ze stanowiska sę-
dziego sądu, w którym był powołany na stanowisko sędziowskie. Sędzia nie tracił
statusu prawnego sędziego wskutek powołania go na stanowisko Rzecznika Interesu
Publicznego, co nie oznaczało, że pełnił tę funkcję jako sędzia, skoro nie wykonywał
służbowych obowiązków sędziego, ale w okresie powołania na stanowisko Rzeczni-
ka Interesu Publicznego wykonywał ustawowe zadania przypisane wyłącznie do tej
funkcji publicznej. W konsekwencji, należne mu jako sędziemu w stanie spoczynku
uposażenie mogło być wyliczone od wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku za
wysługę lat, przysługujących sędziemu na ostatnio zajmowanym stanowisku sędzie-
go określonego sądu, a nie na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego, którego
statusu prawnego nie regulowały przepisy p.u.s.p.
To, że w sprawach wynagrodzeń Rzecznika oraz jego zastępców były stoso-
wane odpowiednio przepisy dotyczące wynagrodzenia sędziów Sądu Najwyższego
(art. 17g ustawy lustracyjnej z 1997 r.) nie oznaczało, że wynagrodzenie odpowiada-
jące wysokości wynagrodzenia sędziego Sądu Najwyższego, które przysługiwało
Rzecznikowi Interesu Publicznego w ograniczonym z natury rzeczy okresie kaden-
cyjnego sprawowania tej funkcji publicznej, mogło stanowić podstawę uposażenia w
stanie spoczynku przysługującego wyłącznie sędziemu (lub prokuratorowi), które nie
przysługiwało Rzecznikowi Interesu Publicznego. Tylko sędziemu Sądu Najwyższego
w stanie spoczynku przysługuje uposażenie wyliczone na podstawie wynagrodzenia
zasadniczego oraz dodatku za wysługę lat przysługującego sędziemu Sądu Najwyż-
szego. Takiego samego co do wysokości uposażenia przysługującego sędziemu
Sądu Najwyższego w stanie spoczynku nie może nabyć sędzia sądu powszechnego
„delegowany” na odrębne od stanowiska sędziego - stanowisko Rzecznika Interesu
Publicznego już z tej tylko przyczyny, że wyłącznie w sprawach wynagrodzeń Rzecz-
nika oraz jego zastępców należało stosować odpowiednio przepisy dotyczące wyna-
grodzenia sędziów Sądu Najwyższego. Stanowisko Rzecznika nie było stanowiskiem
sędziowskim, przeto nie było podstaw prawnych do odpowiedniego stosowania prze-
12
pisów o uposażeniu przysługującym sędziom Sądu Najwyższego do osób pełniących
funkcję Rzecznika Interesu Publicznego lub jego zastępców, którym z tytułu zajmo-
wania tych stanowisk co do zasady nie przysługiwało uprawnienie do stanu spoczyn-
ku. Jedynie sędzia (albo prokurator), który został powołany na stanowisko Rzecznika
Interesu Publicznego, mógł przejść w stan spoczynku, tyle że ze stanowiska sędzie-
go (albo prokuratora), któremu przysługiwało uposażenie wyliczone od wynagrodze-
nia zasadniczego oraz dodatku za wysługę lat, pobieranych lub przysługujących na
stanowisku sędziego, przechodzącego lub przeniesionego w stan spoczynku wyłącz-
nie z tego sędziowskiego (bądź prokuratorskiego) tytułu prawnego.
Uposażenie sędziego w stanie spoczynku stanowi substytut wynagrodzenia za
pracę na ostatnio zajmowanym służbowym stanowisku sędziego i dlatego może ono
oraz powinno być wyliczone według przysługującego wynagrodzenia zasadniczego
za pełnioną służbę sędziowską oraz dodatku za wysługę lat sędziego powołanego do
sprawowania urzędu na stanowisku sędziowskim, a nie według składników wynagro-
dzenia przysługujących na jakimkolwiek innym („niesędziowskim”) stanowisku za-
trudnienia, które mógł zajmować sędzia powołany na stanowisko Rzecznika Interesu
Publicznego. Sędzia, który przeszedł w stan spoczynku i pobiera uposażenie wyli-
czone od wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat przysługujących mu
na ostatnio zajmowanym sędziowskim stanowisku służbowym, traci prawo do wyna-
grodzenia sędziego. Koncepcja, w której sędzia przechodzi w sędziowski stan spo-
czynku z uposażeniem w stanie spoczynku, ustalonym jako substytut (zamiennik)
przysługującego mu wynagrodzenia oraz dodatku za wysługę lat od tych składników
wynagrodzenia, pobieranych na innym niż sędziowskie stanowisku zatrudnienia, oraz
obok zamiennika tego wynagrodzenia (uposażenia w stanie spoczynku) miałoby mu
przysługiwać dalej (nadal) wynagrodzenie za pracę oraz dodatek za wysługę lat
pobieranych na innym niż sędziowskie stanowisko zatrudnienia, według których wyli-
czono uposażenie, nie ma prawnych i racjonalnym podstaw, ani żadnego prawnicze-
go uzasadnienia. Przeciwnie, powód, który po przejściu w stan spoczynku ze stano-
wiska sędziego Sądu Apelacyjnego w K. uzyskał uposażenie przysługujące na ostat-
nio zajmowanym stanowisku sędziego tego sądu (w rozumieniu art. 55 § 2 pkt 3
p.u.s.p.), tylko dlatego dodatkowo pobierał wynagrodzenie przysługujące mu na
stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego, bo z tego tytułu prawnego nie mógł
uzyskać statusu sędziego w stanie spoczynku ani nabyć prawa do uposażenia przy-
sługującego mu wyłącznie jako sędziemu.
13
Tylko od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpiecze-
nia społeczne (art. 91 § 9 p.u.s.p.), z zastrzeżeniem przypadków rozwiązania albo
wygaśnięcia stosunku służbowego sędziego w sposób określony w art. 68 p.u.s.p.
