Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 121/10
POSTANOWIENIE
Dnia 5 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa E. I. Spółki z o.o. w W.
przeciwko O. Spółce z o.o. w D.
o wydanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 listopada 2010 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 20 maja 2010 r.,
oddala zażalenie i nie obciąża pozwanego kosztami
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Powódka E. I. sp. z o.o. w W. wniosła o nakazanie pozwanej O. sp. z o.o. w
D. wydania ruchomości opisanych w pozwie w pkt. od 1 do 16 w terminie
tygodnia od dnia wydania wyroku, zaś w wypadku nie wykonania
powyższego obowiązku w terminie, zażądała zobowiązania pozwanej do zapłaty na
rzecz powoda kwoty 88.626 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi
od dnia 1 czerwca 2007 r. do dnia zapłaty. Na wypadek nieuwzględnienia przez
Sąd powyższego roszczenia powódka zgłosiła żądanie ewentualne domagając się
zasądzenia od pozwanej kwoty 88.626 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
1 czerwca 2007 r. do dnia zapłaty. Jak wynika z uzasadnienia pozwu powyższa
kwota stanowi równowartość dochodzonych pozwem ruchomości.
Sąd Rejonowy wyrokiem zaocznym z 29 czerwca 2009 r. nakazał pozwanej
spółce wydanie powódce opisanych w pozwie ruchomości, przy czym nie
wypowiedział się na temat żądania zasądzenia od pozwanej spółki kwoty 88.626 zł.
Wyrok zaoczny, podobnie jak odpis pozwu został doręczony pozwanej
spółce, która nie wniosła sprzeciwu w terminie określonym w art. 344 § 1 k.p.c.,
w konsekwencji czego wyrok zaoczny uprawomocnił się z dniem 1 sierpnia 2009 r.
Przed uprawomocnieniem się wyroku zaocznego powodowa spółka złożyła
wniosek o jego uzupełnienie wskazując, że Sąd nie orzekł o całości żądania, które
zostało sformułowane w sposób alternatywny.
W piśmie procesowym, stanowiącym w istocie odpowiedź na wniosek
o uzupełnienie wyroku, pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa w całości.
Wniosek o uzupełnienie wyroku zaocznego Sąd Rejonowy rozpoznał na
rozprawie, na której oddalił wnioski dowodowe pozwanej uznając je za
niedopuszczalne i bezprzedmiotowe, a następnie wyrokiem z 26 listopada 2009 r.
w pkt I orzekł, że uzupełnia wyrok zaoczny z dnia 29 czerwca 2009 r. wydany przez
Sąd Rejonowy w Wydziale Gospodarczym w sprawie o sygn. akt GC 474/09
w ten sposób, iż w przypadku nie wydania przez pozwaną O. sp. z o.o. w O.
powódce E. I. sp. z o.o. w W. ruchomości wymienionych w pkt I wyroku w terminie
7 dni od jego uprawomocnienia się, nakazuje zapłacić pozwanej O. sp. z o.o. w O.
na rzecz powódki E. I. sp. z o.o. w W. kwotę 88.626, 00 zł. W punkcie II wyroku
3
uzupełniającego Sąd Rejonowy oddalił wniosek w pozostałej części. W
uzasadnieniu wskazał, że żądanie pozwu sformułowane w sposób alternatywny co
do jego zasadności zostało rozstrzygnięte wyrokiem zaocznym z 29 czerwca 2009
r., w którym Sąd nakazał pozwanej wydanie powódce ruchomości. W wyroku tym
Sąd przez oczywistą niedokładność nie orzekł o obowiązku zapłaty równowartości
przedmiotowych ruchomości, w przypadku nie wykonania obowiązku ich wydania.
Sąd uznał, że wniosek powoda o uzupełnienie wyroku o żądanie alternatywne jest
wobec prawomocnego rozstrzygnięcia o zasadności roszczenia o nakazanie
wydania ruchomości niewątpliwie uzasadniony wyjaśniając przy tym, że
uwzględnienie wniosku o uzupełnienie w zakresie żądania alternatywnego nie
może prowadzić do ponownego rozpoznania prawomocnie zakończonej sprawy.
