Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 274/09
POSTANOWIENIE
Dnia 27 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z wniosku W. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wcześniejszą emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 2 kwietnia 2009 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 2 kwietnia 2009 r. oddalił apelację ubezpieczonej W.
C. od wyroku Sądu Okręgowego z 22 grudnia 2008 r., którym oddalono jej
odwołanie od decyzji pozwanego z 10 sierpnia 2007 r. odmawiającej jej prawa do
emerytury. Sądy ustaliły i oceniły, że ubezpieczona urodzona w 1952 r.,
posiadająca 18 lat, 5 miesięcy i 27 dni okresów składkowych i 7 lat, 25 dni okresów
nieskładkowych, w tym 13 lat, 4 miesiące i 1 dzień pracy nauczycielskiej, nie
spełniała warunków prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie ustawy z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, w tym rozporządzenia z 7 lutego
1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze oraz na podstawie ustawy z 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela.
2
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazał „na treść art. 3989
§ 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c." podając, że „prawidłowe zastosowanie art. 24 i art. 46"
ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w ustalonym stanie
faktycznym sprawy, wymaga „wykładni obowiązujących przepisów, w jakiej sytuacji
ubezpieczonemu przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury. Wymaga również
wykładni obowiązujących przepisów, czy w związek z powyższym ubezpieczona
jest uprawniona do przyznania jej prawa do wcześniejszej emerytury. Zdaniem
ubezpieczonej w tej sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, którego
rozstrzygnięcie pozwoli na prawidłowe ustalenie w przedmiotowej sprawie
uprawnień ubezpieczonej. Ponadto przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
uzasadnione jest w przedmiotowej sprawie rozbieżność orzeczenia Sądu
Apelacyjnego z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r. (sygn.
akt I UK 229/05, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 110), w którym Sąd Najwyższy wyraźnie
określił, w ślad za przepisami ustawy, kryteria przyznawania wcześniejszej
emerytury, zaś w niniejszej sprawie - pomimo spełnienia przez ubezpieczoną tych
kryteriów - Sądy obu instancji orzekły w sposób odmienny."
Po wezwaniu do sprecyzowania wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania
poprzez oddzielne sformułowanie podstaw (przesłanek) przedsądu oraz do
uzupełnienia wniosku o uzasadnienie tych podstaw, odrębne od uzasadnienia
podstaw kasacyjnych (art. 3984
§ 1 pkt 2 k.p.c., art. 3984
§ 2 k.p.c., art. 3986
§ 1 i
art. 3989
§ 1 k.p.c.) wskazano, że przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (a także ich uzasadnienie) są następujące:
-dokonanie wykładni przepisów art. 24 i art. 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z FUS poprzez określenie, w jakiej sytuacji ubezpieczonej
przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury albowiem Sądy obu instancji -
pomimo istnienia ku temu podstaw związanych z przeprowadzonymi dowodami -
zinterpretowały te przepisy sprzecznie z wnioskami płynącymi z lektury materiału
dowodowego, na niekorzyść ubezpieczonej, mimo braku ku temu podstaw, co
stwarza niejasną sytuację prawną nie tylko dla ubezpieczonej lecz również dla
innych osób będących w analogicznej sytuacji i zdaniem ubezpieczonej jest to
rozwiązanie sprzeczne z treścią wyżej wskazanych przepisów, przy jednoczesnym
braku jednolitej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego w tej kwestii; uzasadnia to
3
stwierdzenie o wystąpieniu w sprawie istotnego zagadnienia prawnego;
uzasadnione jest także w związku z tym przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
przez Sąd Najwyższy, albowiem pomimo istnienia wyżej wskazanych przepisów w
obrocie prawnym już od niemal 12 lat (i ze względu na ogólnikowość ich
sformułowań) nie została do tej pory określona linia orzecznicza odnosząca się do
szczególnej i wyjątkowej sytuacji, w której znalazła się ubezpieczona, co prowadzi
do dowolności orzekania,
-istnienie rozbieżności w orzecznictwie sądów dotyczącym przedmiotowej sprawy,
w szczególności znacznych różnic, jakie występują między zaskarżonym
orzeczeniem Sądu Apelacyjnego a wyrokiem Sądu Najwyższego w tej materii z 7
kwietnia 2006 r. (I UK 229/05); zdaniem ubezpieczonej bowiem również z uwagi na
tę rozbieżność (odnoszącą się do niezastosowania przez Sąd Apelacyjny kryteriów
przyznawania wcześniejszej emerytury określonych przez Sąd Najwyższy) w
sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, którego rozstrzygnięcie pozwoli na
prawidłowe zastosowanie wyżej wskazanych przepisów; kryteria zostały określone
w rozważaniach prawnych poczynionych przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
wyroku; niezastosowanie tych konkretnych kryteriów odnośnie ubezpieczonej
stwarza pole do całkowicie dowolnej interpretacji przepisów art. 24 i art. 46 ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, ze szkodą dla ubezpieczonej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania nie oparto na podstawie z art. 3989
§ 1
k.p.c., która uzasadniałaby przyjęcie jej do rozpoznania.