Natomiast od pracowniczego wynagrodzenia za pracę pobieranego przez Rzecznika
Interesu Publicznego powinny być odprowadzane składki na pracownicze ubezpie-
czenia społeczne. Pracownicze wynagrodzenie Rzecznika Interesu Publicznego sta-
nowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społecznego, a okres tego za-
trudnienia jest składkowym okresem ubezpieczenia społecznego uwzględnianym
przy nabyciu świadczeń z tego ubezpieczenia. Natomiast od wynagrodzeń sędziów
nie odprowadza się - co do zasady - składek na ubezpieczenia społeczne i nie przy-
sługuje im emerytura lub renta z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 100 § 5
p.u.s.p.). Ponadto uposażenie sędziego w stanie spoczynku przysługuje od jednostki
organizacyjnej wymiaru sprawiedliwości, w której sędzia ostatnio otrzymywał wyna-
grodzenie (§ 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października
1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania i wypłacania uposażeń sę-
dziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich rodzin, Dz.U. Nr 130,
poz. 869) i tylko te jednostki, w tym sąd, w którym powód ostatnio pełnił urząd sę-
dziego na stanowisku sędziego w wyznaczonym miejscu służbowym (siedzibie), dys-
ponują środkami finansowymi umożliwiającymi wypłatę uposażeń sędziom tego
sądu. Również art. 100 § 3 p.u.s.p. zawiera jedyny ustawowy mechanizm zmiany
wysokości pobieranego uposażenia przez sędziów w stanie spoczynku, które jest
waloryzowane w terminach i w wysokości stosownie do zmian wynagrodzeń zasad-
niczych sędziów czynnych zawodowo, co oznacza, że wynagrodzenie pobierane na
innym stanowisku niż stanowisko sędziego czynnego zawodowo nie stanowi podsta-
wy ustalenia lub zmiany wysokości uposażenia sędziego w stanie spoczynku.
Przywołane w sprawie „profesorskie” opinie nie mają waloru dowodów, które
dotyczą faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227
k.p.c.). Przedmiotowe opinie nie są faktami, ale zawierają prywatnie wyrażone inter-
pretacje wymienionych w nich przepisów prawa, które nie wiążą sądów przy orzeka-
niu. W ocenie Sądu Najwyższego, opinie te ani oparty na nich „precedens” przyzna-
nia sędziemu w stanie spoczynku wyższego uposażenia, wyliczonego według skład-
ników wynagrodzenia pobieranych na stanowisku zastępcy Rzecznika Interesu Pu-
blicznego, nie usprawiedliwiają kontynuowania praktyk, które nie mają oparcia w
poddanych analizie przepisach Konstytucji i ustawowej pragmatyki sędziowskiej. W
14
tym zakresie można jedynie zasygnalizować, że wyższe wynagrodzenie sędziego
delegowanego do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w
innym sądzie, Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej ustawowo wymienionej jedno-
stce (art. 77 p.u.s.p.) wynika z możliwości uzyskiwania dodatków funkcyjnych lub
specjalnych, które nie wchodzą do podstawy wyliczenia uposażenia sędziego w sta-
nie spoczynku, natomiast wyższe wynagrodzenie zasadnicze sędziego delegowane-
go do sądu wyższego przysługuje wyłącznie „na pozostały okres delegacji” w takim
sądzie (art. 77 § 5 p.u.s.p.), które to delegowanie i prawo do wyższego wynagrodze-
nia zasadniczego kończy się także z dniem przejścia sędziego w stan spoczynku.
Wyklucza to możliwość uzyskania wyższego uposażenia w stanie spoczynku przez
sędziego delegowanego do sądu wyższego, który pobierając okresowo wyższe wy-
nagrodzenie zasadnicze („na pozostały okres delegacji”), przechodzi lub zostaje
przeniesiony w stan spoczynku, z uposażeniem w stanie spoczynku wyliczonym we-
dług wysokości wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku za wysługę lat, przysłu-
gujących na ostatnio zajmowanym stanowisku sędziego określonego sądu, w którym
miał wyznaczone stałe miejsce służbowe (siedzibę), z zaliczeniem do wysługi lat
wszystkich okresów pełnienia służby sędziowskiej, także w okresie delegacji w są-
dzie „wyższym”.
Mając powyższe analizy na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że sędziemu prze-
chodzącemu w stan spoczynku w okresie powołania (mianowania) na stanowisko
Rzecznika Interesu Publicznego nie przysługiwało uposażenie w wysokości 75% wy-
nagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na tym stanowisku
(Rzecznika Interesu Publicznego) i dlatego rozstrzygnął zagadnienie prawne jak w
sentencji podjętej uchwały.
========================================
I PZP 3/10
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Halina Kiryło,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 marca 2010 r. sprawy
z powództwa Włodzimierza O. przeciwko Sądowi Apelacyjnemu w K. z udziałem
Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K. o zapłatę, na skutek zagadnienia prawnego
przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie z dnia 22 października 2009 r. [...]
„Czy sformułowanie zawarte w art. 100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.): "pobie-
ranych na ostatnio zajmowanym stanowisku", należy rozumieć jako odnoszące się
wyłącznie do stanowisk sędziowskich wymienionych w art. 55 § 2 powołanej ustawy,
czy także do innych stanowisk, na które sędzia jest powoływany na podstawie prze-
pisów szczególnych i delegowany na te stanowiska przez Ministra Sprawiedliwości ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Zawarte w art. 100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych (Dz.U. Nr 98 poz. 1070 ze zm.) sformułowanie „pobieranych
na ostatnio zajmowanym stanowisku” nie dotyczy wynagrodzenia zasadnicze-
go i dodatku za wysługę lat, pobieranych przez sędziego w okresie powołania
na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne ujawniło się w nastę-
pującym stanie sprawy. Zarządzeniem [...] Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z
dnia 5 lipca 2004 r. powód Włodzimierz O., będący sędzią Sądu Apelacyjnego w K.,
został powołany na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego na kadencję od 1
2
stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2010 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego ustalił
powodowi wynagrodzenie za pracę na tym stanowisku według wynagrodzenia za-
sadniczego przysługującego sędziemu Sądu Najwyższego wraz z dodatkami: funk-
cyjnym i za wysługę lat. W związku z tą nominacją Minister Sprawiedliwości decyzją
z dnia 19 listopada 2004 r. delegował powoda na wskazany okres do pełnienia
urzędu Rzecznika Interesu Publicznego.