Pozwana od powyższego wyroku wniosła apelację, którą Sąd Okręgowy
postanowieniem z 20 maja 2010 r. odrzucił. W uzasadnieniu wskazał,
że niewątpliwie treść wyroku z 26 listopada 2009 r. należy do materii, która powinna
znaleźć się w wyroku zaocznym z 29 czerwca 2009 r. i w tym sensie stanowi
jedynie uzupełnienie wyroku zaocznego. Sąd Rejonowy pomimo wyznaczenia
rozprawy i wydania wyroku oznaczonego jako „oczny”, de facto zastosował reguły
obowiązujące przy wydaniu wyroku zaocznego w oparciu o przepis art. 47918
§ 2
k.p.c. Wydanie wyroku na rozprawie odbyło się bowiem w warunkach „zaoczności”
– pozwany jedynie formalnie zajął stanowisko w sprawie i składał wnioski
dowodowe, jednakże sąd wniosków tych i twierdzeń nie uwzględnił, uznając je za
niedopuszczalne. Zdaniem Sądu Okręgowego w takiej sytuacji procesowej Sąd
Rejonowy powinien wydać wyrok zaoczny uzupełniający wyrok zaoczny
z 29 czerwca 2009 r. i kierując się treścią art. 343 k.p.c. z urzędu doręczyć obu
stronom odpis wyroku, umożliwiając pozwanemu wniesienie w terminie
przewidzianym w art. 344 k.p.c. sprzeciwu od wyroku zaocznego w części, w której
został uzupełniony wyrokiem z 29 listopada 2009 r. W konsekwencji Sąd Okręgowy
uznał apelację pozwanego za niedopuszczalna i na podstawie art. 370 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pozwana sformułowała pod
adresem Sądu szereg zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego
4
wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co, następuje:
Wyrok zaoczny sąd co do zasady wydaje na rozprawie, w wypadkach
wskazanych w art. 339 i art. 340 k.p.c., tj. w sytuacji bezczynności pozwanego,
który został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy i któremu przed
rozprawą doręczono pozew lub inne pisma procesowe, przy czym sąd nie wyda
wyroku zaocznego, jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej
nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie. Sąd nie
wyda wyroku zaocznego również w sytuacji, gdy twierdzenia powoda
o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach
procesowych budzą wątpliwości lub zostały przytoczone w celu obejścia prawa.
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie wskazuje się,
że w takiej sytuacji nie można wydać wyroku zaocznego opierając się na tych
twierdzeniach oraz, że należy przeprowadzić postępowanie dowodowe w celu
wyjaśnienia powstałych wątpliwości (orz. SN z 14 sierpnia 1972 r., III CR 153/72,
OSNCP 1973, nr 5, poz. 60). Wyjątkowo tylko, w sytuacji określonej w art. 341
k.p.c. sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym tzw. zastrzeżony wyrok zaoczny.
Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd Okręgowy nie naruszył art. 339 § 1
k.p.c. przez przyjęcie, iż można wydać wyrok zaoczny mimo przeprowadzenia
rozprawy, zajęcia przez strony stanowiska i brania czynnego udziału
w postępowaniu sądowym. Taki pogląd nie został wyrażony w uzasadnieniu
zaskarżonego orzeczenia. Sąd Okręgowy wyraźnie natomiast wskazał, że Sąd
Rejonowy wydając wyrok uzupełniający zastosował reguły obowiązujące przy
wydaniu wyroku zaocznego zgodnie z art. 47918
§ 2 k.p.c., że wydanie wyroku na
rozprawie odbyło się w warunkach „zaoczności”. Na uwzględnienie nie zasługuje
również zarzut naruszenia art. 339 § 2 k.p.c. przy pomocy którego skarżąca podjęła
próbę zakwestionowania wyroku zaocznego z 29 czerwca 2009 r. Zważyć należy,
że wyrok ten uprawomocnił się na skutek braku sprzeciwu pozwanej spółki i jako
prawomocny nie może być na tym etapie postępowania, w ten sposób przez nią
kwestionowany.
