Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 44/10
POSTANOWIENIE
Dnia 15 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa A. Spółki Akcyjnej
przeciwko G. S.
o odszkodowanie, zwrot należności za nierozliczone delegacje służbowe,
wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 grudnia 2010 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 12 stycznia 2010
r.,
odrzuca zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy– Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych […] postanowieniem
z dnia 12 stycznia 2010 r. oddalił wniosek pozwanego G. S. o wyłączenie od
rozpoznania sprawy apelacyjnej SSO Z. S., uznając iż nie zachodzą okoliczności
przewidziane przez art. 49 k.p.c.
Zażalenie na to postanowienie złożył pozwany, zarzucając naruszenie art. 49
k.p.c. w związku z art. 50 § 1 i 2 k.p.c. i wnosząc o jego uchylenie oraz przekazanie
wniosku o wyłączenie sędziego do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
2
Postanowienia Sądu drugiej instancji o charakterze procesowym podlegają
zaskarżeniu do Sądu Najwyższego zażaleniem wyłącznie w sytuacjach wyraźnie w
przepisach określonych (art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c.). Zażalenia na inne postanowienia
do Sądu Najwyższego nie przysługują. Zwrócić też należy uwagę, że
dopuszczalność zażalenia (na postanowienie inne, niż odrzucenie skargi kasacyjnej
oraz co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji) zależy w pierwszej kolejności od tego, czy zostało wniesione w
sprawie, w której w ogóle skarga kasacyjna przysługuje (art. 3941
§ 2 k.p.c.).
Nawet, zatem orzeczenia spełniające pozostałe kryteria - będące postanowieniami
Sądu drugiej instancji kończącymi postępowanie w sprawie - nie zawsze są
zaskarżalne do Sądu Najwyższego. Z tej przyczyny dopuszczalność zażalenia jest
oceniana indywidualnie w każdej sprawie.
Odnośnie natomiast do drugiego kryterium wynikającego z art. 3941
§ 2
k.p.c. w postaci charakteru postanowienia „kończącego postępowanie w sprawie",
to zauważyć należy, że jest nader ogólne i dotyczy całej kategorii tego rodzaju
orzeczeń. Przesłanki kwalifikowania orzeczenia jako kończącego postępowanie w
sprawie są wystarczająco wyjaśnione w znanym powszechnie orzecznictwie Sądu
Najwyższego, stąd też ograniczyć się można jedynie do stwierdzenia, że nie budzi
wątpliwości, iż w żadnym razie nie jest takim postanowieniem rozstrzygnięcie
wniosku strony o wyłączenie sędziego. Rozstrzygnięcie takiego wniosku nie
dotyczy wszak istoty sprawy i ma charakter uboczny w stosunku do postępowania
w sprawie, rozumianego, jako postępowanie zmierzające do przesądzenia o
przedmiocie procesu. Treść art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. nie pozostawia wątpliwości, że
wyliczenie postanowień na które przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego jest
wyczerpujące. W tym katalogu aktualnie nie mieści się postanowienie Sądu drugiej
instancji o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego. Chociaż bowiem Trybunał
Konstytucyjny wyrokiem z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09 orzekł, że art. 3941
§ 2
k.p.c. w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia
sądu drugiej instancji oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony w
postępowaniu przed sądem drugiej instancji, jest niezgodny z art. 45 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 176 ust. 1
Konstytucji (OTK-A 2010 nr 5, poz.46), to zakresowy charakter tego orzeczenia
3
odnoszący się do treści normatywnej w przepisie pominiętej oznacza, że Trybunał
nie orzekł o niekonstytucyjności tego, co w art. 3941
§ 2 k.p.c. zostało przez
ustawodawcę uregulowane, lecz stwierdził niezgodność z Konstytucją RP treści
normatywnej, której w przepisie brakuje. „Zwyczajnym" skutkiem stwierdzenia przez
Trybunału Konstytucyjnego niekonstytucyjności jest utrata mocy obowiązującej
zakwestionowanej regulacji. Treść, która została w przepisie pominięta, nie może
utracić mocy obowiązującej, bo w ogóle nie posiada ona takiej mocy, skoro
ustawodawca wyłączył ją z przepisu. Orzeczeniu stwierdzającemu
niekonstytucyjność przepisu w zakresie, w jakim pomija on określoną treść
normatywną, można przypisać tylko i wyłącznie skutek ustalający
niekonstytucyjność pominięcia i zobowiązujący prawodawcę do stosownej zmiany
tego przepisu, niezbędnej dla realizacji norm konstytucyjnych. Taki wniosek płynie z
uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., w
którym wskazano, między innymi, że „niniejsza sprawa dotyczyła jednak pominięcia
ustawodawczego, a wówczas Trybunał wskazuje na konieczność podjęcia przez
ustawodawcę stosownych działań. Mogą one przewidywać różne rozwiązania, w
tym także można ewentualnie sugerować, że rozszerzenie zakresu kontroli
postanowień sądu drugiej instancji może nastąpić w drodze zażalenia do
równorzędnego składu sądu odwoławczego. Bez działania ustawodawcy
jednakowoż realizacja skutków przewidzianych w art. 190 ust. 4 Konstytucji nie jest
automatyczna. Wyrok Trybunału eliminuje brak zażalenia na postanowienie
oddalające, zgłoszony w postępowaniu przed sądem drugiej instancji, wniosek o
wyłączenie sędziego. Jest to jednak operacja, która sama przez się nie eliminuje
braku w kodeksie postępowania cywilnego normy generalnej, wyraźnie
wysławiającej zasadę zaskarżalności postanowień sądu drugiej instancji w kwestii
oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego (podobnie zresztą jak i postanowień
odrzucających wniosek o wyłączenie jako oczywiście bezzasadny, niezależnie od
tego, przed sądem jakiej instancji został zgłoszony)”. Dlatego też skutkiem
stwierdzenia niekonstytucyjności art. 3941
§ 2 k.p.c. w zakresie, w jakim nie
przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu drugiej instancji
oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony w postępowaniu przed tym
sądem jest zobowiązanie ustawodawcy do dokonania stosownej zmiany przepisów.
4
Dopóki jednak taka regulacja nie zostanie wprowadzona do Kodeksu postępowania
cywilnego, dopóty brak będzie podstawy normatywnej dla uznania dopuszczalności
zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji w tym przedmiocie, skoro takiej
możliwości nie przewiduje art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c. w aktualnym brzmieniu,
wymieniający wyczerpująco, jak wyżej wskazano, te postanowienia Sądu
odwoławczego, na które przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art.
39821
i w związku z art. 373 oraz art. 370 k.p.c. postanowił jak w sentencji.