II UK 41/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 9 czerwca 2010 r.
II UK 41/10
Przepis art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emery-
turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) uznaje okres zatrudnienia obywateli polskich
za granicą w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy
międzynarodowej, za okres składkowy, a więc jeśli w tym okresie wykonywana
była praca wymieniona w wykazach do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), to jest on uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym
wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługującej
na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 czerwca
2010 r. sprawy z wniosku Mirosława J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w G. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 grudnia 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w G.
na rzecz ubezpieczonego Mirosława J. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postę-
powania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 6 listopada 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w G. odmówił Mirosławowi J. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych wa-
runkach z powodu nieudokumentowania przez ubezpieczonego 15 lat pracy w
2
szczególnych warunkach, jako że wymienione w zaświadczeniu stanowiska nie mają
charakteru stanowisk robotniczych. Organ rentowy wskazał, że stanowiska samo-
dzielnego elektryka oraz kierownika oddziału nie są związane z wykonywaniem kon-
troli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozoru inżynieryjno -
technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane
są prace wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.).
Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni
na mocy wyroku z 13 grudnia 2007 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Mirosła-
wowi J. prawo do emerytury od 1 października 2006 r., wskazując w uzasadnieniu
następujące powody swego rozstrzygnięcia. Ubezpieczony (urodzony dnia 2 stycznia
1946 r.) w okresie od 6 lipca 1965 r. do 18 października 1965 r. zatrudniony był jako
robotnik laboratorium w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „PZL Ś.” SA w Ś. Wy-
konywana przez niego praca była pracą w warunkach szczególnych. W okresie od
20 października 1965 r. do 16 października 1968 r. odbywał służbę wojskową, w
czasie której wykonywał pracę palacza kotłowego na niszczycielu „B.”. Następnie od
4 listopada 1968 r. do 31 marca 1982 r. ubezpieczony zatrudniony był w G. Zakła-
dach Nawozów Fosforowych „F.” Sp. z o.o. w G. W okresie zatrudnienia zajmował
różne stanowiska (aparatowy, maszynista kotła, samodzielny elektryk, kierownik
oddziału), jednakże w odniesieniu do całego okresu wystawione zostało świadectwo
wykonywania prac w szczególnych warunkach. W okresie od 1 kwietnia 1982 r. do
21 stycznia 1985 r. zatrudniony był jako pomiarowy w Przedsiębiorstwie Geologicz-
no-Geodezyjnym „G.G.”, przy czym w dniach od 15 sierpnia 1982 r. do 22 listopada
1984 r. oddelegowany został do Przedsiębiorstwa Projektowania i Dostaw Komplet-
nych Obiektów „C.” w K. i pracował w Kombinacie Nawozów Fosforowych A.-K.I. w
Iraku jako operator stacji demineralizacji wody. Ostatnim miejscem zatrudnienia
ubezpieczonego od 1 marca 1985 r. do 31 grudnia 2000 r. był Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej w G., gdzie zajmował stanowisko kierownika Działu do spraw
Żeglugi i Eksploatacji Wód.