W związku z przejściem powoda w dniu 1 września 2005 r. w stan spoczynku
Minister Sprawiedliwości poinformował go, że wysokość należnego mu uposażenia w
stanie spoczynku ustali Prezes Sądu Apelacyjnego w K. Po przejściu w stan spo-
czynku powód nadal pełnił urząd Rzecznika Interesu Publicznego aż do 15 marca
2007 r., kiedy to wymienione stanowisko zostało zniesione (zlikwidowane) w następ-
stwie zmian ustawowych. Od dnia przejścia powoda w stan spoczynku Prezes Sądu
Apelacyjnego w K. ustalił powodowi uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia
zasadniczego i dodatku za wysługę lat przysługujących na stanowisku sędziego
Sądu Apelacyjnego w K., waloryzując wysokość tego uposażenia stosownie do
zmian wysokości zasadniczych wynagrodzeń czynnych sędziów sądów apelacyjnych
w drugiej stawce awansowej.
W związku z ustawowym zniesieniem urzędu Rzecznika Interesu Publicznego
z dniem 15 marca 2007 r. powód pismem z 14 lutego 2007 r. zwrócił się do Ministra
Sprawiedliwości z prośbą o zweryfikowanie wysokości jego uposażenia sędziego w
stanie spoczynku tak, aby za podstawę wymiaru tego świadczenia zostało przyjęte
wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za wysługę lat przysługujące i pobierane przez
powoda na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego. Minister Sprawiedliwości,
nie podważając zasadności wniosku powoda, przekazał to pismo Prezesowi Sądu
Apelacyjnemu w K., który w dniu 19 marca 2007 r. powiadomił powoda, że nie ma
podstaw prawnych do podwyższenia wysokości wypłacanego powodowi uposażenia
w stanie spoczynku.
Po rozpoznaniu roszczenia powoda o zapłatę (wyrównanie) uposażenia sę-
dziego w stanie spoczynku stosownie do stawek wynagrodzenia zasadniczego i do-
datku za wysługę lat pobieranych na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego,
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, uznając, że nie miało ono oparcia w art.
100 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.
Nr 98, poz. 1070 ze zm., powoływanej dalej jako p.u.s.p.). Przepis ten przewiduje, że
sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku przysługuje upo-
3
sażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat,
pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku. W ocenie Sądu Rejonowego, w
analizowanym przepisie chodzi o stanowiska sędziowskie wymienione w art. 55 § 2
p.u.s.p., tj. o stanowiska sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego i
sędziego sądu apelacyjnego. Sąd ten nie znalazł żadnych argumentów, które prze-
mawiałyby za tym, aby przez użyte w art. 100 § 2 p.u.s.p. określenie „na ostatnio
zajmowanym stanowisku” rozumieć zatrudnienie wykonywane podczas delegacji
poza strukturą sądownictwa powszechnego, w przypadku powoda - na stanowisku
Rzecznika Interesu Publicznego. Analiza spornego sformułowania „w konfrontacji z
definicją rodzajów stanowisk sędziowskich” wymienionych w art. 55 § 2 p.u.s.p. pro-
wadzi do jednoznacznego wniosku, że chodzi o takie samo (jedno) rozumienie sta-
nowisk sędziowskich w strukturze sądownictwa powszechnego, ponieważ racjonalny
ustawodawca nie zróżnicował w jednym akcie prawnym takiego samego sformuło-
wania dla różnych celów. Sąd pierwszej instancji zwrócił ponadto uwagę, że urzędu
Rzecznika Interesu Publicznego nie musiał zajmować sędzia i nie było to stanowisko
sędziego, w konsekwencji wynagrodzenie uzyskiwane przezeń podczas pełnienia
funkcji Rzecznika Interesu Publicznego nie mogło stanowić podstawy do wyliczenia
wysokości uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku. Do zmiany
stanowiska sędziego nie dochodzi wskutek delegacji, ponieważ wyłączna prerogaty-
wa do powołania sędziego na stanowisko w określonym sądzie przysługuje Prezy-
dentowi RP (art. 179 Konstytucji), a przyjęcie, że „może dojść do zmiany stanowiska
poprzez delegację” godzi w zasadę niezawisłości sędziowskiej. Ponadto do podwyż-
szenia uposażeń sędziów w stanie spoczynku dochodzi wyłącznie w przypadku
zmiany wysokości wynagrodzeń sędziów „czynnych zawodowo” (art. 100 § 3
p.u.s.p.). Potencjalne ustalenie powodowi wysokości uposażenia w stanie spoczynku
od wynagrodzenia na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego wyłączyłoby po-
woda z tego ustawowego mechanizmu podwyższania uposażenia sędziom w stanie
spoczynku stosownie do zmian wynagrodzeń sędziowskich, a równocześnie wobec
zniesienia urzędu Rzecznika Interesu Publicznego z dniem 15 marca 2007 r. nie by-
łoby możliwe podwyższenie uposażenia powoda stosownie do zmian wysokości wy-
nagrodzenia Rzecznika Interesu Publicznego.
Przy rozpoznaniu apelacji powoda oraz apelacji prokuratora Prokuratury
Okręgowej w K., wniesionej na rzecz powoda, Sąd drugiej instancji powziął istotną
wątpliwość prawną ujętą w treści przedstawionego zagadnienia prawnego. Według
4
tego Sądu, za zasadnością poglądu, że sędziemu przechodzącemu w stan spoczyn-
ku przysługuje uposażenie „w wysokości wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za
wysługę lat pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku, rozumianym nie tylko
jako stanowiska sędziowskie wymienione w art. 55 § 2 p.u.s.p., ale także na innym
stanowisku, na które sędzia jest powoływany na podstawie przepisów szczególnych i
delegowany przez Ministra Sprawiedliwości przemawia zastosowanie wykładni lite-
ralnej”. Powołany przepis posługuje się pojęciem „stanowiska”, nie precyzując, że ma
to być „stanowisko sędziowskie”. Sporna regulacja stanowi, że uposażenie przysłu-
guje w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobie-
ranych na ostatnio zajmowanym stanowisku, a zatem otrzymywanych na zajmowa-
nym stanowisku, bez określenia go jako stanowisko „sędziowskie”, którym to okre-
śleniem posługuje się art. 78 § 2 p.u.s.p. w przypadku delegowania sędziego na
„stanowisko sędziowskie”. Sąd drugiej instancji zwrócił uwagę, że w przepisach
ustrojowych pragmatyki sędziowskiej ustawodawca posługuje się zarówno sformuło-
waniem „stanowisko” (art. 100 § 2 p.u.s.p.), jak i określeniem „stanowisko sędziow-
skie” (art. 55 § 3, art. 56 § 3, art. 57- 59 i art. 78 § 2 p.u.s.p.).