5
Nie ma również racji skarżąca twierdząc, że wyrok uzupełniający nie może
być wyrokiem zaocznym. Wprawdzie trafnie zauważa, że treść art. 351 § 3 k.p.c.
jasno wskazuje, że orzeczenie uzupełniające zapada w formie wyroku chyba,
że dotyczy kosztów lub rygoru natychmiastowej wykonalności, to jednak powołany
przepis nie wyklucza wydania w takiej sytuacji wyroku zaocznego. Przyjmując
zatem, że zastosowanie będą miały zasady ogólne, które nie zostały wyłączone
w postępowaniu z wniosku o wydanie wyroku uzupełniającego, to taki wyrok,
w zależności od wcześniejszej postawy pozwanego, w chwili wydawania wyroku
uzupełnianego, może mieć charakter zaoczny.
Z kolei zarzut naruszenia art. 351 § 1 k.p.c. dotyczy wadliwości
postępowania w przedmiocie uzupełnienia wyroku. Zważyć jednak należy, że Sąd
Okręgowy nie dopuścił się, a nawet nie miał możliwości dopuścić się uchybień
w tym zakresie bowiem nie orzekał w przedmiocie wniosku o uzupełnienie wyroku.
Postępowanie zainicjowane wnioskiem o uzupełnienie nie toczyło się przed tym
Sądem a nadto tenże Sąd odrzucając apelację od przedmiotowego wyroku
zaocznego nie poddał tego postępowania merytorycznej ocenie. Prawdą jest
natomiast, że Sąd wydając wyrok uzupełniający miał obowiązek zbadania podstawy
prawnej i faktycznej roszczenia alternatywnego. W literaturze trafnie podnosi się,
że wniosek o uzupełnienie jest ściśle związany z żądaniem pozwu, jego zakresem.
Nieorzeczenie o całym żądaniu jest wynikiem konkretnych wadliwości, które mogą
ujawnić się bezpośrednio po wszczęciu postępowania lub powstać dopiero na
etapie wyrokowania. Przebieg postępowania, czynności podejmowane przez sąd
i strony w jego toku z reguły będą wskazywały, czy ich przedmiotem było całe
żądanie (wszystkie żądania pozwu) czy też tylko część (niektóre żądania).
W zależności od tego, jakich uchybień dopuścił się sąd, który wydał wyrok
podlegający następnie uzupełnieniu, różny kształt może przybrać postępowanie
zainicjowane wnioskiem o uzupełnienie wyroku, w którego toku wspomniane
uchybienia powinny zostać usunięte. Trafnie wyjaśnił to Sąd Najwyższy w wyroku
z 24 maja 1973 r., II CR 235/73, (nie publ.), że sąd pierwszej instancji rozpoznając
wniosek o uzupełnienie wyroku, nie jest ograniczony materiałem zebranym
w sprawie i ma prawo, a nawet obowiązek przeprowadzenia nowych dowodów
i dokonania dodatkowych ustaleń niezbędnych do oceny zasadności żądania
6
objętego wnioskiem o uzupełnienie. Nie można wykluczyć również takiej sytuacji,
że przeprowadzenie postępowania dowodowego będzie zbędne, a nawet
niedopuszczalne, a sam wyrok uzupełniający w istocie ograniczy się do swoistej
korekty oczywistego przeoczenia sądu.
Odnosząc się do zarzutów naruszenia art. 78, art. 77 ust. 2, art. 45 ust. 1,
art. 176 Konstytucji RP oraz art. 379 pkt 5 k.p.c. to należy tylko wskazać, że nie
dochodzi do obrazy powołanych przepisów w sytuacji, w której strona korzysta
nieprawidłowo z przysługującego jej prawa do zaskarżenia orzeczenia sądowego
i wskutek tego spotyka się z zasadnym odrzuceniem wniesionego przez nią środka
(postanowienie SN z 21 marca 2000 r., II CKN 713/00, (nie publ.).
Trafnie zatem Sąd Okręgowy odrzucił apelację pozwanej jako
niedopuszczalną przyjmując, że została wniesiona od wyroku zaocznego uznając
jednocześnie, że pozwanemu przysługuje sprzeciw od uzupełniającego wyroku
zaocznego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c oddalił zażalenie orzekając o kosztach postępowania na
podstawie art. 102 k.p.c.