Sąd Okręgowy uznał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych bezzasadnie od-
mówił zaliczenia do okresu pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia
ubezpieczonego w G. Zakładach Nawozów Fosforowych „F.” Sp. z o.o. w G. na sta-
3
nowiskach samodzielnego elektryka oraz kierownika Oddziału Zwałowania Fosfogip-
su. Stwierdził, że pracę ubezpieczonego na wyżej wymienionych stanowiskach nale-
ży traktować jako pracę, o której mowa w punkcie 24 działu XIV wykazu A stanowią-
cego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., tj. jako „kon-
trolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-
techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są
prace wymienione w wykazie”. Przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd
pierwszej instancji wskazał także, że poprzedzający zatrudnienie w G. Zakładach
Nawozów Azotowych okres zasadniczej służby wojskowej należy kwalifikować jako
okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy uznał natomiast, że
ubezpieczony nie zdołał wykazać, iż praca wykonywana przez niego w okresie od 15
sierpnia 1982 r. do 22 listopada 1984 r. w Iraku miała charakter pracy w szczegól-
nych warunkach.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją organ rentowy, zarzucając wyrokowi na-
ruszenie przepisu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227 ze zm.) w związku z § 1, § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lute-
go 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczegól-
nych warunkach lub w szczególnym charakterze i wniósł o jego zmianę oraz oddale-
nie odwołania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy podniósł, że Sąd
pierwszej instancji błędnie uznał, iż ubezpieczony udowodnił 15 lat pracy w szcze-
gólnych warunkach, zaliczając do tego okresu między innymi okres czynnej służby
wojskowej. Wskazał także, że nie ma również podstaw do uznania, że ubezpieczony
pracował w okresie od 1 lutego 1972 r. do 31 marca 1982 r. w szczególnych warun-
kach na stanowisku głównego energetyka, nadzorując prace palaczy kotłów, maszy-
nistów turbin, aparatowych zmiękczania wody, operatorów węzłów cieplnych, ślusa-
rzy warsztatowych.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku, wyro-
kiem z dnia 30 grudnia 2008 r. oddalił apelację. Sąd drugiej instancji podzielił stano-
wisko Sądu Okręgowego, że okres zatrudnienia w „F.” w charakterze samodzielnego
energetyka i kierownika Oddziału Zwałowania Fosfogipsu należy uznać za okres
pracy w warunkach szczególnych. Sąd pierwszej instancji przeprowadził bowiem sto-
sowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył
4
poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu
art. 233 k.p.c. W konsekwencji Sąd odwoławczy, oceniając co do zasady jako prawi-
dłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne w tym względzie dokonane przez
Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne. Sąd Apelacyjny zgodził się ze stanowi-
skiem Sądu Okręgowego, iż osoba wykonująca dozór inżynieryjno- techniczny nad
pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi stale
przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiąz-
ków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i
innych czynności. Zatem fakt, iż ubezpieczony, wykonując zatrudnienie na stanowi-
skach kierowniczych, miał także obowiązki o charakterze biurowym, nie stanowi o
niemożności uznania, że stale i w pełnym wymiarze wykonywał on pracę w szcze-
gólnych warunkach.
Ponadto Sąd drugiej instancji, przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego
wskazał, że także okres zatrudnienia w Iraku od 15 sierpnia 1982 r. do 22 listopada
1984 r. można było zaliczyć wnioskodawcy do „szczególnego stażu pracy” i zauwa-
żył, że praca, jaką wykonywał wnioskodawca, odpowiadała stanowisku - maszynisty
stacji uzdatniania wody - określonemu w dziale 2 pkt 1 ppkt 22 załącznika nr 1 do
zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. w
sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym cha-
rakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego, a zatem miała
charakter pracy w warunkach szczególnych.
