Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 15 LIPCA 2010 R.
WO 9/10
Jakkolwiek pozostawienie bez rozpoznania zażalenia na postanowie-
nie prokuratora o umorzeniu śledztwa stanowi czynność sądową w postę-
powaniu przygotowawczym (art. 430 § 1 i art. 465 § 2 w zw. z art. 329 § 1
k.p.k.), to jednak zaskarżenie takiego rozstrzygnięcia (art. 430 § 2 k.p.k.)
uruchamia już postępowanie sądowe, które w razie zakończenia go pra-
womocnym orzeczeniem sądu odwoławczego, może być wznowione w try-
bie określonym przepisami rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego
Przewodniczący: sędzia SN W. Błuś.
Sędziowie SN: J. B. Rychlicki, M. Pietruszyński (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy w sprawie ppłk. rez. Mariana K., płk. Franciszka A.,
ppłk. Waldemara C., co do których prowadzone śledztwo o czyny wyczer-
pujące dyspozycję art. 270 § 1 k.k., art. 270 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 1 k.k.
art. 271 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 1 k.k. zostało umorzone postanowieniem
prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W. z dnia 23 maja 2005
r., po rozpoznaniu na posiedzeniu w Izbie Wojskowej kwestii wznowienia z
urzędu postępowania karnego zakończonego prawomocnym postanowie-
niem Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 8 sierpnia 2005 r.,
utrzymanym w mocy postanowieniem tego Sądu z dnia 28 września 2005
r., o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia wniesionego przez ppłk. rez.
Ryszarda J. na postanowienie z dnia 23 maja 2005 r. o umorzeniu śledz-
twa w zakresie czynów określonych w art. 270 § 1 k.k. oraz nieuwzględnie-
2
niu zażalenia złożonego na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego
w W. z dnia 8 sierpnia 2005 r. w zakresie pozostałych czynów,
nie wznowił postępowania.
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
z dnia 23 maja 2005 r. umorzono śledztwo prowadzone, z zawiadomienia
ppłk. rez. Ryszarda J., przeciwko płk. rez. Marianowi K. o czyny określone
w art. 270 § 1 k.k. i czyny określone w art. 271 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 1
k.k. oraz przeciwko płk. Franciszkowi A. i ppłk. Waldemarowi C. o czyny
określone w art. 271 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Na to postanowienie zażalił się ppłk rez. Ryszard J.
Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2005 r., Wojskowy Sąd Okręgowy
w W. pozostawił bez rozpoznania zażalenie w zakresie rozstrzygnięcia od-
noszącego się do czynów płk. rez. Mariana K. określonych w art. 270 § 1
k.k., jako pochodzące od osoby nieuprawnionej oraz nie uwzględnił zaża-
lenia w części dotyczącej pozostałych rozstrzygnięć zawartych w zaskar-
żonym postanowieniu i utrzymał je, w tej części, w mocy.
Na to postanowienie, w części dotyczącej pozostawienia bez rozpo-
znania zażalenia wniesionego na postanowienie o umorzeniu śledztwa,
zażalenie wniósł pełnomocnik ppłk. rez. Ryszarda J.
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 28 września
2005 r., zażalenia nie uwzględnił i zaskarżone postanowienie utrzymał w
mocy.
W dniu 9 czerwca 2010 r. do Sądu Najwyższego wpłynął wniosek
Ryszarda J., reprezentowanego przez pełnomocnika będącego adwokatem
3
i przez tego pełnomocnika podpisany, o wznowienie postępowania zakoń-
czonego prawomocnym postanowieniem Wojskowego Sądu Okręgowego
w W. z dnia 8 sierpnia 2005 r., utrzymanym w mocy postanowieniem Woj-
skowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 28 września 2005 r., z uwagi na
to, że w wydaniu pierwszego orzeczenia brał udział sędzia, który w chwili
orzekania nie miał prawa orzekania w Wojskowym Sądzie Okręgowym w
W., gdyż był sędzią Wojskowego Sądu Garnizonowego w W., a uchybienie
to nie stanowiło przedmiotu rozważań Sądu orzekającego w tej sprawie na
podstawie art. 430 § 2 k.p.k. W konkluzji wnioskodawca wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Wojskowego Sądu Okrę-
gowego w W. z dnia 28 września 2005 r. i przekazanie sprawy właściwemu
sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył.