Status prawny Rzecznika Interesu Publicznego i jego zastępców był odrębnie
uregulowany w ustawie z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w
organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób
pełniących funkcje publiczne (jednolity tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428 ze zm.,
powoływanej dalej jako ustawa lustracyjna z 1997 r. lub ustawa lustracyjna). Zgodnie
z art. 17 ust. 2-4 tej ustawy, na stanowiska te Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
powoływał osoby spełniające ustawowo określone warunki. W przypadku powołania
na te stanowiska sędziego lub prokuratora pełniących czynną służbę, byli oni dele-
gowani do pełnienia tych funkcji przez organy właściwe według przepisów o ustroju
sądów i o prokuraturze. W przypadku delegowania sędziego do pełnienia funkcji
Rzecznika Interesu Publicznego zachowywał on dotychczasowy status sędziego i nie
był zobligowany do zrzeczenia się swojego urzędu, jak to ma miejsce w sytuacji
określonej w art. 98 p.u.s.p., tj. w przypadku mianowania, powołania lub wyboru do
pełnienia funkcji w organizacjach państwowych, samorządu terytorialnego, w służbie
dyplomatycznej, konsularnej lub organach organizacji międzynarodowych lub ponad-
narodowych, działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych
przez Rzeczpospolitą Polską, chyba że sędzia przechodzi w stan spoczynku.
5
Wynagrodzenie Rzecznika Interesu Publicznego regulował art. 17g ustawy lu-
stracyjnej z 1997 r., zgodnie z którym w sprawach wynagrodzeń Rzecznika Interesu
Publicznego oraz jego zastępców stosowało się odpowiednio przepisy dotyczące
wynagrodzenia sędziów Sądu Najwyższego. Użyte w art. 100 § 2 p.u.s.p. sformuło-
wanie - sędziemu przechodzącemu w stan spoczynku przysługuje uposażenie w wy-
sokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, „pobieranych na
ostatnio zajmowanym stanowisku”, można zatem rozumieć „jako odnoszące się
także do innych stanowisk, na które sędzia jest powoływany na podstawie przepisów
szczególnych i delegowany przez Ministra Sprawiedliwości”. Pozwalałoby to przyjąć,
że uposażenie powoda powinno być ustalone w oparciu o przysługujące mu na sta-
nowisku Rzecznika Interesu Publicznego wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodat-
kiem za wysługę lat, jakie ostatnio pobierał pełniąc ten urząd.
Według odmiennego poglądu, sporne sformułowanie „na ostatnio zajmowa-
nym stanowisku” należy rozumieć jako odnoszące się wyłącznie do stanowisk sę-
dziowskich określonych w art. 55 § 2 p.u.s.p. Skoro status sędziów reguluje ta
ustawa ustrojowa, to „kierując się wykładnią systemową, nie można go rozszerzać na
inne stanowiska działające poza resortem sprawiedliwości”. Stanowisko Rzecznika
Interesu Publicznego, który nie wykonywał zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości
jakie zwykle wykonuje sędzia (art. 2 p.u.s.p.), mógł zajmować zarówno sędzia, jak i
osoba niebędąca sędzią. Wykładnia celowościowa art. 100 § 2 p.u.s.p. prowadzi do
wniosku, że zamiarem ustawodawcy było szczególne uregulowanie sytuacji sędziego
w stanie spoczynku na „dobrym poziomie materialnym, nieznacznie różniącym się od
sędziów czynnych zawodowo”. Powód, będąc powołany na urząd Rzecznika Interesu
Publicznego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, a następnie delegowany
do pełnienia tego urzędu przez Ministra Sprawiedliwości, pozostawał sędzią Sądu
Apelacyjnego w K. Z chwilą przejścia w stan spoczynku pełnił urząd i pobierał wyna-
grodzenie jako Rzecznik Interesu Publicznego, ale także uposażenie sędziego sądu
w stanie spoczynku, obliczone od wynagrodzenia zasadniczego i wysługi lat sędzie-
go Sądu Apelacyjnego w K. Powód w okresie sprawowania urzędu Rzecznika Intere-
su Publicznego „nadal zajmował stanowisko sędziego (nie wykonując w tym czasie
zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości), natomiast delegowanie przez Ministra
Sprawiedliwości spowodowało zmianę zakresu jego zadań, nie powodując zmiany
zajmowanego dotychczas stanowiska sędziego. Delegowany sędzia w dalszym
ciągu pozostawał na dotychczasowym stanowisku, na które został powołany. Przed-
6
stawiona wykładnia prowadziłaby do wniosku, że pomimo formalnego powołania sę-
dziego na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego (art. 17 ust. 2 ustawy z dnia
11.04.19097 r.) nadal pozostawał on na stanowisku sędziego natomiast delegacja
skutkowała powierzeniem mu zadań określonych w art. 17d ustawy z dnia
11.04.1197 r., w ramach sprawowanej funkcji Rzecznika”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedmiotem kontrowersji interpretacyjnych ujętych w przedstawionym do roz-
strzygnięcia zagadnieniu prawnym jest pojęcie zawarte w art. 100 § 2 p.u.s.p. - który
stanowi, że sędziemu przechodzącemu lub przeniesionemu w stan spoczynku z po-
wodu wieku, choroby lub utraty sił przysługuje uposażenie w wysokości 75% wyna-
grodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowa-
nym stanowisku i rozumienie sformułowania „pobieranych na ostatnio zajmowanym
stanowisku”. Już na wstępie należy podkreślić, że prawo do uposażenia przysługuje
sędziemu, który przechodzi lub zostaje przeniesiony w stan spoczynku (art. 180 ust.