W konsekwencji, skoro zatrudnienie Mirosława J. w Iraku było okresem skład-
kowym, zaś praca wówczas wykonywana nosiła cechy zatrudnienia w szczególnym
charakterze, Sąd Apelacyjny zaliczył ją do „szczególnego stażu pracy” wnioskodaw-
cy. Uwzględnienie tego czasu wraz z okresami uznanymi przez organ rentowy i Sąd
Okręgowy spowodowało, iż wnioskodawca legitymował się 15-letnim stażem pracy
uprawniającym go nabycia emerytury. Zatem nie zachodziła już potrzeba analizowa-
nia, czy do tego stażu należało także przyjąć okres pełnienia przez ubezpieczonego
zasadniczej służby wojskowej, tak jak uczynił to Sąd Okręgowy, a co w ocenie Sądu
Apelacyjnego budzi pewne wątpliwości. Dlatego też Sąd drugiej instancji, mając do-
stateczny materiał w zakresie orzekania o prawie Mirosława J. do świadczenia, nie
dokonywał rozważań w tej kwestii
5
Organ rentowy zaskarżył ten wyrok w całości skargą kasacyjną, wnosząc o
jego uchylenie i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o
orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie odwołania wnioskodawcy.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 31
ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w związku z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d tejże
ustawy, a także § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze - poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
powyższych przepisów polegające na przyjęciu przez Sąd drugiej instancji, że do
stażu pracy w szczególnych warunkach może zostać zaliczony okres wykonywania
pracy za granicą, za który nie istniał obowiązek odprowadzenia składki na ubezpie-
czenie społeczne. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że w świetle obowiązujących
przepisów, w zakresie nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach wykonywanej u pracodawców zagranicznych nadal prze-
słanką wliczenia takiego okresu pracy do stażu pracy w szczególnych warunkach
pozostaje fakt opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne. Wskazał, że stanowi-
sko Sądu drugiej instancji pozostaje w jawnej sprzeczności z dotychczasową inter-
pretacją przywołanych w podstawach kasacyjnych przepisów prezentowaną przez
Sąd Najwyższy, w której podkreśla się, że tylko opłacenie składki na ubezpieczenie
społeczne w Polsce prowadzi do uznania, że okres pracy u zagranicznego praco-
dawcy może być zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach. Tymczasem
w okresie pracy wnioskodawcy w Iraku nie istniał obowiązek odprowadzenia składek
na to ubezpieczanie (nie istniał do grudnia 1985 r.)
W odpowiedzi na skargę wnioskodawca wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od
pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasa-
cyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie wskazać należy, że powołanie się skarżącego na naruszenie art.
31 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zapewne stanowi pisarską omyłkę, biorąc
po uwagę powiązane z tym zarzutem przepisy prawa materialnego wskazane w
pierwszej podstawie kasacyjnej (art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d tejże ustawy, § 1, § 2, § 3 i §
4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
6
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze). Potwierdza to również treść uzasadnienia tych zarzutów. W istocie
zatem chodzi o naruszenie art. 32 powyższej ustawy. Sąd Apelacyjny, zaliczając
ubezpieczonemu sporny okres pracy w Iraku (od 15 sierpnia 1982 r. do 22 listopada
1984 r.) do pracy w szczególnych warunkach, wprawdzie nie wskazał przepisu, na
podstawie którego uznał powyższy okres za okres składkowy, jednakże skarżący nie
kwestionuje, że ubezpieczony skierowany został do tej pracy za pośrednictwem
Agencji „P.” Sp. z o.o. w ramach współpracy międzynarodowej i zakwalifikował ten
okres jako okres składkowy wymieniony w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy o emerytu-
rach i rentach z FUS, zgodnie z którym okresem składkowym jest także przypadający
przed dniem 15 listopada 1991 r. okres zatrudnienia (po ukończeniu 15 lat życia)
obywateli polskich za granicą - w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych
instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy mię-
dzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich;
zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę
przed dniem 9 maja 1945 r. W świetle jednoznacznej treści tego przepisu nie ulega
wątpliwości, że wskazane w nim okresy zatrudnienia podlegają uwzględnieniu tak
przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego wysokości - bez względu na to, czy
za te okresy zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne. Inaczej ustawo-
dawca potraktował okresy wymienione w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d tej ustawy. W myśl
tego przepisu okresem składkowym jest także przypadający przed dniem 15 listopa-
da 1991 r. okres zatrudnienia (po ukończeniu 15 lat życia) obywateli polskich za
granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą
były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. W tym przypadku
uwzględnienie takiego okresu ustawodawca uzależnił od opłacania składki na ubez-
pieczenie w kraju.
Jeśli zatem okres pracy wnioskodawcy jest okresem składkowymi i jednocze-
śnie skarżący nie kwestionuje stanowiska Sądu Apelacyjnego, że w tym okresie
ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku pracy zaliczanym do pracy w szczegól-
nych warunkach i wykonywał ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązu-
jącym na tym stanowisku (§ 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r.), to okres ten podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emery-
tury wskazanej w przepisie art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Skarżący zdaje się wyprowadzać błędny wniosek z treści przywołanego przez siebie
7
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2003 r., II UK 196/02 (OSNP 2004 nr 8,
poz. 144). Nie wynika bowiem z niego ogólna reguła, że do okresu pracy w szcze-
gólnych warunkach wymaganego w § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. wlicza się jedynie te okresy wykonywania za granicą u zagranicz-
nych pracodawców prac wymienionych w wykazach stanowiących załącznik do tego
rozporządzenia, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w
Polsce. Stanowisko wyrażone w tym wyroku jest inne, a mianowicie, podkreśla się w
nim, że okresy wykonywania za granicą prac w szczególnych warunkach nie są
uwzględniane tylko wówczas, gdy przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS
nie dają podstawy do uznania tych okresów za okresy składkowe. Podkreślenie zaś,
że „w przypadku wnioskodawcy sytuacja taka nie wystąpiła, gdyż w spornych okre-
sach jego pracy były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce”, wyni-
ka jedynie z tego, że okres oceniany przez Sąd Najwyższy w tym wyroku - jako kwa-
lifikowany z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy o emeryturach i rentach z FUS - jest
uznawany za składkowy tylko w przypadku opłacania składek. Takiego zaś warunku
nie przewiduje art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c tej ustawy, na podstawie którego oceniać nale-
ży sporny okres pracy w Iraku. Konkludując, skoro przepisy ustawy uznają okres za-
trudnienia obywateli polskich za granicą w zakładach, do których zostali skierowani w
ramach współpracy międzynarodowej za okres składkowy, to jeśli w tych okresach
wykonywana była praca wymieniona w wykazach do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r., jest on uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury w
obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach - zgodnie z
utrwalonym już w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem o równym traktowaniu
pracowników zatrudnionych u polskich pracodawców i u pracodawców zagranicz-
nych.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po myśli od-
powiednio stosowanego art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 w związku z § 12 ust. 4
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.
Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
========================================
II UK 41/10
Przepis art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emery-
turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) uznaje okres zatrudnienia obywateli polskich
za granicą w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy
międzynarodowej, za okres składkowy, a więc jeśli w tym okresie wykonywana
była praca wymieniona w wykazach do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.), to jest on uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym
wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługującej
na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 czerwca
2010 r. sprawy z wniosku Mirosława J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w G. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 grudnia 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w G.
na rzecz ubezpieczonego Mirosława J. kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów postę-
powania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 6 listopada 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w G. odmówił Mirosławowi J. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych wa-
runkach z powodu nieudokumentowania przez ubezpieczonego 15 lat pracy w
2
szczególnych warunkach, jako że wymienione w zaświadczeniu stanowiska nie mają
charakteru stanowisk robotniczych. Organ rentowy wskazał, że stanowiska samo-
dzielnego elektryka oraz kierownika oddziału nie są związane z wykonywaniem kon-
troli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozoru inżynieryjno -
technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane
są prace wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze
zm.).
Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni
na mocy wyroku z 13 grudnia 2007 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Mirosła-
wowi J. prawo do emerytury od 1 października 2006 r., wskazując w uzasadnieniu
następujące powody swego rozstrzygnięcia. Ubezpieczony (urodzony dnia 2 stycznia
1946 r.) w okresie od 6 lipca 1965 r. do 18 października 1965 r. zatrudniony był jako
robotnik laboratorium w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „PZL Ś.” SA w Ś. Wy-
konywana przez niego praca była pracą w warunkach szczególnych. W okresie od
20 października 1965 r. do 16 października 1968 r. odbywał służbę wojskową, w
czasie której wykonywał pracę palacza kotłowego na niszczycielu „B.”. Następnie od
4 listopada 1968 r. do 31 marca 1982 r. ubezpieczony zatrudniony był w G. Zakła-
dach Nawozów Fosforowych „F.” Sp. z o.o. w G. W okresie zatrudnienia zajmował
różne stanowiska (aparatowy, maszynista kotła, samodzielny elektryk, kierownik
oddziału), jednakże w odniesieniu do całego okresu wystawione zostało świadectwo
wykonywania prac w szczególnych warunkach. W okresie od 1 kwietnia 1982 r. do
21 stycznia 1985 r. zatrudniony był jako pomiarowy w Przedsiębiorstwie Geologicz-
no-Geodezyjnym „G.G.”, przy czym w dniach od 15 sierpnia 1982 r. do 22 listopada
1984 r. oddelegowany został do Przedsiębiorstwa Projektowania i Dostaw Komplet-
nych Obiektów „C.” w K. i pracował w Kombinacie Nawozów Fosforowych A.-K.I. w
Iraku jako operator stacji demineralizacji wody. Ostatnim miejscem zatrudnienia
ubezpieczonego od 1 marca 1985 r. do 31 grudnia 2000 r. był Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej w G., gdzie zajmował stanowisko kierownika Działu do spraw
Żeglugi i Eksploatacji Wód.
