Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 12/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa Piotra G.
przeciwko Jastrzębskiej Spółce Węglowej Spółce Akcyjnej Kopalni Węgla
Kamiennego „Zofiówka" w Jastrzębiu Zdroju
toczącej się na skutek skargi powoda o wznowienie postępowania w sprawie o
rentę wyrównawczą,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 maja 2009 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 i odrzuca skargę o
wznowienie postępowania;
2) oddala skargę kasacyjną w pozostałej części;
2
3) zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 900 zł
(dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 29 października 2002 r., w sprawie o sygn.
akt II UKN 446/01, oddalił kasację Piotra G. od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 marca 2001 r. oddalającego apelację
powoda wniesioną od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 4 lipca 2000 r., którym to wyrokiem Sąd ten oddalił powództwo
o rentę wyrównawczą w związku z wypadkiem przy pracy w pozwanej Jastrzębskiej
Spółce Węglowej S.A. Kopalni Węgla Kamiennego „Zofiówka” w Jastrzębiu Zdroju.
Sąd Najwyższy zaaprobował stanowiska zajęte przez sądy meriti i uznał, że
roszczenie powoda uległo przedawnieniu z mocy art. 442 § 1 zdanie pierwsze k.c. z
upływem trzyletniego terminu, liczonego jednakże nie od dnia wypadku, któremu
powód uległ w dniu 1 lutego 1981 r. Zdaniem Sądu, termin trzyletni rozpoczął bieg
od dnia 1 stycznia 1990 r. z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o
zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. Nr 36, poz. 206),
którą skreślono przepis art. 40 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.)
zamykający drogę do dochodzenia uzupełniających roszczeń cywilnych z tytułu
wypadków przy pracy. Powód, wnosząc pozew o rentę wyrównawczą w dniu 24
maja 2000 r., nie dochował zakreślonego przez powyższy przepis terminu.
Rozpoznając skargę powoda o wznowienie postępowania zakończonego
wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2002 r., opartą na podstawie
wskazanej w art. 4011
k.p.c. w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 1 września 2006 r., SK 14/05 (Dz.U. Nr 164, poz. 1166), Sąd Najwyższy uznał,
że nie zasługuje ona na uwzględnienie i oddalił ją wyrokiem z dnia 4 lipca 2007 r.,
w sprawie o sygn. akt II UO 1/07. W ocenie Sądu Najwyższego, wskazany przez
powoda wyrok Trybunału Konstytucyjnego orzekający o niezgodności z Konstytucją
3
art. 442 § 1 zdanie drugie k.c. „w związku z tym, że pozbawia pokrzywdzonego
dochodzenia odszkodowania za szkodę na osobie, która ujawniła się po upływie lat
dziesięciu od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę” nie miał wpływu na
treść rozstrzygnięcia objętego skargą. Zdaniem Sądu, podstawą rozstrzygnięcia w
wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 29 października 2002 r. był upływ
trzyletniego terminu przedawnienia określonego w art. 442 § 1 zdanie pierwsze k.c.,
który to przepis nie był przedmiotem wskazanego orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego i w związku z tym brak było podstaw do wznowienia
postępowania.
Wyrokiem z dnia 28 maja 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił analogiczną skargę powoda odnoszącą się do wznowienia
postępowania zakończonego wyrokiem tego Sądu z dnia 30 marca 2001 r., opartą
na tej samej podstawie, tj. wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 września
2006 r., SK 14/05 (Dz.U. Nr 164, poz. 1166).
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd podniósł, że podstawą prawną zapadłych w
niniejszej sprawie rozstrzygnięć zarówno przed Sądem Najwyższym, jak i sądami
pierwszej i drugiej instancji, był upływ trzyletniego terminu przedawnienia
określonego w art. 442 § 1 zdanie pierwsze k.c., który to przepis nie był
przedmiotem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Sąd Apelacyjny powołał się
na stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w wyroku z dnia 4 lipca 2007 r.,
podzielając argumentację prawną przedstawioną przez ten Sąd w uzasadnieniu
orzeczenia.
W wywiedzionej od powyższego wyroku skardze kasacyjnej powód,
zaskarżając powyższy wyrok w całości, zarzucił:
- naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię bądź niewłaściwe
zastosowanie przepisów art. 422 § 1 zdanie pierwsze k.c. oraz art. 2 ustawy
z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. z 2007 r.,
Nr 80, poz. 538) w związku z art. 3 k.c., które według skarżącego nie
znajdowały zastosowania;
- naruszenie przepisów postępowania polegające na przyjęciu, że art. 4011
k.p.c. nie miał w niniejszej sprawie zastosowania, że wyrok w postępowaniu,
którego wznowienia żąda skarżący, nie został wydany na podstawie
4
przepisu uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z
Konstytucją.
Opierając skargę na takich podstawach, skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.
W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący podniósł, że
Sąd Apelacyjny w zasadzie odstąpił od dokonania własnej oceny prawnej
zagadnień przedstawionych przez skarżącego i w pełni podzielił argumentację
prawną zawartą w dwóch wyrokach Sądu Najwyższego: z dnia 29 października
2002 r. w sprawie o sygn. akt II UKN 446/01 i z dnia 4 lipca 2007 r. w sprawie o
sygn. akt II UO 1/07.
Skarżący podniósł, że nie można zgodzić się ze stanowiskiem, jakoby Sąd
Najwyższy w przytoczonym przez Sąd Apelacyjny wyroku w sprawie II UKN 446/01
oparł swoje rozstrzygnięcie wyłącznie na podstawie przepisu art. 422 § 1 zdanie
pierwsze k.c. Według powoda, Sąd Najwyższy w sprawie II UKN 446/01, w której
wznowienia postępowania domaga się skarżący, poświęcił część swoich rozważań
prawnych temu przepisowi, jednak podstawą prawną rozstrzygnięcia Sądu
skutkującą oddaleniem kasacji był upływ dziesięcioletniego terminu przedawnienia
określonego w art. 422 § 1 zd. drugie k.c., co do którego Trybunał Konstytucyjny
orzekł o jego niezgodności z Konstytucją.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 405 k.p.c., do wznowienia postępowania z przyczyn
nieważności oraz na podstawie przewidzianej w art. 4011
k.p.c. właściwy jest sąd,
który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych
instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Do wznowienia postępowania na innej
podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy. W
rozpoznawanej sprawie podstawą wznowienia jest art. 4011
k.p.c., co oznacza, że
do wznowienia postępowania właściwy jest sąd wyższej (najwyższej) instancji.
Ponieważ wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r. został wydany przed
zmianami Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzonymi ustawą z dnia 22
grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), a więc w
5
czasie, gdy kasacja przysługiwała od nieprawomocnych wyroków sądu drugiej
instancji, a prawomocne orzeczenie jako sąd najwyższej instancji wydawał Sąd
Najwyższy, sądem właściwym do wznowienia postępowania był Sąd Najwyższy.
Zgodnie z art. 412 § 4 k.p.c., jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania
zakończonego wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, Sąd ten orzeka o
dopuszczalności wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej
instancji. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 4 lipca 2007 r. stwierdził zaś faktycznie
niedopuszczalność wznowienia postępowania w sprawie zakończonej wyrokiem
Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r., II UKN 446/01 na podstawie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 września 2006 r., SK 14/05, wskazując w
uzasadnieniu, iż podstawą rozstrzygnięcia w sprawie II UKN 446/01 był upływ
trzyletniego terminu przedawnienia określonego w art. 442 § 1 zdanie pierwsze k.c.,
który to przepis nie był przedmiotem przytoczonego wyżej orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego, stwierdzającego niezgodność z Konstytucją przepisu art. 442 § 1
zdanie drugie k.c. W myśl art. 4011
k.p.c., można żądać wznowienia postępowania
w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją,
ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na
podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Podstawą wznowienia
postępowania może być zatem tylko takie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego,
które dotyczy aktu normatywnego (przepisu prawa) stanowiącego podstawę
wydanego przez Sąd w tej sprawie orzeczenia (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 19 października 2007 r., I CO 8/07, LEX nr 457745). Sąd
Najwyższy orzeczeniem z dnia z dnia 4 lipca 2007 r., w sprawie o sygn. akt II UO
1/07 stwierdził zatem, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego, na który powołał się
skarżący, nie mógł stanowić podstawy wznowienia postępowania w sprawie II UKN
446/01, albowiem dotyczy niezgodności z Konstytucją art. 442 § 1 zdanie drugie
k.c., stanowiącego o przedawnieniu roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej
czynem niedozwolonym z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło
zdarzenie wyrządzające szkodę, podczas gdy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29
października 2002 r. oparty został na treści art. 442 § 1 zdanie pierwsze k.c.,
zgodnie z którym roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem
niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym
6
poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej
naprawienia, a więc faktycznie uznał, że skarga nie została oparta na ustawowej
podstawie.
W takiej sytuacji, w której na tej samej podstawie powód zaskarżył wyroki
Sądu Apelacyjnego i Sądu Najwyższego, rozstrzygnięcie co do dopuszczalności
wznowienia należało do wyłącznej kompetencji Sądu Najwyższego, wobec czego
Sąd Apelacyjny nie mógł przystąpić do ponownego rozpoznania sprawy, czego
wynikiem było oddalenie skargi na podstawie art. 412 § 2 k.p.c. Skutkiem
stanowiska Sądu Najwyższego, właściwego do wznowienia postępowania, o braku
oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia mogło być jedynie odrzucenie
tej skargi po myśli art. 410 § 1 k.p.c., bowiem Sąd Apelacyjny nie miał uprawnień
do samodzielnej oceny dopuszczalności tej skargi.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39819
k.p.c., orzekł jak w
punkcie 1) sentencji i w związku z tym w pkt 2) oddalił skargę kasacyjną w
pozostałej części, tj. dotyczącej zawartego w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia
o kosztach procesu i sądowych (art. 39814
k.p.c.). O kosztach postępowania
kasacyjnego orzeczono natomiast na podstawie art. 39821
w związku z art. 108 § 1
i art. 98 oraz 99 k.p.c.