2 i 3 Konstytucji RP w związku z art. 69 i 70 p.u.s.p.). Wyjaśnienie rozumienia spor-
nego sformułowania należy rozpocząć od wskazania stanowisk, jakie może zajmo-
wać sędzia, ponieważ stanowisko sędziowskie (stanowisko sędziego) jest jednym z
kilku podstawowym elementów określających status prawny sędziego. Zgodnie z art.
178 Konstytucji RP, sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podle-
gają tylko Konstytucji oraz ustawom. Przez urząd sędziego w rozumieniu tego prze-
pisu Konstytucji, a także przepisów służbowej pragmatyki sędziowskiej (art. 55 § 1 i
3, art. 57 § 6, art. 67 § 1, art. 68 § 1 i 2, art. 85 § 1 i art. 93 § 3 i 4 p.u.s.p.) rozumie
się konstytucyjne sprawowanie urzędu przez sędziego, który bierze udział w spra-
wowaniu wymiaru sprawiedliwości w zakresie należącym do właściwości sądu, w
którym sędzia pełni swój urząd oraz wykonuje inne zadania z zakresu ochrony praw-
nej, powierzone w drodze ustaw (art. 1 § 2 i 3 p.u.s.p.). W sprawowaniu swojego
urzędu sędzia jest organem publicznej władzy sądowniczej w wyznaczonym sądzie,
w którym wydaje wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oraz rozstrzyga sprawy
sądowe w drodze innych orzeczeń sądowych (postanowień lub zarządzeń), a także
wykonuje inne powierzone w drodze ustaw zadania z zakresu ochrony prawnej. Sę-
dziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powo-
łuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa,
7
na czas nieoznaczony (art. 179 Konstytucji). Prezydent RP przy powołaniu (miano-
waniu) do pełnienia urzędu na określonym stanowisku sędziowskim wyznacza sę-
dziemu miejsce służbowe (siedzibę - art. 55 § 1 i 2 p.u.s.p.). Rodzaje stanowisk, na
które powoływani są sędziowie sądów powszechnych, wymienia art. 55 § 2 p.u.s.p. i
są to stanowiska: 1) sędziego sądu rejonowego, 2) sędziego sądu okręgowego i 3)
sędziego sądu apelacyjnego. Już to pozwala przyjąć, że jeżeli w sędziowskiej prag-
matyce ustrojowej ustawodawca posługuje się zwrotem stanowisko bez wskazania,
że chodzi o inne stanowisko niż sędziowskie, to jest to stanowisko sędziego. Powo-
łanie do pełnienia urzędu sędziego na stanowisku sędziego określonego sądu po-
wszechnego oznacza i polega na sprawowaniu urzędu sędziego w wyznaczonym
konkretnym sądzie określonego szczebla jurysdykcyjnego, w którym sędzia uzyskuje
i sprawuje władzę sądowniczą (urząd sędziego) w zakresie, granicach i rodzaju
spraw sądowych podlegających właściwości miejscowej i rzeczowej sądu, w którym
sędzia został powołany na stanowisko, z wyznaczeniem tego sądu jako miejsca
służbowego (siedziby) sędziego.
Ustawodawca nie posługuje się wymienionymi pojęciami konsekwentnie, bo
pomiędzy nimi, a nawet w ramach sformułowań objętych tymi samymi pojęciami, za-
chodzą lub są dostrzegane różne relacje, które wywołują zamęt interpretacyjny, tak
jak w rozstrzyganym zagadnieniu prawnym. Wystarczy zwrócić uwagę na to, że pod-
dawany wykładni art. 100 p.u.s.p. stanowi o uposażeniu sędziego w stanie spoczyn-
ku przysługującym w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wy-
sługę lat, pobieranych na „ostatnio zajmowanym stanowisku” (§ 2), ale już § 5 tego
przepisu stanowi, że z tytułu pracy „na stanowisku sędziego” nie przysługuje prawo
do emerytury lub renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a jego § 8 przesądza,
że wynagrodzenie z tytułu pracy „na stanowisku sędziego” oraz uposażenie przysłu-
gujące w stanie spoczynku jest osiąganiem przychodu powodującym zawieszenie
prawa do emerytury lub renty albo zmniejszenie tych świadczeń. Gdyby ustawodaw-
ca był konsekwentny, to we wszystkich opisanych przypadkach mógł użyć określenia
„stanowisko sędziego”. Równocześnie jednak zestawienie terminu „sędzia” z termi-
nem „pełnionym przezeń stanowiskiem” prowadzi do wniosku, że chodzi o służbowe
stanowisko sędziowskie już dlatego, że sędzia nie może zajmować innych stanowisk,
z wyjątkiem stanowiska dydaktycznego, naukowo-dydaktycznego lub naukowego w
łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników
zatrudnionych na tych stanowiskach (art. 86 § 1 p.u.s.p.). Istotne jest zatem to, że
8
konstytucyjny stan spoczynku odnosi się do sędziów (art. 180 ust. 3 i 4 Konstytucji),
a zatem może wynikać wyłącznie ze sprawowania urzędu sędziego na jednym ze
stanowisk sędziowskich wynikającym z trójszczeblowej struktury organizacyjnej są-
dów powszechnych. W konsekwencji uposażenie sędziego w stanie spoczynku przy-
sługuje z tytułu sprawowania urzędu sędziego na zajmowanym stanowisku sędziow-
skim, a wysokość uposażenia sędziego w stanie spoczynku jest uzależniona od wy-
sokości pobieranego lub przysługującego sędziemu wynagrodzenia zasadniczego
oraz dodatku za wysługę lat na ostatnio zajmowanym stanowisku w sądzie, w którym
sędzia był powołany do pełnienia swojego urzędu.
Użyty w art. 100 § 2 p.u.s.p. zwrot „ostatnio zajmowane stanowiska” należy
odczytywać w kontekście wyżej wymienionych przepisów Konstytucji RP oraz prze-
pisów ustawowej sędziowskiej pragmatyki ustrojowej, z której wynika, że sędziowie
sądów powszechnych są powoływani na stanowiska: 1) sędziego sądu rejonowego,
2) sędziego sądu okręgowego i 3) sędziego sądu apelacyjnego (art. 55 § 2 p.u.s.p.).