Sąd Okręgowy uznał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych bezzasadnie od-
mówił zaliczenia do okresu pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia
ubezpieczonego w G. Zakładach Nawozów Fosforowych „F.” Sp. z o.o. w G. na sta-
3
nowiskach samodzielnego elektryka oraz kierownika Oddziału Zwałowania Fosfogip-
su. Stwierdził, że pracę ubezpieczonego na wyżej wymienionych stanowiskach nale-
ży traktować jako pracę, o której mowa w punkcie 24 działu XIV wykazu A stanowią-
cego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., tj. jako „kon-
trolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-
techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są
prace wymienione w wykazie”. Przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd
pierwszej instancji wskazał także, że poprzedzający zatrudnienie w G. Zakładach
Nawozów Azotowych okres zasadniczej służby wojskowej należy kwalifikować jako
okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy uznał natomiast, że
ubezpieczony nie zdołał wykazać, iż praca wykonywana przez niego w okresie od 15
sierpnia 1982 r. do 22 listopada 1984 r. w Iraku miała charakter pracy w szczegól-
nych warunkach.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją organ rentowy, zarzucając wyrokowi na-
ruszenie przepisu art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227 ze zm.) w związku z § 1, § 2, § 3 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lute-
go 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczegól-
nych warunkach lub w szczególnym charakterze i wniósł o jego zmianę oraz oddale-
nie odwołania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy podniósł, że Sąd
pierwszej instancji błędnie uznał, iż ubezpieczony udowodnił 15 lat pracy w szcze-
gólnych warunkach, zaliczając do tego okresu między innymi okres czynnej służby
wojskowej. Wskazał także, że nie ma również podstaw do uznania, że ubezpieczony
pracował w okresie od 1 lutego 1972 r. do 31 marca 1982 r. w szczególnych warun-
kach na stanowisku głównego energetyka, nadzorując prace palaczy kotłów, maszy-
nistów turbin, aparatowych zmiękczania wody, operatorów węzłów cieplnych, ślusa-
rzy warsztatowych.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku, wyro-
kiem z dnia 30 grudnia 2008 r. oddalił apelację. Sąd drugiej instancji podzielił stano-
wisko Sądu Okręgowego, że okres zatrudnienia w „F.” w charakterze samodzielnego
energetyka i kierownika Oddziału Zwałowania Fosfogipsu należy uznać za okres
pracy w warunkach szczególnych. Sąd pierwszej instancji przeprowadził bowiem sto-
sowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył
4
poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu
art. 233 k.p.c. W konsekwencji Sąd odwoławczy, oceniając co do zasady jako prawi-
dłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne w tym względzie dokonane przez
Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne. Sąd Apelacyjny zgodził się ze stanowi-
skiem Sądu Okręgowego, iż osoba wykonująca dozór inżynieryjno- techniczny nad
pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi stale
przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiąz-
ków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i
innych czynności. Zatem fakt, iż ubezpieczony, wykonując zatrudnienie na stanowi-
skach kierowniczych, miał także obowiązki o charakterze biurowym, nie stanowi o
niemożności uznania, że stale i w pełnym wymiarze wykonywał on pracę w szcze-
gólnych warunkach.
