Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 115/10
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa Tadeusza A.
przeciwko Ewie D.-J.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 grudnia 2010 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie zawarte w pkt IV wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 14 stycznia 2010 r.,
odrzuca zażalenie.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 stycznia 2010 r. zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Okręgowego z dnia 10 kwietnia 2009 r. w ten sposób, że zasądził od
Ewy D.-J. na rzecz powoda Tadeusza A. kwotę 45.506,37 zł, oddalił powództwo co
do kwoty 485.419,98, nakazał pobrać od Ewy D.-J. na rzecz Skarbu Państwa –
Sądu Okręgowego kwotę 2.173 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu oraz
nakazał ściągnąć na rzecz tego Sądu „roszczenie” zasądzone od Ewy D.-J. na
rzecz Tadeusza A. (pkt I).
W pkt II wyroku oddalił apelację w pozostałej części, w pkt III zasądził od
Tadeusza A. na rzecz Ewy D.-J. kwotę 4.914 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego zaś w pkt IV nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu
Państwa – Sądu Okręgowego od Ewy D.-J. kwotę 4.914 zł z roszczenia
zasądzonego od Tadeusza A. na rzecz Ewy D.-J. tytułem opłaty od apelacji.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego o kosztach zawarte pkt I oraz w pkt IV
wyroku pozwana zaskarżyła zażaleniem i wniosła o jego uchylenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie pozwanej w zakresie, w którym zaskarża rozstrzygnięcie co do
kosztów w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, nie dotyczy kosztów
objętych hipotezą art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. Koszty te były już przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji.
W judykaturze wyjaśniono, że zażalenie do Sądu Najwyższego może być
wniesione na postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie
były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2010 r. II CZ 45/10, BSN 2010, nr 9, s. 12,
z dnia 16 czerwca 2010 r. I CZ 30/10 niepubl. z dnia 24 września 2010 r. IV CZ
60/10 niepubl. z dnia 23 czerwca 2010 r. II CZ 7/10 niepubl.). Bez znaczenia przy
tym jest to, że rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji co do kosztów postępowania
przed sądem pierwszej instancji różni się od zapadłego w tym względzie
rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego. Możliwość odmiennych rozstrzygnięć
w toku instancji jest oczywistym założeniem kontroli instancyjnej orzeczeń.
3
Sądem pierwszej instancji w zakresie orzekania o kosztach procesu jest ten
sąd, do którego kognicji należy orzekanie o zwrocie kosztów w danym zakresie po
raz pierwszy. Zaskarżeniu zażaleniem do Sądu Najwyższego podlega więc
postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu w takim zakresie,
w jakim mogło być ono wydane tylko przez ten sąd w orzeczeniu kończącym
postępowanie apelacyjne. Zakres ten obejmuje orzeczenie o kosztach
postępowania apelacyjnego oraz orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego
w przypadku, gdy Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi kasacyjnej uchylił wyrok
sądu apelacyjnego i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania
oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego (art. 108 § 2 w zw.
z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).
Koszty procesu są wynikiem poddania się określonemu ustawowo
postępowaniu sądowemu w celu uzyskania w drodze orzeczenia urzeczywistnienia
normy prawnej. Mają w stosunku do przedmiotu sporu charakter akcesoryjny
(por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca
1966 r., III PZP 16/66 OSNCP 1966, nr 12, poz. 205), w związku z czym
postanowienie o kosztach procesu nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie,
lecz rozstrzygającym o żądaniu, które aktualizuje sam fakt wszczęcia procesu
i prowadzenia postępowania. O kosztach procesu sąd rozstrzyga na podstawie
zasad wynikających z art. 98 – 107 k.p.c. w orzeczeniu kończącym sprawę
w instancji. W skład kosztów procesu wchodzą koszty określone w art. 98 § 2 lub 3
k.p.c., do których należą także poniesione przez stronę koszty sądowe, tj. opłaty
i wydatki. Z treści art. 98 § 2 k.p.c. wynika, że jeżeli koszty sądowe nie zostały
poniesione przez stronę, tj. zostały tymczasowo „skredytowane” przez Skarb
Państwa, to nie są objęte pojęciem kosztów procesu. Niezapłacone fiskusowi
koszty sądowe nie stanowią bezpośredniego elementu stosunku prawnego
pomiędzy stronami, lecz w pierwszym rzędzie pozostają w stosunku pomiędzy
podmiotami procesu, a Skarbem Państwa.
Zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 113 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r.
Nr 90, poz. 594) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub
których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu
4
kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego
podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie
kosztów procesu. Przepis ten więc także jednoznacznie wyodrębnia koszty sądowe
niezaspokojone przez strony w toku instancji od opłat i wydatków przez nie
poniesionych.
Koszty sądowe, gdy nie są składnikiem kosztów procesu, stanowią
w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji przedmiot odrębnego rozstrzygnięcia,
obok orzeczenia o kosztach procesu, gdyż nie stanowią wtedy przedmiotu
rozliczenia dokonywanego pomiędzy stronami; zachowują charakter
niezaspokojonej należności przysługującej Skarbowi Państwa, tj. podmiotowi
publicznemu organizującemu wymiar sprawiedliwości.
Ustawodawca na podstawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. dopuścił zażalenie do
Sądu Najwyższego co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Z przepisu tego wynika więc, że na
rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów sadowych, które nie stały się elementem
koszów procesu, zażalenie nie przysługuje; koszty sądowe, których strona nie
zapłaciła, a które skredytował Skarb Państwa nie są bowiem kosztami procesu.
Przepis art. 3941
k.p.c. jako wyjątkowy nie może być interpretowany w sposób
rozszerzający. Dokonana wykładnia znajduje także oparcie w art. 1081
k.p.c.,
stanowiącym, że jeżeli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku
poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej
z tego tytułu, postanowienie w tym przedmiocie wydaje na posiedzeniu niejawnym
sąd, przed którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39821
i art. 373 k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13