Należy powtórzyć, że sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z
wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub
naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy
pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrud-
nienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego (art. 86 § 1 p.u.s.p.). Sę-
dziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania,
które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie
do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego (art. 86 § 2
p.u.s.p.). W kontekście tych ustrojowych ograniczeń dopuszczalności podejmowania
przez sędziów dodatkowego zatrudnienia wyłącznie na stanowisku dydaktycznym,
naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym
pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach oraz
zakazu podejmowania innego zajęcia lub sposobu zarobkowania, które przeszka-
dzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, należy rozważyć dysonans legislacyjny
zatrudnienia sędziego w ramach stosunku służby sędziowskiej z pracowniczym za-
trudnieniem na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego, którego także obowią-
zywał ustawowy zakaz zajmowania innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska pro-
fesora szkoły wyższej, oraz zakaz wykonywania innych zajęć zawodowych (art. 17b
ustawy lustracyjnej z 1997 r.). Zatrudnienie sędziego na stanowisku Rzecznika Inte-
resu Publicznego było możliwe na podstawie tego szczególnego przepisu, który do-
9
puszczał powołanie sędziego jako osoby oczywiście spełniającej warunki do zajmo-
wania stanowiska sędziego (art. 17 ust. 3 pkt 1 tej ustawy). W przypadku powołania
sędziego lub prokuratora na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego, byli oni
delegowani do pełnienia tej funkcji przez organy właściwe według przepisów o
ustroju sądów lub o prokuraturze na podstawie art. 17 ust. 4 tej ustawy. Nie ozna-
czało to, że - tak jak w rozpoznawanej sprawie - Minister Sprawiedliwości, który dele-
gował powoda do pełnienia funkcji Rzecznika Interesu Publicznego na podstawie art.
17 ust. 4 ustawy lustracyjnej, poprawnie wskazał na związek tej delegacji „z art. 77 §
1 p.u.s.p.”. Wskazanie na ten przepis ustrojowej pragmatyki sędziowskiej jako pod-
stawę delegowania sędziego powołanego na stanowisko Rzecznika Interesu Pu-
blicznego do pełnienia tej funkcji nie było prawidłowe, ponieważ zawarte art. 77 § 1
p.u.s.p. uprawnienie do delegowania sędziego dotyczy dokonania tej czynności
kompetencyjnej (delegowania sędziego), za jego zgodą, do pełnienia obowiązków
sędziego lub czynności administracyjnych wyłącznie w ściśle wymienionych jednost-
kach, tj.: w innym sądzie, Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce podległej
Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, na wniosek Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego - w Sądzie Najwyższym, a na wniosek Prezesa Naczel-
nego Sądu Administracyjnego - w tym Sądzie. Nie ulega wątpliwości, że ten krąg
jednostek, do których może być delegowany sędzia do pełnienia obowiązków sę-
dziego lub czynności administracyjnych, nie obejmował (nie wymieniał) stanowiska
Rzecznika Interesu Publicznego. Ponadto, w okresie sprawowania funkcji Rzecznika
Interesu Publicznego „delegowany” sędzia nie pełnił obowiązków sędziego, a w
szczególności nie sprawował swojego urzędu i nie wykonywał władzy jurysdykcyjnej,
ani nie wykonywał innych zadań z zakresu ochrony prawnej, powierzonych w drodze
ustaw (art. 1 § 2 i 3 p.u.s.p.), ale odrębne czynności (zadania) przypisane do - niebę-
dącego stanowiskiem sędziowskim - stanowiska Rzecznika Interesu Publicznego
(art. 17d ustawy lustracyjnej). Stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego było od-
rębnym (autonomicznym) - od służbowego stanowiska sędziego - stanowiskiem za-
trudnienia, utworzonym na podstawie ustawy lustracyjnej z 1997 r. Bez względu na
poprzedni status zawodowy lub służbowy, osoba powołana na stanowisko Rzecznika
Interesu Publicznego wykonywała zadania w ramach stosunku pracy na podstawie
odrębnego aktu powołania (nominacji) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (art.
17 ust. 2 ustawy lustracyjnej), a nie na podstawie delegowania, o którym stanowił art.
17 ust. 4 tej ustawy. Ta „delegacja” była wymagana do objęcia stanowiska Rzecznika
10
Interesu Publicznego przez sędziego, który w okresie powołania do sprawowania tej
funkcji nie wykonywał obowiązków służbowych jako sędzia, ale zadania Rzecznika
Interesu Publicznego na podstawie odrębnego stosunku pracy.
Nie było łatwe rozwiązanie „kolizyjnego” dysonansu legislacyjnego oraz inter-
pretacyjnego wynikającego z możliwości podejmowania dodatkowego zatrudnienia
przez sędziego wyłącznie na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub
naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy
pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach (art. 86 § 1 p.u.s.p.), gdy równo-
cześnie Rzecznika Interesu Publicznego obowiązywał ustawowy zakaz zajmowania
innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, oraz zakaz
wykonywania innych zajęć zawodowych (art. 17b ustawy lustracyjnej z 1997 r.), na
tle ustawowego nakazu delegowania sędziego (lub prokuratora) na stanowisko
Rzecznika Interesu Publicznego przez organ właściwy według przepisów o ustroju
sądów (art. 17 ust. 4 ustawy lustracyjnej), gdy został on powołany na to stanowisko
przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Komplementarne i transparentne w
skutkach prawnych byłoby rozwiązanie tej kolizji na warunkach określonych w art. 98
§ 2 p.u.s.p., który stanowi, między innymi, że sędzia mianowany do pełnienia funkcji
w organach państwowych (w rozpoznawanej sprawie powołany na stanowisko
Rzecznika Interesu Publicznego) był zobowiązany zrzec się niezwłocznie swojego
urzędu, chyba że przechodził, tak jak powód, w stan spoczynku. Można też było
przyjąć, że dopuszczalność delegowania sędziego do innej pracy, na stanowisku
Rzecznika Interesu Publicznego, nie naruszała ustrojowego zakazu podejmowania
innego zajęcia lub sposobu zarobkowania na stanowisku Rzecznika Interesu Pub-
licznego, bo nie przeszkadzała w pełnieniu obowiązków sędziego, których w okresie
pełnienia funkcji Rzecznika sędzia nie wykonywał, co nie osłabiało zaufania do jego
bezstronności ani nie przynosiło ujmy godności urzędu sędziego (art. 86 § 2 p.u.s.p.).