Ponadto Sąd drugiej instancji, przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego
wskazał, że także okres zatrudnienia w Iraku od 15 sierpnia 1982 r. do 22 listopada
1984 r. można było zaliczyć wnioskodawcy do „szczególnego stażu pracy” i zauwa-
żył, że praca, jaką wykonywał wnioskodawca, odpowiadała stanowisku - maszynisty
stacji uzdatniania wody - określonemu w dziale 2 pkt 1 ppkt 22 załącznika nr 1 do
zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. w
sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym cha-
rakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego, a zatem miała
charakter pracy w warunkach szczególnych.
W konsekwencji, skoro zatrudnienie Mirosława J. w Iraku było okresem skład-
kowym, zaś praca wówczas wykonywana nosiła cechy zatrudnienia w szczególnym
charakterze, Sąd Apelacyjny zaliczył ją do „szczególnego stażu pracy” wnioskodaw-
cy. Uwzględnienie tego czasu wraz z okresami uznanymi przez organ rentowy i Sąd
Okręgowy spowodowało, iż wnioskodawca legitymował się 15-letnim stażem pracy
uprawniającym go nabycia emerytury. Zatem nie zachodziła już potrzeba analizowa-
nia, czy do tego stażu należało także przyjąć okres pełnienia przez ubezpieczonego
zasadniczej służby wojskowej, tak jak uczynił to Sąd Okręgowy, a co w ocenie Sądu
Apelacyjnego budzi pewne wątpliwości. Dlatego też Sąd drugiej instancji, mając do-
stateczny materiał w zakresie orzekania o prawie Mirosława J. do świadczenia, nie
dokonywał rozważań w tej kwestii
5
Organ rentowy zaskarżył ten wyrok w całości skargą kasacyjną, wnosząc o
jego uchylenie i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o
orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie odwołania wnioskodawcy.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 31
ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w związku z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d tejże
ustawy, a także § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze - poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
powyższych przepisów polegające na przyjęciu przez Sąd drugiej instancji, że do
stażu pracy w szczególnych warunkach może zostać zaliczony okres wykonywania
pracy za granicą, za który nie istniał obowiązek odprowadzenia składki na ubezpie-
czenie społeczne. W uzasadnieniu skarżący podniósł, że w świetle obowiązujących
przepisów, w zakresie nabycia uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach wykonywanej u pracodawców zagranicznych nadal prze-
słanką wliczenia takiego okresu pracy do stażu pracy w szczególnych warunkach
pozostaje fakt opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne. Wskazał, że stanowi-
sko Sądu drugiej instancji pozostaje w jawnej sprzeczności z dotychczasową inter-
pretacją przywołanych w podstawach kasacyjnych przepisów prezentowaną przez
Sąd Najwyższy, w której podkreśla się, że tylko opłacenie składki na ubezpieczenie
społeczne w Polsce prowadzi do uznania, że okres pracy u zagranicznego praco-
dawcy może być zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach. Tymczasem
w okresie pracy wnioskodawcy w Iraku nie istniał obowiązek odprowadzenia składek
na to ubezpieczanie (nie istniał do grudnia 1985 r.)
W odpowiedzi na skargę wnioskodawca wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od
pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasa-
cyjnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie wskazać należy, że powołanie się skarżącego na naruszenie art.
