Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 678/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSA Jan Kremer
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. W. i A. W.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę X.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 13 października 2010
r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 16 czerwca
2009 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną; zasądza od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody X.
na rzecz powodów M. i A. W. kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) zł tytułem
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego
Skarbu Państwa - Wojewody X. od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 29
października 2008 r., którym zasądzono od pozwanego na rzecz powodów M. W. i A. W.
po 1.527.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 października 2008 r. do dnia
zapłaty oraz umorzono postępowanie w zakresie kwoty 283.400 zł, w pozostałym zaś
zakresie oddalono powództwo. Przedmiotem sporu było roszczenie związane
z przysługującym powodom prawem własności nieruchomości położonej na terenie
objętym działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu
gruntów (…) (Dz. U. Nr 50, poz. 279 ze zm.).
Od rozstrzygnięcia tego skargę kasacyjną wniosła strona pozwana, która
podniosła m.in. zarzut naruszenia art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 363 § 2 k.c. w zw. z art.
128 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz.
U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.) poprzez ustalenie odszkodowania według
przepisów określających odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości
obowiązujących w dacie wyrokowania, a nie w chwili zdarzenia oraz niewłaściwe
zastosowanie art. 3 i art. 54 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie
wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) w zw. z art. 363 §
2 k.c. przy ustalaniu wysokości odszkodowania. Z tych przyczyn pozwany wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w całości i jego zmianę przez
oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku jego zmianę przez oddalenie
powództwa ponad kwotę 18.250 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości - jak to trafnie przyjął Sąd drugiej instancji - że do
zgłoszonych roszczeń odszkodowawczych powodów miały zastosowanie przepisy art.
160 k.p.a. i nast. w zw. z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy -
Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692) . Zgodnie zaś z
art. 160 § 1 k.p.a., stronie, która poniosła szkodę wskutek wydania decyzji z
naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej
przysługuje odszkodowanie od organu, który wydał decyzję z naruszeniem art. 156 § 1
k.p.a. Szkodę tę określa się jako różnicę pomiędzy stanem, jaki by zaistniał, gdyby nie
została wydana odmowna decyzja o przyznaniu poprzednikom prawnym powodów
3
prawa własności czasowej a obecnym stanem majątkowym wyrażającym się w braku w
majątku powodów tego prawa (prawa użytkowania wieczystego). W uchwale Sądu
Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06 (OSNC 2007, z. 6, poz. 79)
przesądzono w omawianym zakresie legitymację bierną Skarbu Państwa. Z drugiej
natomiast strony należy uwzględnić ustalenie faktyczne zawarte w zaskarżonym wyroku,
że nieruchomość, w stosunku do której odmówiono ustanowienia prawa własności
czasowej, podlegałaby wywłaszczeniu na cele publiczne (rozbudowa drogi publicznej).
Najistotniejszą jednak kwestią w sprawie stanowił problem sposobu wyceny
wysokości poniesionej przez pozwanych szkody. Zdaniem skarżącego Skarbu Państwa,
należało w tym zakresie odwołać się do zasad określonych w art. 3 i art. 54 ustawy z 12
marca 1958 r., ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania
nieruchomości, które w razie przyznania powodom prawa własności czasowej
regulowałyby zagadnienie wysokości odszkodowania należnego powodom z tytułu
wywłaszczonej nieruchomości. Dlatego błędne było, zdaniem skarżącego, odwołanie się
przez sądy meriti do zasad wyceny odszkodowania z tytułu wywłaszczenia
obowiązujących w dacie orzekania, a zatem do regulacji wynikającej z art. 361 § 2 w zw.
z art. 363 § 2 k.c. i art. 128 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami.
Poglądu tego nie można jednak podzielić. Zastosowanie do dochodzonych przez
powodów roszczeń przepisów art. 160 § 1 k.p.a. i n. ma ten skutek, że stosowane są
one także w zakresie dotyczącym reguł przedawnienia i sposobu ustalania wysokości
odszkodowania (art. 160 § 2 k.p.a., art. 160 § 6 k.p.a.). W orzecznictwie Sądu
Najwyższego nie budzi bowiem wątpliwości, że zdarzeniem sprawczym wywołującym
szkodę jest wydanie wadliwej decyzji administracyjnej, lecz dopiero wydanie decyzji
stwierdzającej to naruszenie decyduje o możliwości skutecznego dochodzenia
roszczenia (zob. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006 r., III
CZP 99/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 79; oraz wyrok SN z 4 kwietnia 2008 r., I CSK
464/07, niepubl.). Skoro więc zostało ustalone w sprawie, że powodowie (ich
poprzednicy prawni) utracili definitywnie prawo majątkowe (własność czasową), a w
2007 r. odmówiono powodom ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, to nadal
trwał uszczerbek w ich majątku. Rozmiar tego uszczerbku sądy meriti ustalały zgodnie z
odesłaniem przewidzianym w art. 160 § 2 k.p.a., tj. na podstawie art. 363 § 2 k.c.
(według stanu nieruchomości w czasie wydania nieważnej decyzji z 1956 r. i według cen
aktualnych). W tej sytuacji nie można twierdzić, że naruszono zasady określenia
4
wysokości odszkodowania, przewidziane w art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 160 § 2 k.p.a.
Nieuzasadniony jest w konsekwencji zarzut skarżącego, że wysokość przysługującego
powodom odszkodowania powinna być obliczana na podstawie przepisów ustawy z dnia
12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, tj. przepisów
nieobowiązujących już w czasie powstania skutecznych wobec Skarbu Państwa
roszczeń o naprawienie szkody, wyrządzonej nieważną decyzją administracyjną z 1956
r. o odmowie przyznania wskazanego w niej prawa majątkowego. Pogląd taki został
wprost wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2008 r., I CSK 472/07,
nie publ., a Sąd Najwyższy w obecnym składzie w pełni go podziela.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną
pozwanego jako nieuzasadnioną (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art.
98 § 1 w zw. z art. 39821
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

I CSK 678/09

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia