Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 165/10
W Y R O K
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 listopada 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący)
SSN Tomasz Artymiuk (sprawozdawca)
SSN Barbara Skoczkowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej, Barbary Nowińskiej
w sprawie Adama K.
ukaranego z art. 87 § 1 k.w.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 3 listopada 2010 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na niekorzyść
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 2 marca 2010 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w J.
z dnia 19 listopada 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu
w P. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Prokurator Rejonowy w J. oskarżył Adama K. o to, że „w dniu 31 sierpnia
2009 r. w J. kierował autobusem marki Setra S-315 o nr rej. [...] na drodze
publicznej, będąc w stanie nietrzeźwości (wynik badania: I próba 0,26 mg/l, II
próba 0,24 mg/l, III próba 0,22 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu)” – tj. o
popełnienie przestępstwa określonego w art. 178a § 1 k.k.
Wyrokiem z dnia 19 listopada 2009 r. Sąd Rejonowy w J.:
I. uznał oskarżonego Adama K. za winnego popełnienia zarzucanego mu w
akcie oskarżenia czynu, stanowiącego przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. i
za to na podstawie art. 178a § 1 k.k. skazał go na karę grzywny w
wymiarze 70 stawek dziennych, określając wysokość stawki dziennej na
kwotę 20 zł,
II. na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego środek karny w
postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych wszelkich
kategorii, z wyłączeniem kategorii „D”, na okres roku,
III. na podstawie art. 63 § 2 k.k. na poczet orzeczonego środka karnego w
postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych zaliczył Adamowi
K. okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 1 września 2009 r.,
IV. na podstawie art. 49 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego świadczenie
pieniężne w kwocie 200 zł na rzecz Stowarzyszenia Poszkodowanych w
Wypadkach Komunikacyjnych „Bezpieczne Życie” w J.
V. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty postępowania
oraz opłatę.
Wyrok ten, w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych,
na niekorzyść oskarżonego, zaskarżył Prokurator Rejonowy w J., zarzucając
„obrazę przepisu prawa materialnego – art. 42 § 2 k.k., polegającą na błędnej jego
3
wykładni i w konsekwencji zaniechanie orzeczenia środka karnego w postaci
zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii „D”, podczas gdy fakt
prowadzenia przez oskarżonego autobusu obligował Sąd do orzeczenia zakazu
prowadzenia pojazdów również tej kategorii”. Przy tak sformułowanym zarzucie
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie względem oskarżonego
środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych wszelkich
kategorii na okres roku.
Sąd Okręgowy w P., po rozpoznaniu skargi apelacyjnej oskarżyciela
publicznego, wyrokiem z dnia 2 marca 2010 r.;
I. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał oskarżonego Adama K.
za winnego tego, że „w dniu 31 sierpnia 2009 r. w J. w woj. P. kierował
autobusem marki Setra S-315 o nr rej. [...] na drodze publicznej będąc w
stanie po użyciu alkoholu (wynik badania: I próba 0,26 mg/l, II próba
0,24 mg/l, III próba 0,22 mg/l w wydychanym powietrzu)” – tj. czynu z
art. 87 § 1 k.w. i za to na podstawie art. 87 § 1 k.w. skazał go na karę
grzywny w wysokości 1000 zł,
II. na podstawie art. 87 § 3 k.w. orzekł wobec oskarżonego środek karny w
postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii „D” na
okres roku,
III. na podstawie art. 29 § 4 k.w. zaliczył oskarżonemu na poczet
orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych okres
zatrzymania prawa jazdy od dnia 1 września 2009 r. do dnia 2 marca
2010 r.,
IV. uchylił pkt I, II, III, IV i V zaskarżonego wyroku,
V. zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów
sądowych za postępowanie przed Sądami I i II instancji.
4
Wyrok Sądu Okręgowego w P., w całości na niekorzyść Adama K.,
zaskarżył – wniesioną w dniu 17 maja 2010 r. – kasacją Prokurator Generalny.