31 ustawy o emeryturach i rentach z FUS zapewne stanowi pisarską omyłkę, biorąc
po uwagę powiązane z tym zarzutem przepisy prawa materialnego wskazane w
pierwszej podstawie kasacyjnej (art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d tejże ustawy, § 1, § 2, § 3 i §
4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
6
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze). Potwierdza to również treść uzasadnienia tych zarzutów. W istocie
zatem chodzi o naruszenie art. 32 powyższej ustawy. Sąd Apelacyjny, zaliczając
ubezpieczonemu sporny okres pracy w Iraku (od 15 sierpnia 1982 r. do 22 listopada
1984 r.) do pracy w szczególnych warunkach, wprawdzie nie wskazał przepisu, na
podstawie którego uznał powyższy okres za okres składkowy, jednakże skarżący nie
kwestionuje, że ubezpieczony skierowany został do tej pracy za pośrednictwem
Agencji „P.” Sp. z o.o. w ramach współpracy międzynarodowej i zakwalifikował ten
okres jako okres składkowy wymieniony w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy o emerytu-
rach i rentach z FUS, zgodnie z którym okresem składkowym jest także przypadający
przed dniem 15 listopada 1991 r. okres zatrudnienia (po ukończeniu 15 lat życia)
obywateli polskich za granicą - w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych
instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy mię-
dzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich;
zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę
przed dniem 9 maja 1945 r. W świetle jednoznacznej treści tego przepisu nie ulega
wątpliwości, że wskazane w nim okresy zatrudnienia podlegają uwzględnieniu tak
przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego wysokości - bez względu na to, czy
za te okresy zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne. Inaczej ustawo-
dawca potraktował okresy wymienione w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d tej ustawy. W myśl
tego przepisu okresem składkowym jest także przypadający przed dniem 15 listopa-
da 1991 r. okres zatrudnienia (po ukończeniu 15 lat życia) obywateli polskich za
granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą
były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. W tym przypadku
uwzględnienie takiego okresu ustawodawca uzależnił od opłacania składki na ubez-
pieczenie w kraju.
Jeśli zatem okres pracy wnioskodawcy jest okresem składkowymi i jednocze-
śnie skarżący nie kwestionuje stanowiska Sądu Apelacyjnego, że w tym okresie
ubezpieczony zatrudniony był na stanowisku pracy zaliczanym do pracy w szczegól-
nych warunkach i wykonywał ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązu-
jącym na tym stanowisku (§ 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r.), to okres ten podlega uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emery-
tury wskazanej w przepisie art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Skarżący zdaje się wyprowadzać błędny wniosek z treści przywołanego przez siebie
7
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2003 r., II UK 196/02 (OSNP 2004 nr 8,
poz. 144). Nie wynika bowiem z niego ogólna reguła, że do okresu pracy w szcze-
gólnych warunkach wymaganego w § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. wlicza się jedynie te okresy wykonywania za granicą u zagranicz-
nych pracodawców prac wymienionych w wykazach stanowiących załącznik do tego
rozporządzenia, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w
Polsce. Stanowisko wyrażone w tym wyroku jest inne, a mianowicie, podkreśla się w
nim, że okresy wykonywania za granicą prac w szczególnych warunkach nie są
uwzględniane tylko wówczas, gdy przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS
nie dają podstawy do uznania tych okresów za okresy składkowe. Podkreślenie zaś,
że „w przypadku wnioskodawcy sytuacja taka nie wystąpiła, gdyż w spornych okre-
sach jego pracy były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce”, wyni-
ka jedynie z tego, że okres oceniany przez Sąd Najwyższy w tym wyroku - jako kwa-
lifikowany z art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy o emeryturach i rentach z FUS - jest
uznawany za składkowy tylko w przypadku opłacania składek. Takiego zaś warunku
nie przewiduje art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c tej ustawy, na podstawie którego oceniać nale-
ży sporny okres pracy w Iraku. Konkludując, skoro przepisy ustawy uznają okres za-
trudnienia obywateli polskich za granicą w zakładach, do których zostali skierowani w
ramach współpracy międzynarodowej za okres składkowy, to jeśli w tych okresach
wykonywana była praca wymieniona w wykazach do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r., jest on uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury w
obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach - zgodnie z
utrwalonym już w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem o równym traktowaniu
pracowników zatrudnionych u polskich pracodawców i u pracodawców zagranicz-
nych.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto po myśli od-
powiednio stosowanego art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust. 2 w związku z § 12 ust. 4
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.
Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
========================================