Wskazana wyżej treść wniosku z jego uzasadnieniem (in extenso - łącznie z
uzupełnieniem po wezwaniu) sama pokazuje, że wniosek jedynie hasłowo odwołuje
się do podstaw przedsądu, gdyż nie spełnia warunków stawianych im w ustawie -
art. 3989
§ 1 pkt 1, 2 i 4 k.p.c.
Cała treść wniosku została tak sformułowana, jakby na przedsądzie Sąd
Najwyższy miał dokonać oceny rozstrzygnięcia w sprawie, tymczasem na tym
etapie bada się tylko czy wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej wskazuje i wykazuje
choć jedną z podstaw (przesłanek) przedsądu z art. 3989
§ 1 k.p.c. Natomiast
podstawy kasacyjne stanowią odrębny od przesłanek przedsądu element skargi,
4
stąd nie zastępują (ani ich uzasadnienie) przesłanek przesądu. Innymi słowy
podlegają rozpoznaniu dopiero po przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Podstawy przedsądu z art. 3989
§ 1 k.p.c. różnią się istotnie. Wniosek zaś
kumuluje wiele pojęć i nie wykazuje odrębnie metodycznie i merytorycznie żadnej
podstawy z art. 3989
§ 1 k.p.c. Wszystko co w nim podano można rozważać tylko w
zakresie zwykłej wykładni prawa. Nie stanowi ona jednak podstawy przedsądu. W
przeciwnym razie funkcja przedsądu byłaby bezprzedmiotowa a skarga kasacyjna
była powszechną instancją.
Ujmując tę ocenę konkretnie, to wniosek nie przedstawia istotnego zagadnienia
prawnego z art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., którego nawet nie sformułowano. Chodziłoby
zaś o problem jurydycznie doniosły, o ważkim znaczeniu dla systemu lub dziedziny
prawa, opracowany na podstawie analizy prawa, orzecznictwa, a nawet doktryny,
po której to sam skarżący wpierw mógłby się przekonać czy istotne zagadnienie
prawne rzeczywiście występuje i dlatego powinien je rozstrzygnąć Sąd Najwyższy.
Co do drugiej podstawy z art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c., to przedmiotem jej
zainteresowania jest przepis prawny, ze względu na określoną trudność w jego
wykładni (którą należałoby wykazać), lecz nie zastosowanie przepisu w konkretnej
sprawie. Z tych przyczyn niewiele więc wnosi dla spełnienia tej podstawy
twierdzenie, że w sprawie dokonano wykładni przepisów na niekorzyść
ubezpieczonej. Jeżeli przedmiotem zainteresowania tej szczególnej wykładni
miałyby być przepisy art. 24 i 46 ustawy z 17 grudnia 1998 r., to z wniosku nie
wynika w czym wyrażają się poważane wątpliwości w ich wykładni, wszak przepisy
art. 24 i art. 46 są jasne gramatycznie i pragmatycznie. Z kolei twierdzenie o „braku
jednolitej linii orzeczniczej" nie zostało w ogóle wykazane konkretnymi
orzeczeniami. Natomiast wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2006 r. (I UK
229/05) nie może być stawiany jak przykład rozbieżnego orzecznictwa sądów w
opozycji do zaskarżonego wyroku, gdyż obie sprawy dotyczyły innych stanów
faktycznych, a o rozbieżności orzecznictwa można mówić gdy zachodzi odmienna
wykładnia prawa (przepisu) i różne stosowanie prawa do tożsamego samego stanu
faktycznego.
Podstawa z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. została przywołana we wniosku tylko przez
sam przepis, nawet hasłowo nie twierdzi się, że skarga jest oczywiście
5
uzasadniona. Wymagałoby to samodzielnego (odrębnego od podstaw kasacyjnych)
wykazania, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ze względu na
naruszenie prawa materialnego lub procesowego. Brak jest tego w wniosku.
Zachodzi więc związanie ustalonym stanem faktycznym, w którym ustalony staż
ubezpieczeniowy ogólny i szczególny nauczycielski nie pozwalał na potwierdzenie
prawa do emerytury.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 3989
§ 2 k.p.c.