Podnosząc zarzut „rażącego i mającego wpływ na treść wyroku naruszenia
przepisu prawa materialnego, to jest art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 115 § 16 k.k.,
polegający na błędnym uznaniu, iż „stan nietrzeźwości przyjmuje się dopiero od
wartości 0,28 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu” i wobec tego czyn Adama
K. stanowi wykroczenie z art. 87 § 1 k.w., podczas gdy czyn oskarżonego
realizował znamiona przestępstwa z art. 178a § 1 k.k., bowiem zgodnie z art. 115 §
16 k.k., stan nietrzeźwości zachodzi między innymi wówczas, kiedy zawartość
alkoholu w 1 dm3
wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do
stężenia przekraczającego tę wartość”, wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego w P. i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Sformułowany, we wniesionej na niekorzyść oskarżonego – z zachowaniem
terminu określonego w art. 524 § 3 k.p.k. – skardze kasacyjnej Prokuratora
Generalnego, zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego, okazał się trafny, co
– wobec istotnego wpływu stwierdzonego uchybienia na treść zaskarżonego
wyroku – skutkować musiało jego uchyleniem i przekazaniem sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P.
Nie można nie zauważyć, że już sam opis czynu zawarty w wyroku Sądu
Okręgowego w P., którym orzekając odmienne co do istoty sprawy zmieniono –
zaskarżony przez oskarżyciela publicznego na niekorzyść oskarżonego – wyrok
Sądu Rejonowego w J., wskazuje w sposób oczywisty na obrazę przepisów prawa
materialnego powołanych w skardze kasacyjnej. Skoro w opisie tym przyjęto, że w
wydychanym przez oskarżonego powietrzu, w I próbie, stwierdzono zawartość
alkoholu w ilości 0,26 mg/l, to jednoczesna konstatacja o pozostawaniu sprawcy
„w stanie po użyciu alkoholu” w sposób oczywisty pozostaje w sprzeczności z
5
dyspozycją art. 115 § 16 k.k., który – określając legalną definicję „stanu
nietrzeźwości” – stanowi, że ten ostatni stan zachodzi, gdy zawartość alkoholu w 1
dm3
wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia
przekraczającego tę wartość. Bezspornym i nie wymagającym dowodzenia jest, że
stężenie alkoholu 0,26 mg/l w wydychanym powietrzu, wprawdzie minimalnie (o
0.01), przekracza wszelako próg stanu nietrzeźwości określony w powołanym
wyżej przepisie. Popełnione przez sąd ad quem uchybienie doprowadziło więc w
efekcie do błędnego ukarania Adama K. za wykroczenie z art. 87 § 1 k.w., podczas
gdy tak opisany czyn wyczerpuje ustawowe znamiona występku określonego w art.
178a § 1 k.k., co nie mogło nie pozostawać bez wpływu, i to istotnego, na treść
zaskarżonego orzeczenia.
Powyższe ustalenie jest wystarczającym do wydania przez Sąd Najwyższy
orzeczenia kasatoryjnego, nie można jednak pominąć jeszcze jednej kwestii
wyartykułowanej w samym zarzucie skargi kasacyjnej, jak i w jej uzasadnieniu,
która jest istotna zarówno dla oceny poddanego obecnej kontroli kasacyjnej
wyroku, lecz przede wszystkim będzie miała znaczenie przy ponownym
rozpoznaniu sprawy przez Sąd drugiej instancji.
Sąd ten, w uzasadnieniu swojego orzeczenia, odwołując się do ogólnych
wytycznych stosowanych w toksykologii sądowej, zgodnie z którymi „błąd
pomiaru dla oznaczeń alkoholu we krwi i powietrzu wydychanym nie może
przekraczać maksimum 5% mierzonej wartości” uznał, że „zgodnie z wytycznymi
Komendanta Głównego Policji oraz w porozumieniu z Instytutem Ekspertyz
Sądowych w K., jako jednostki wiodącej w ustaleniach błędu pomiarowego na
podstawie przeprowadzonych eksperymentów, przyjmuje się, że przy pomiarach
wartości stężenia alkoholu w powietrzu wydychanym przyjęto błąd pomiaru 0,03
mg, co oznacza, że granica „stanu po użyciu alkoholu” wynosi 0,25 (+) (–) 0,03
mg” (k. 72). Doprowadziło to Sąd odwoławczy do konkluzji, że stan nietrzeźwości
6
przyjmuje się dopiero od wartości 0,28 mg/l w wydychanym powietrzu, a skoro
tak, to ujawniony wynik badania u Adama K. – 0,26 mg/l, przy uwzględnieniu
błędu pomiarowego, umożliwiał uznanie oskarżonego za winnego prowadzenia
pojazdu po drodze publicznej co najwyżej „w stanie po użyciu alkoholu”.