Pełnomocnik pokrzywdzonego Ryszarda J. złożył wniosek o wzno-
wienie postępowania z powodu jednego z uchybień wskazanych w art. 439
§ 1 k.p.k. W orzecznictwie przyjmuje się, że wznowienie postępowania kar-
nego właśnie z takiego powodu możliwe jest tylko z urzędu, nie zaś na
wniosek strony (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2005 r., I KZP
5/05, OSNKW z 2005 r., z. 6, poz. 46). Strona może jednak na podstawie
art. 9 § 2 k.p.k. sygnalizować organowi procesowemu istnienie potrzeby
podjęcia czynności z urzędu. I tak ten „wniosek” odczytał Sąd Najwyższy.
Dokonując merytorycznej oceny sygnalizacji, zdaniem Sądu Najwyższego,
zasadne było w pierwszej kolejności wskazanie w jakiej sytuacji możliwe
jest, w świetle uregulowań zawartych w Kodeksie postępowania karnego,
wznowienie postępowania karnego. W świetle tych przepisów wznawia się
postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem w sytuacji
stwierdzenia zaistnienia przesłanek wskazanych w art. 540, 540a, 542 § 3
k.p.k. W przedmiotowej sprawie podstawą wznowienia mogłoby być zaist-
nienie przyczyny wymienionej w art. 542 § 3 k.p.k., a to uchybienia wska-
4
zanego w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k., oczywiście pod warunkiem, że prawo-
mocne orzeczenie sądu wydane po rozpoznaniu zażalenia na postanowie-
nie prokuratora o umorzeniu śledztwa zostałoby uznane za kończące po-
stępowanie sądowe. Tylko w takiej sytuacji mogłyby znaleźć zastosowanie
przepisy rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego, wyraźnie odwołują-
ce się do postępowania sądowego zakończonego prawomocnym orzecze-
niem. Zatem w tej sprawie istotnym problemem było rozważenie, czy po-
stanowienie sądu wydane na skutek zażalenia wniesionego na postano-
wienie o umorzeniu śledztwa w fazie in personam kończy postępowanie
sądowe, czy też postępowanie przygotowawcze. Rozważenie przepisów
regulujących tok postępowania w sprawie zażalenia pokrzywdzonego na
postanowienie o umorzeniu śledztwa oraz podzielenie argumentacji zawar-
tej w postanowieniu Sądu Najwyższego z 12 marca 2009 r., WO 2/09,
OSNKW 2009, z. 6, poz. 50, upoważnia do stwierdzenia, że postanowienie
sądu utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu śledz-
twa, kończy jedynie postępowanie przygotowawcze, a nie postępowanie
sądowe, w związku z czym po uprawomocnieniu się, nie może być w ogóle
uchylone w trybie wznowienia postępowania określonego przepisami roz-
działu 56 Kodeksu postępowania karnego, a zatem również z urzędu, w
razie ujawnienia się uchybienia wskazanego w art. 439 § 1 k.p.k. Analiza
tych samych unormowań prawnych prowadzi do wniosku, że postanowie-
nie sądu (wydane w trybie art. 329 § 1 i 2 k.p.k.) o pozostawieniu bez roz-
poznania zażalenia pokrzywdzonego wniesionego na postanowienie proku-
ratora o umorzeniu śledztwa stanowi „czynność sądową w postępowaniu
przygotowawczym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja
2003 r., I KZP 17/03, OSNKW 2003, z. 7-8, poz. 70). W sytuacji uprawo-
mocnienia się tego postanowienia, bez postępowania odwoławczego, koń-
czy ono jedynie postępowanie przygotowawcze. W związku z tym tak
uprawomocniona decyzja sądu nie może być uchylona w trybie przepisów
5
wskazanych w rozdziale 56 Kodeksu postępowania karnego. Natomiast w
sytuacji wniesienia zażalenia na postanowienie sądu o pozostawieniu bez
rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu śledz-
twa, dopiero rozpoznanie tego zażalenia stanowi również „czynność sądu,
ale już postępowania sądowego”. Zatem orzeczenie sądu zapadłe po roz-
poznaniu tego zażalenia kończy postępowania sądowe i może być ewen-
tualnie uchylone w trybie wznowienia postępowania określonego przepi-
sami rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego.
