Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 19/10
POSTANOWIENIE
Dnia 21 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie ze skargi Z. S.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego […]
w sprawie […],
z udziałem Prezesa Sądu Apelacyjnego
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 września 2010 r.,
odrzuca skargę.
Uzasadnienie
Skarżąca – Z. S. - reprezentowana przez pełnomocnika będącego
adwokatem – w dniu 5 lipca 2010 r. wniosła skargę na przewlekłość postępowania
sądowego w sprawie o rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zakończonej
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 7 lutego 2007 r.
Skarżąca wniosła o stwierdzenie, że w zaskarżonej sprawie nastąpiła
przewlekłość postępowania i nieuzasadniona zwłoka oraz o przyznanie od Skarbu
Państwa na rzecz skarżącej kwoty 20.000 zł. i zasądzenie od Skarbu Państwa
kosztów tego postępowania.
2
W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że w dniu 9 sierpnia 2005 r. w
ustawowym terminie wniosła apelację do Sądu Apelacyjnego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 czerwca 2005 r. Ze względu na upływ 17
miesięcy od dnia wniesienia apelacji i niewyznaczenie przez Sąd terminu rozprawy
apelacyjnej, skarżąca w dniu 8 stycznia 2007 r. wniosła do Sądu Najwyższego za
pośrednictwem Sądu Apelacyjnego skargę na przewlekłość w postępowaniu
sądowym domagając się, po pierwsze, stwierdzenia przewlekłości postępowania w
powyższej sprawie, po drugie, zalecenia podjęcia przez Sąd Apelacyjny
odpowiednich czynności poprzez wyznaczenie w możliwie najbliższym terminie
rozprawy apelacyjnej, i po trzecie, zasądzenia na jej rzecz od Skarbu Państwa
odpowiedniej sumy pieniężnej.
Po wniesieniu skargi na przewlekłość postępowania sądowego, Sąd
Apelacyjny zawiadomieniem z dnia 12 stycznia 2007 r. poinformował skarżącą o
wyznaczeniu rozprawy apelacyjnej na dzień 7 lutego 2007 r.
Na skutek otrzymanego zawiadomienia, skarżąca w dniu 19 stycznia 2007 r.
zwróciła się do Sądu Najwyższego ze skargą na Sąd Apelacyjny na wyznaczenie
rozprawy apelacyjnej i nieprzekazanie skargi na przewlekłość postępowania
sądowego do Sądu Najwyższego.
Skarżąca stwierdziła, że za niedopuszczalną należy uznać praktykę
wyznaczania terminu rozprawy apelacyjnej już po wniesieniu skargi na
przewlekłość (na skutek jej wniesienia) i wstrzymania przekazania skargi do Sądu
Najwyższego do czasu prawomocnego rozpoznania apelacji.
Dodatkowo skarżąca podniosła, że w dniu 12 marca 2007 r. złożyła do Sądu
Apelacyjnego wniosek o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego do złożenia
skargi na przewlekłość postępowania sądowego, który to wniosek Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 27 marca 2007 r. oddalił „wobec braku potrzeby udziału w
sprawie adwokata lub radcy prawnego, których udział miałby dotyczyć wniesienia
skargi na przewlekłość postępowania już zakończonego.”
Prezes Sądu Apelacyjnego wniósł o odrzucenie powyższej skargi jako
niedopuszczalnej, ponieważ wniesiona ona została po prawomocnym zakończeniu
postępowania (po wydaniu wyroku przez Sąd drugiej instancji).
3
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze zm.), ustawa ta reguluje
zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do
rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek
działania lub bezczynności sądu. Stosownie do art. 2 ustawy, strona może wnieść
skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło
naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli
postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych
okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy
(ust. 1), przy czym dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości
postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość
czynności podjętych przez Sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia, co do
istoty (ust. 2). Oznacza to, iż celem powyższej skargi jest przeciwdziałanie
trwającej przewlekłości, zaś jej funkcją przede wszystkim wymuszenie nadania
sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu procesowego. Służy temu zarówno
samo stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu (art. 12 ust. 2
ustawy), jak i możliwość zalecenia podjęcia przez Sąd rozpoznający sprawę, co do
istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 ustawy).
Jak wyjaśnił w Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z 16 listopada 2004 r., III SPP 42/04 (OSNP 2005 nr 5, poz. 71),
postępowanie ze skargi na przewlekłość nie jest samodzielnym postępowaniem
zmierzającym do stwierdzenia przewlekłości i ewentualnie zasądzenia z tego
tytułu odpowiedniego odszkodowania (zadośćuczynienia), podzielając pogląd, że
celem tego postępowania jest przeciwdziałanie przewlekłości postępowania w
trakcie jego trwania i ewentualne przyznanie "odpowiedniej sumy pieniężnej" jako
wstępnej (tymczasowej) rekompensaty. Podobnie wywiedziono w postanowieniu
Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2005 r., III SPP 120/05 (OSNP 2006 nr 5-6, poz.