Przede wszystkim, łączne odczytanie omawianych niespójnych regulacji prawnych
prowadziło zawsze do wniosku, że sędzia powołany na stanowisko Rzecznika Inte-
resu Publicznego, które - co do zasady - pozostawało poza sferą normatywnego od-
działywania p.u.s.p., w okresie pełnienia funkcji Rzecznika Interesu Publicznego,
wymagającej delegowania przez organ właściwy według przepisów o ustroju sądów,
nie sprawował władzy sędziowskiej, w szczególności nie wykonywał jurysdykcyjnej
władzy sędziego określonego sądu, ale pozostawał w odrębnym ustawowo wskaza-
nym, a przeto dopuszczalnym okresowym zatrudnieniu na stanowisku Rzecznika
11
Interesu Publicznego. Równocześnie sędzia powołany na stanowisku Rzecznika In-
teresu Publicznego nie mógł przejść w sędziowski stan spoczynku z tego „niesę-
dziowskiego” stanowiska, do którego nie przynależy (nie jest przypisane) konstytu-
cyjne lub ustrojowe uprawnienie do przejścia w stan spoczynku z innego niż sędzio-
wskie (lub prokuratorskie) stanowiska służbowego. Wszystko to oznaczało, że sę-
dzia, który został powołany na stanowisko Rzecznika Interesu Publicznego, był
uprawniony do przejścia w sędziowski stan spoczynku wyłącznie ze stanowiska sę-
dziego sądu, w którym był powołany na stanowisko sędziowskie. Sędzia nie tracił
statusu prawnego sędziego wskutek powołania go na stanowisko Rzecznika Interesu
Publicznego, co nie oznaczało, że pełnił tę funkcję jako sędzia, skoro nie wykonywał
służbowych obowiązków sędziego, ale w okresie powołania na stanowisko Rzeczni-
ka Interesu Publicznego wykonywał ustawowe zadania przypisane wyłącznie do tej
funkcji publicznej. W konsekwencji, należne mu jako sędziemu w stanie spoczynku
uposażenie mogło być wyliczone od wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku za
wysługę lat, przysługujących sędziemu na ostatnio zajmowanym stanowisku sędzie-
go określonego sądu, a nie na stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego, którego
statusu prawnego nie regulowały przepisy p.u.s.p.
To, że w sprawach wynagrodzeń Rzecznika oraz jego zastępców były stoso-
wane odpowiednio przepisy dotyczące wynagrodzenia sędziów Sądu Najwyższego
(art. 17g ustawy lustracyjnej z 1997 r.) nie oznaczało, że wynagrodzenie odpowiada-
jące wysokości wynagrodzenia sędziego Sądu Najwyższego, które przysługiwało
Rzecznikowi Interesu Publicznego w ograniczonym z natury rzeczy okresie kaden-
cyjnego sprawowania tej funkcji publicznej, mogło stanowić podstawę uposażenia w
stanie spoczynku przysługującego wyłącznie sędziemu (lub prokuratorowi), które nie
przysługiwało Rzecznikowi Interesu Publicznego. Tylko sędziemu Sądu Najwyższego
w stanie spoczynku przysługuje uposażenie wyliczone na podstawie wynagrodzenia
zasadniczego oraz dodatku za wysługę lat przysługującego sędziemu Sądu Najwyż-
szego. Takiego samego co do wysokości uposażenia przysługującego sędziemu
Sądu Najwyższego w stanie spoczynku nie może nabyć sędzia sądu powszechnego
„delegowany” na odrębne od stanowiska sędziego - stanowisko Rzecznika Interesu
Publicznego już z tej tylko przyczyny, że wyłącznie w sprawach wynagrodzeń Rzecz-
nika oraz jego zastępców należało stosować odpowiednio przepisy dotyczące wyna-
grodzenia sędziów Sądu Najwyższego. Stanowisko Rzecznika nie było stanowiskiem
sędziowskim, przeto nie było podstaw prawnych do odpowiedniego stosowania prze-
12
pisów o uposażeniu przysługującym sędziom Sądu Najwyższego do osób pełniących
funkcję Rzecznika Interesu Publicznego lub jego zastępców, którym z tytułu zajmo-
wania tych stanowisk co do zasady nie przysługiwało uprawnienie do stanu spoczyn-
ku. Jedynie sędzia (albo prokurator), który został powołany na stanowisko Rzecznika
Interesu Publicznego, mógł przejść w stan spoczynku, tyle że ze stanowiska sędzie-
go (albo prokuratora), któremu przysługiwało uposażenie wyliczone od wynagrodze-
nia zasadniczego oraz dodatku za wysługę lat, pobieranych lub przysługujących na
stanowisku sędziego, przechodzącego lub przeniesionego w stan spoczynku wyłącz-
nie z tego sędziowskiego (bądź prokuratorskiego) tytułu prawnego.