W tej sprawie takie zażalenie, skierowane przeciwko rozstrzygnięciu
Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 8 sierpnia 2005 r., w części
pozostawiającej zażalenie pokrzywdzonego na postanowienie prokuratora
o umorzeniu śledztwa bez rozpoznania, zostało wniesione i rozpoznane
przez Wojskowy Sąd Okręgowy w W. na podstawie art. 430 § 2 k.p.k., a
następstwem tego było wydanie orzeczenia o utrzymaniu w mocy posta-
nowienia sądu, wydanego na podstawie art. 329 § 2 k.p.k. Uwzględniając
te wypowiedzi stwierdzić należało, że postanowienie Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. z dnia 8 sierpnia 2005 r., w części dotyczącej utrzyma-
nia w mocy postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygo-
towawczego in personam było orzeczeniem kończącym jedynie postępo-
wanie przygotowawcze i nie może być objęte postępowaniem wznowie-
niowym. Rozpatrując z kolei możliwość wznowienia z urzędu postępowania
w części dotyczącej rozstrzygnięć sądowych zapadłych w przedmiocie po-
zostawienia bez rozpoznania zażalenia pokrzywdzonego na postanowienie
o umorzeniu śledztwa, stwierdzić należało, że choć na skutek przeniesie-
nia czynności sądu w fazę postępowania sądowego i prawomocnego za-
kończenia tego postępowania, formalnie dopuszczalne byłoby wznowienie
postępowania we wskazanym zakresie, jednak brak sygnalizowanego
uchybienia wymienionego w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. musiał skutkować wy-
daniem orzeczenia o niewznawianiu z urzędu postępowania również w tym
6
przedmiocie. Rozważając przedstawioną sygnalizację Sąd Najwyższy usta-
lił, że sędzia biorący udział w wydaniu postanowienia Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. z dnia 8 sierpnia 2005 r. miał uprawnienie, przekazane
mu aktem delegacji podpisanym przez podsekretarza stanu w Ministerstwie
Sprawiedliwości, do pełnienia obowiązków sędziowskich w Wojskowym
Sądzie Okręgowym w W. od 16 marca 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. i
przewodniczenia w sprawach rozpoznawanych przez ten sąd w pierwszej
instancji w składzie jednego sędziego i dwóch ławników albo w składzie
jednego sędziego. Podnieść również należało w zakresie ważności aktu
delegacji, że ustawowe uprawnienia Ministra Sprawiedliwości do delego-
wania sędziego do pełnienia obowiązków w innym sądzie może być w jego
zastępstwie, albo z jego upoważnienia wykonywane przez sekretarza sta-
nu lub podsekretarza stanu (uchwała pełnego składu Sądu Najwyższego z
dnia 14 listopada 2007 r., BSA 1-4110-5/07, OSNKW 2007 r., z. 12, poz.
85).
Dyspozytywna część orzeczenia Sądu Najwyższego wyraża to, co
faktycznie postanowiono w wyniku rozpoznania podjętej z urzędu sprawy
(zob. M. Biłyj i A. Murzynowski: Wznowienie postępowania karnego w PRL
w świetle prawa i praktyki, Warszawa 1980, s. 136).
Z tych powodów orzeczono jak na wstępie.