Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 100/10
POSTANOWIENIE
Dnia 8 lipca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku A. O.
przy uczestnictwie W. K., K. F.
oraz K. F.
o wpis hipoteki przymusowej do działu IV Kw (…),
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 lipca 2010 r.,
skargi kasacyjnej uczestników postępowania - K. F. i K. F.
od postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 24 września 2009 r., sygn. akt III Ca
(…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
W dniu 12 maja 2008 r. A. O. wniósł o dokonanie w dziale IV księgi wieczystej
Kw. (...)1 wpisu hipoteki przymusowej zwykłej w kwocie 26.000 złotych,
zabezpieczającej należność główną i odsetki ustawowe od dnia 21 stycznia 1997 r. do
dnia zapłaty, na podstawie wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 23
listopada 2001 r. W dniu 6 sierpnia 2008 r. referendarz sądowy dokonał wpisu zgodnie z
wnioskiem. W dniu 26 września 2008 r. skargę na rzeczony wpis wnieśli małżonkowie K.
i K. F.
2
Postanowieniem z dnia 16 marca 2009 r. Sąd Rejonowy w Z. utrzymał
zaskarżony wpis w mocy.
Sąd Rejonowy ustalił, że księga wieczysta Kw. (...)1 jest prowadzona dla
nieruchomości położonej w miejscowości S. w gminie A.. W dziale II księgi są wpisani
małżonkowie K. i K. F. – na prawach wspólności ustawowej. W dziale IV księgi jest
wpisana hipoteka przymusowa zwykła na rzecz A. O. w kwocie 26.000 złotych
zabezpieczająca należność główną oraz odsetki ustawowe od dnia 21 stycznia 1997 r.
do dnia zapłaty. Wniosek o wpis hipoteki przymusowej wpłynął do Sądu Rejonowego w
Z. w dniu 12 maja 2008 r., a wzmianka o nim została dokonana w dniu 13 maja 2008 r.
W dniu 28 maja 2008 r. W. K. jako sprzedający oraz K. F. i K. F. jako kupujący zawarli
przed notariuszem warunkową umowę sprzedaży rzeczonej nieruchomości. Przy jej
zawieraniu został okazany odpis z Kw. (...)1 z dnia 27 maja 2008 r., w którym nie
odnotowano wzmianki o wniosku o wpis hipoteki przymusowej złożonym przez A. O.. W
dniu 8 lipca 2008 r. W. K. oraz K. i K. małżonkowie F. zawarli przed tym samym
notariuszem umowę przeniesienia własności nieruchomości. W § 3 aktu notarialnego
pełnomocnik W. K. oświadczył, iż wpisy w księdze wieczystej Kw. (...)1 do dnia zawarcia
tej umowy nie uległy żadnym zmianom, jak również, że innych wpisów ani wzmianek o
wnioskach w powołanej księdze wieczystej nie ma. Wniosek o wpisanie w dziale II Kw.
(...)1 małżonków K. i K. F. jako właścicieli objętej nią nieruchomości na prawach
wspólności ustawowej wpłynął do Sądu w dniu 10 lipca 2008 r., a wpis został dokonany
w dniu 6 sierpnia 2008 r. Tego samego dnia został dokonany zaskarżony wpis hipoteki
przymusowej zwykłej.
Sąd Rejonowy uznał, że wpis hipoteki przymusowej został dokonany przez
referendarza sądowego prawidłowo, co znajduje potwierdzenie w stanowisku Sądu
Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 29 kwietnia 2008 r., III CZP 17/08 (OSNC
2009, nr 6, poz. 82), stosownie do której przeniesienie własności nieruchomości i
dokonanie w księdze wieczystej wpisu na rzecz nabywcy nie stanowi przeszkody do
wpisu hipoteki przymusowej na podstawie złożonego wcześniej wniosku o jej wpis.
Małżonkowie K. i K. F. wnieśli apelację od postanowienia Sądu Rejonowego.
Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 24 września 2009 r. oddalił apelację,
w pełni podzielając argumentację zamieszczoną w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia Sądu Rejonowego.
Uczestnicy postępowania K. F. i K. F. w skardze kasacyjnej zaskarżyli
postanowienie Sądu Okręgowego w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego,
3
mianowicie art. 5 w związku z art. 362
ust. 1, art. 8, 29 i 67 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.; dalej:
u.k.w.h.), a także przepisu postępowania, mianowicie art. 6299
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej dotyczą dwóch zagadnień prawnych.
Pierwsze dotyczy ochrony na podstawie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych
treści odpisów z ksiąg, natomiast drugie odnosi się do dopuszczalności wpisu hipoteki
przymusowej w sytuacji, kiedy po złożeniu wniosku o wpis takiej hipoteki doszło do
zmiany właściciela nieruchomości. Drugie ze wskazanych zagadnień zostało już
rozstrzygnięte w powołanej wyżej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2008
r., III CZP 17/08. Stan faktyczny sprawy, na której tle wydano powołaną uchwałę, był w
tym zakresie tożsamy ze stanem faktycznym niniejszej sprawy.
Pozostaje zatem odnieść się do pierwszego zarzutu merytorycznego zawartego w
skardze, wskazanego jako naruszenie kilku przepisów ustawy o księgach wieczystych i
hipotece. Skarżący dowodzi, że odpis z księgi wieczystej jest dokumentem urzędowym,
który ma wiernie odzwierciedlać stan księgi wieczystej, zatem w obrocie można działać
w zaufaniu do jego treści. Gdyby bowiem przyjąć inaczej, to w zasadzie byłby zbędny,
skoro i tak wszyscy zainteresowani musieliby bezpośrednio sprawdzać stan księgi
wieczystej w sądzie wieczystoksięgowym. Tego rozumowania nie można podzielić z
kilku względów. Po pierwsze, moc dowodową odpisu z księgi wieczystej jako dokumentu
urzędowego reguluje art. 244 k.p.c., który nie przewiduje podobnego mechanizmu do
rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Po drugie, instytucja rękojmi wiary publicznej
ksiąg wieczystych ma wyjątkowy charakter, należy do wąskiego kręgu wyjątków od
zasady nemo plus iuris, co uzasadnia jej ścisłe rozumienie. Po trzecie, art. 5 u.k.w.h.,
wyrażający tę instytucję, jednoznacznie odwołuje się do niezgodności między
rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości i jej stanem ujawnionym w księdze oraz
do treści księgi – nie ma w nim mowy o odpisach z księgi. Po czwarte, z art. 8 u.k.w.h.,
inaczej, niż zdaje się twierdzić skarżący, wyraźnie wynika, że działanie rękojmi wiary
publicznej wyłącza „wzmianka o wniosku”, a więc nie ma znaczenia, czy wpis dokonany
w następstwie tego wniosku będzie miał charakter deklaratywny, czy konstytutywny. W
świetle przedstawionych argumentów jest jasne, że rękojmia wiary publicznej ksiąg
wieczystych dotyczy stanu ujawnionego w księdze, a nie w odpisie z księgi. Zgodzić się
trzeba, że konsekwencją takiego poglądu jest de lege lata konieczność badania przez
4
zainteresowanych treści księgi wieczystej w dniu transakcji, a nie poleganie wyłącznie
na odpisach.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.