Uposażenie sędziego w stanie spoczynku stanowi substytut wynagrodzenia za
pracę na ostatnio zajmowanym służbowym stanowisku sędziego i dlatego może ono
oraz powinno być wyliczone według przysługującego wynagrodzenia zasadniczego
za pełnioną służbę sędziowską oraz dodatku za wysługę lat sędziego powołanego do
sprawowania urzędu na stanowisku sędziowskim, a nie według składników wynagro-
dzenia przysługujących na jakimkolwiek innym („niesędziowskim”) stanowisku za-
trudnienia, które mógł zajmować sędzia powołany na stanowisko Rzecznika Interesu
Publicznego. Sędzia, który przeszedł w stan spoczynku i pobiera uposażenie wyli-
czone od wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat przysługujących mu
na ostatnio zajmowanym sędziowskim stanowisku służbowym, traci prawo do wyna-
grodzenia sędziego. Koncepcja, w której sędzia przechodzi w sędziowski stan spo-
czynku z uposażeniem w stanie spoczynku, ustalonym jako substytut (zamiennik)
przysługującego mu wynagrodzenia oraz dodatku za wysługę lat od tych składników
wynagrodzenia, pobieranych na innym niż sędziowskie stanowisku zatrudnienia, oraz
obok zamiennika tego wynagrodzenia (uposażenia w stanie spoczynku) miałoby mu
przysługiwać dalej (nadal) wynagrodzenie za pracę oraz dodatek za wysługę lat
pobieranych na innym niż sędziowskie stanowisko zatrudnienia, według których wyli-
czono uposażenie, nie ma prawnych i racjonalnym podstaw, ani żadnego prawnicze-
go uzasadnienia. Przeciwnie, powód, który po przejściu w stan spoczynku ze stano-
wiska sędziego Sądu Apelacyjnego w K. uzyskał uposażenie przysługujące na ostat-
nio zajmowanym stanowisku sędziego tego sądu (w rozumieniu art. 55 § 2 pkt 3
p.u.s.p.), tylko dlatego dodatkowo pobierał wynagrodzenie przysługujące mu na
stanowisku Rzecznika Interesu Publicznego, bo z tego tytułu prawnego nie mógł
uzyskać statusu sędziego w stanie spoczynku ani nabyć prawa do uposażenia przy-
sługującego mu wyłącznie jako sędziemu.
13
Tylko od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpiecze-
nia społeczne (art. 91 § 9 p.u.s.p.), z zastrzeżeniem przypadków rozwiązania albo
wygaśnięcia stosunku służbowego sędziego w sposób określony w art. 68 p.u.s.p.
Natomiast od pracowniczego wynagrodzenia za pracę pobieranego przez Rzecznika
Interesu Publicznego powinny być odprowadzane składki na pracownicze ubezpie-
czenia społeczne. Pracownicze wynagrodzenie Rzecznika Interesu Publicznego sta-
nowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społecznego, a okres tego za-
trudnienia jest składkowym okresem ubezpieczenia społecznego uwzględnianym
przy nabyciu świadczeń z tego ubezpieczenia. Natomiast od wynagrodzeń sędziów
nie odprowadza się - co do zasady - składek na ubezpieczenia społeczne i nie przy-
sługuje im emerytura lub renta z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 100 § 5
p.u.s.p.). Ponadto uposażenie sędziego w stanie spoczynku przysługuje od jednostki
organizacyjnej wymiaru sprawiedliwości, w której sędzia ostatnio otrzymywał wyna-
grodzenie (§ 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października
1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania i wypłacania uposażeń sę-
dziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich rodzin, Dz.U. Nr 130,
poz. 869) i tylko te jednostki, w tym sąd, w którym powód ostatnio pełnił urząd sę-
dziego na stanowisku sędziego w wyznaczonym miejscu służbowym (siedzibie), dys-
ponują środkami finansowymi umożliwiającymi wypłatę uposażeń sędziom tego
sądu. Również art. 100 § 3 p.u.s.p. zawiera jedyny ustawowy mechanizm zmiany
wysokości pobieranego uposażenia przez sędziów w stanie spoczynku, które jest
waloryzowane w terminach i w wysokości stosownie do zmian wynagrodzeń zasad-
niczych sędziów czynnych zawodowo, co oznacza, że wynagrodzenie pobierane na
innym stanowisku niż stanowisko sędziego czynnego zawodowo nie stanowi podsta-
wy ustalenia lub zmiany wysokości uposażenia sędziego w stanie spoczynku.
Przywołane w sprawie „profesorskie” opinie nie mają waloru dowodów, które
dotyczą faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227
k.p.c.). Przedmiotowe opinie nie są faktami, ale zawierają prywatnie wyrażone inter-
pretacje wymienionych w nich przepisów prawa, które nie wiążą sądów przy orzeka-
niu. W ocenie Sądu Najwyższego, opinie te ani oparty na nich „precedens” przyzna-
nia sędziemu w stanie spoczynku wyższego uposażenia, wyliczonego według skład-
ników wynagrodzenia pobieranych na stanowisku zastępcy Rzecznika Interesu Pu-
blicznego, nie usprawiedliwiają kontynuowania praktyk, które nie mają oparcia w
poddanych analizie przepisach Konstytucji i ustawowej pragmatyki sędziowskiej. W
14
tym zakresie można jedynie zasygnalizować, że wyższe wynagrodzenie sędziego
delegowanego do pełnienia obowiązków sędziego lub czynności administracyjnych w
innym sądzie, Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej ustawowo wymienionej jedno-
stce (art. 77 p.u.s.p.) wynika z możliwości uzyskiwania dodatków funkcyjnych lub
specjalnych, które nie wchodzą do podstawy wyliczenia uposażenia sędziego w sta-
nie spoczynku, natomiast wyższe wynagrodzenie zasadnicze sędziego delegowane-
go do sądu wyższego przysługuje wyłącznie „na pozostały okres delegacji” w takim
sądzie (art. 77 § 5 p.u.s.p.), które to delegowanie i prawo do wyższego wynagrodze-
nia zasadniczego kończy się także z dniem przejścia sędziego w stan spoczynku.
Wyklucza to możliwość uzyskania wyższego uposażenia w stanie spoczynku przez
sędziego delegowanego do sądu wyższego, który pobierając okresowo wyższe wy-
nagrodzenie zasadnicze („na pozostały okres delegacji”), przechodzi lub zostaje
przeniesiony w stan spoczynku, z uposażeniem w stanie spoczynku wyliczonym we-
dług wysokości wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku za wysługę lat, przysłu-
gujących na ostatnio zajmowanym stanowisku sędziego określonego sądu, w którym
miał wyznaczone stałe miejsce służbowe (siedzibę), z zaliczeniem do wysługi lat
wszystkich okresów pełnienia służby sędziowskiej, także w okresie delegacji w są-
dzie „wyższym”.
Mając powyższe analizy na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że sędziemu prze-
chodzącemu w stan spoczynku w okresie powołania (mianowania) na stanowisko
Rzecznika Interesu Publicznego nie przysługiwało uposażenie w wysokości 75% wy-
nagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na tym stanowisku
(Rzecznika Interesu Publicznego) i dlatego rozstrzygnął zagadnienie prawne jak w
sentencji podjętej uchwały.
========================================