Stanowisko to jest błędne i pozostaje w rażącej sprzeczności z treścią art.
115 § 16 k.k., zawierającego przecież – o czym wspomniano wyżej – ustawową
definicję „stanu nietrzeźwości”. Definicja legalna ma charakter normatywnie
wiążący, toteż żadne akty prawne niższego rzędu (rozporządzenia ministrów,
zarządzenia Komendanta Głównego Policji) nie mogą określać „stanu
nietrzeźwości” w sposób odmienny, niż to uczynił ustawodawca w powołanym
wyżej przepisie (zob. A. Marek: Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2007, s.
268). Tym samym nie do zaakceptowania jest pogląd, że dopiero wskazanie
urządzenia pomiarowego na wartość 0,28 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu,
pozwala na uznanie przekroczenia ustawowego progu „stanu nietrzeźwości” skoro
próg został przez ustawodawcę jednoznacznie określony zawartością
przekraczającą 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
wydychanego powietrza lub prowadzącą
do stężenia tę wartość przekraczającego. Powyższe zauważenie – niezależnie od
wskazanych wcześniej mankamentów zaskarżonego wyroku –przekłada się w
sposób bezpośredni na naruszenie prawa materialnego (art. 178a § 1 k.k. w zw. z
art. 115 § 16 k.k.), czyniąc podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut jak najbardziej
zasadnym.
Całkowicie odmiennym zagadnieniem jest natomiast, czy in concreto,
istnieje pewność co do wskazań odnotowanych w urządzeniu
pomiarowym.
W niniejszej sprawie nie ujawniły się wszakże jakiekolwiek okoliczności
podważające wynik zarejestrowanego w pierwszej próbie (tak zresztą jak i
7
w kolejnych) pomiaru urządzeniem ALCO-SENSOR tym bardziej, że użyte
urządzenie elektroniczne posiadało ważny atest (k. 3), zgodnie z którym, przy
wartości poprawnej wzorcowej wynoszącej 0,253 mg/l, średnie wskazanie
analizatora wydechu wskazuje 0,250 mg/l, a więc ewentualna poprawka
odpowiada wartości 0,003 mg/l. Wobec braku dowodów pozwalających na
zakwestionowanie rzetelności i wiarygodności wykonanych pomiarów, jak też
sprawności samego urządzenia pomiarowego, nie istnieje powód podważenia
uzyskanego wyniku, a w konsekwencji tego ewentualne odwołanie się do zasady
określonej w art. 5 § 2 k.p.k. Rezultat pierwszego badania wykonanego o g. 7.45, a
więc w najbliższej odległości czasowej do momentu zatrzymania pojazdu
kierowanego przez Adama K., w powiązaniu z podanym przez samego
oskarżonego do protokołu badania trzeźwości, faktem spożywania w dniu 30
sierpnia 2009 r. w godzinach 22.00 – 24.00 1 litra piwa, czyni dywagacje w
kierunku określenia innej wartości alkoholu w jego organizmie, wyłącznie
hipotetycznymi i nie mającymi żadnego odzwierciedlenia w zgromadzonym
materiale dowodowy.
Uwzględniając całokształt przeprowadzonych wyżej rozważań, konieczne
było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi ad quem do
ponownego rozpoznania.
Procedując powtórnie Sąd Okręgowy w P. rozpozna skargę apelacyjną
oskarżyciela publicznego w zakresie zaskarżenia, uwzględniając zapatrywania
prawne i wskazania Sądu Najwyższego (art. 442 § 3 k.p.k.).