102), dodając, że omawiana skarga stanowi doraźną interwencję
4
przeciwdziałającą trwającej przewlekłości postępowania. Sąd Najwyższy
podkreślał również, że publicznoprawnym celem ustawy jest stworzenie realnego i
skutecznego środka zapobiegającego przewlekłości postępowania, czyli takiego
środka, którego funkcją jest przede wszystkim wymuszanie nadania sprawie
odpowiedniego, sprawnego biegu, a więc "stworzenie mechanizmu prawnego
wymuszającego rozpoznanie sprawy przez sąd" (uchwała Sądu Najwyższego z 19
stycznia 2005 r., III SPP 113/04, OSNP 2005 nr 9, poz. 134 i uchwała Sądu
Najwyższego z 19 stycznia 2005 r., III SPP 115/04, OSNP 2005 nr 9, poz. 135).
Wskazywany jednolicie w orzecznictwie cel powyższej ustawy nie może zostać
zrealizowany w sytuacji, kiedy postępowanie zostało prawomocnie zakończone.
Z treści art. 5 ust. 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.
wynika, że skargę o stwierdzenie, iż w postępowaniu, którego skarga dotyczy,
nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się do Sądu w toku postępowania w
sprawie, zaś zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy sądem właściwym do rozpoznania
skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie.
Niewątpliwie w powołanych przepisach chodzi o etap postępowania przed tym
sądem, przed którym to postępowanie nadal się toczy, czyli nie zostało jeszcze
zakończone (zamknięte) w wyniku wydania stosownych orzeczeń. Wniesienie
skargi na przewlekłość postępowania ma, bowiem w istocie służyć dyscyplinowaniu
czynności podejmowanych na danym etapie toczącego się jeszcze postępowania w
określonej sprawie (por. również postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18
lutego 2005 r., III SPP 19/05 - OSNP, nr 17, poz. 277).
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 lipca
2005 r., III SPPP 127/05 (PiZS 2005 nr 11 s. 25), stwierdzając, że skarga na
przewlekłość postępowania może być wniesiona jedynie do jego prawomocnego
zakończenia oraz że skarga wniesiona po prawomocnym zakończeniu
postępowania co do istoty sprawy jest niedopuszczalna i podlega odrzuceniu.
Także w postanowieniu z dnia 19 stycznia 2006 r., III SPP 162/05 (LEX nr 439157),
Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że skoro sprawa została prawomocnie
zakończona, zaś skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki została złożona po
prawomocnym zakończeniu postępowania, przeto okoliczność ta powoduje
5
niedopuszczalność skargi z uwagi na wniesienie jej po upływie przepisanego
terminu i stanowi przesłankę odrzucenia skargi (art. 370 k.p.c. w związku z art. 397
§ 2 zdanie 1 k.p.c. i w związku z art. 5 ust. 1 i art. 8 ust. 2 ustawy z 2004 r. o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki). Pogląd ten podzielono w postanowieniu z
dnia 16 czerwca 2005 r., SPK 12/05, (LEX nr 567515), w uzasadnieniu którego
wywiedziono, że zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 ustawy, skargę o stwierdzenie, że w
postępowaniu, którego dotyczy nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w
toku postępowania w sprawie. W przypadku, gdy postępowanie zostało
prawomocnie zakończone przed wniesieniem skarg, to oczywistym jest, że nie
mogą być one rozpoznane merytorycznie. Chyba, że w okresie 6 miesięcy od dnia
wejścia w życie ustawy (co nastąpiło dnia 17 września 2004 r.), osoba, która przed
tym dniem złożyła skargę do Trybunału Praw Człowieka, zarzucając naruszenie
prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie - wniosła skargę o
stwierdzenie przewlekłości postępowania na podstawie ustawy, zaś skarga do
Trybunału została wniesiona w toku postępowania, którego aktualna skarga
dotyczy (art. 18 ust. 1 ustawy).
Niniejsza skarga na przewlekłość postępowania wniesiona została po
prawomocnym zakończeniu sprawy, tj. po wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 lutego 2007 r. (po przeszło 3 latach od
wydania tego wyroku). Stąd też z przyczyn wskazanych wyżej Sąd Najwyższy na
mocy art. 370 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 zdanie 1 k.p.c. i w związku z art. 5 ust.
1 i art. 8 ust. 2 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki orzekł jak w
sentencji.