Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 stycznia 2011 r.
III PK 17/10
Pracownik, który przechodzi na rentę, będąc zatrudniony jednocześnie u
dwóch pracodawców i korzystając u jednego z nich z urlopu bezpłatnego
udzielonego w celu wykonywania pracy u drugiego, nabywa prawo do odprawy
rentowej tylko od jednego wybranego przez siebie pracodawcy (art. 921
i art.
174 k.p.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Halina Kiryło, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 stycznia
2011 r. sprawy z powództwa Stefana S. przeciwko Urzędowi Gminy K.W. o odprawę
rentową, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 15 października 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę
1.350 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powód Stefan S. w sprawie przeciwko Urzędowi Gminy K.W. o odprawę rento-
wą, wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 13 paź-
dziernika 2009 r. [...]. Zaskarżonym wyrokiem zmieniono wyrok Sądu Rejonowego w
Białej Podlaskiej z dnia 24 czerwca 2009 r. [...] zasądzający na rzecz powoda 37.992
zł tytułem spornej odprawy - w ten sposób, że oddalono powództwo.
Powód był zatrudniony w Urzędzie Marszałkowskim Województwa M. w W.
Od dnia 12 stycznia 2007 r. na podstawie art. 174 k.p. ten pracodawca udzielił po-
wodowi urlopu bezpłatnego na czas wykonywania pracy na stanowisku sekretarza
pozwanej Gminy K.W. Z tego stanowiska powód został odwołany uchwałą z dnia 25
czerwca 2008 r. Rady tej Gminy. Następnie pismem z 18 września 2008 r. Wójt
Gminy rozwiązał z powodem stosunek pracy na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.
2
ze względu na jego długotrwałą chorobę. Decyzją z 7 stycznia 2009 r. Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych przyznał powodowi rentę z tytułu całkowitej niezdolności do
pracy od 18 października 2008 r. bezpośrednio po upływie pobierania świadczenia
rehabilitacyjnego. Z dniem 31 stycznia 2009 r. w związku z przejściem na rentę na
mocy porozumienia stron został rozwiązany stosunek pracy powoda z Urzędem Mar-
szałkowskim. Ten Urząd wypłacił powodowi odprawę rentową.
Stosownie do art. 21 ust. 1 obowiązującej w spornym okresie ustawy z dnia 22
marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr
142, poz. 1593 ze zm.) w związku z art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86,
poz. 953 ze zm.) pracownikowi samorządowemu przechodzącemu na emeryturę lub
rentę inwalidzką (co obecnie oznacza rentę z tytułu niezdolności do pracy) po dwu-
dziestu latach pracy w urzędzie (z możliwością zaliczania innych okresów pracy)
przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodze-
nia. Na podstawie tych przepisów Sąd Rejonowy uznał, że powód nabył prawo do
odprawy rentowej u obu pracodawców i zasądził tę odprawę od strony pozwanej.
Jego zdaniem wcześniejsza wypłata odprawy przez Urząd Marszałkowski nie po-
zbawia powoda prawa do tej odprawy od pozwanego Urzędu Gminy. Ustanie obu
stosunków pracy było spowodowane tym samym zdarzeniem, to jest utratą zdolności
do pracy i przyznaniem renty z tego tytułu, a pracownik ma prawo do tylu świadczeń,
ile jest podstaw prawnych do ich nabycia. Wyłączenie prawa do jednego z nich mo-
głoby nastąpić tylko na podstawie przepisu, którego brak w tym przypadku.
W zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy podzielił ustalenia Sądu Rejonowego
odnoszące się do stanu faktycznego, nie zgodził się natomiast z jego analizą
prawną. Stwierdził, że Sąd Rejonowy błędnie potraktował oba stosunki pracy jako
odrębne i niezależne od siebie zatrudnienie u dwóch różnych pracodawców, u któ-
rych powód przeszedł na rentę i nabył prawo do odprawy z tego tytułu jako pracow-
nik samorządowy. Zdaniem Sądu Okręgowego powód nabył prawo do odprawy tylko
od Urzędu Marszałkowskiego, gdyż uzyskał prawo do renty w czasie zatrudnienia u
tego pracodawcy i ten stosunek pracy został rozwiązany z powodu przejścia na
rentę. Natomiast rozwiązanie stosunku pracy z pozwanym nastąpiło dnia 22 wrześ-
nia 2008 r. na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p., kiedy to powód nie miał jeszcze
ustalonego prawa do renty, a nawet nie złożył wniosku w tej sprawie (uczynił to do-
piero 2 października 2008 r., a renta - od dnia 18 października 2008 r. - została mu
3
przyznana decyzją z 7 stycznia 2009 r. ). Zdaniem Sądu Okręgowego stosunek
pracy powoda w Urzędzie Marszałkowskim trwał do jego rozwiązania przez porozu-
mienie dnia 31 stycznia 2009 r., lecz w okresie urlopu bezpłatnego nie był jednocze-
śnie kontynuowany z zatrudnieniem u pozwanego. Stosunek pracy w Urzędzie Mar-
szałkowskim powinien wygasnąć na podstawie art. 74 k.p. w terminie 7 dni od roz-
wiązania z powodem stosunku pracy przez stronę pozwaną. Prawo do renty powód
nabył w czasie, gdy był zatrudniony w Urzędzie Marszałkowskim, w tym Urzędzie
otrzymał odprawę rentową i wówczas nastąpiła zamiana jego statusu pracownika na
status emeryta. Sąd Okręgowy podniósł także, iż sytuacja powoda jest odmienna od
sytuacji pracownika przechodzącego na rentę z dwóch równoległych, niezależnych
stosunków pracy.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie art. 21 ust. 1 ustawy z 1990
r. o pracownikach samorządowych w związku z art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracow-
nikach urzędów państwowych polegające na uznaniu, że pracownik nie nabywa
prawa do odprawy rentowej w razie rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 53
§ 1 pkt 1 lit. b k.p. i uzyskania prawa do renty, jeżeli w tym czasie korzystał z urlopu
bezpłatnego udzielonego na podstawie art. 174 k.p. przez innego pracodawcę, u któ-
rego stosunek pracy też został rozwiązany wobec całkowitej niezdolności do pracy.
Zdaniem skarżącego powód nabył prawo do odprawy rentowej u obu pracodawców.
Ustanie obu stosunków pracy spowodowane było tym samym zdarzeniem, to jest
utratą przez powoda zdolności do pracy, czego następstwem było przyznanie mu
renty. Oba stosunki pracy nie muszą kończyć się tego samego dnia. Stosunek pracy
powoda z Urzędem Marszałkowskim powinien wygasnąć 30 września 2008 r. na
podstawie art. 74 k.p. i wówczas byłaby pewność, że powód zakończył swoją działal-
ność zawodową u obu pracodawców w tym samym czasie. Oba stosunki pracy ist-
niały równolegle i wypłata odprawy przez Urząd Marszałkowski nie może powoda
pozbawić tego świadczenia od Urzędu Gminy.
Urząd Gminy K.W. wniósł o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania lub o jej
oddalenie i zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona, mimo że część argumentów jest trafna. Słusznie
podniesiono w skardze, że powód spełnił warunki nabycia u strony pozwanej prawa
4
do odprawy rentowej, przewidziane w art. 21 ust. 1 obowiązującej w spornym okresie
ustawy z 1990 r. o pracownikach samorządowych w związku z art. 28 ust. 1 pkt 3
ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Przesłanką prawa do odprawy ren-
towej jest rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na rentę. W orzecz-
nictwie związek ten jest rozumiany jako zbieżność czasowa rozwiązania stosunku
pracy i przejścia na rentę (związek czasowy), a nie jako konieczny wymóg związku
przyczynowego między tymi zdarzeniami (zob. np. odnoszący się do odprawy eme-
rytalnej pracownika samorządowego wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia
2001 r., I PKN 172/00, OSNAPiUS 2002 nr 16, poz. 380). Z powodem stosunek
pracy został rozwiązany bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b k.p.
dnia 22 września 2008 r., a po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego
powód uzyskał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Został więc zachowa-
ny związek czasowy między rozwiązaniem stosunku pracy a dniem przejścia na
rentę, przy czym nie mają tu znaczenia późniejsze złożenie wniosku o rentę i co za
tym idzie - dopiero późniejsze wydanie decyzji o przyznaniu renty (7 stycznia 2009
r.). Nie ma tu bowiem wymogu związku przyczynowego.
Powód spełnił także warunki do uzyskania odprawy rentowej u swojego
głównego pracodawcy - Urzędu Marszałkowskiego Województwa M.- u którego ko-
rzystał z urlopu bezpłatnego udzielonego w celu wykonywania pracy w pozwanym
Urzędzie Gminy. Na wniosek powoda Urząd Marszałkowski wypłacił mu odprawę w
wysokości 6 miesięcznego wynagrodzenia, gdyż stosunek pracy został rozwiązany z
dniem 31 stycznia 2009 r. za porozumieniem stron w związku z przejściem powoda
na rentę. Trzeba przy tym zauważyć, że Sąd Okręgowy i skarżący błędnie przyjmują,
iż do powoda należało stosować art. 74 k.p. przewidujący wygaśnięcie stosunku
pracy u pracodawcy, który udzielił pracownikowi urlopu bezpłatnego do sprawowania
funkcji z wyboru, jeżeli ten pracownik nie zgłosi swojego powrotu w ciągu 7 dni od
rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Przepis ten odnosi się bowiem do stosunku
pracy z wyboru, a powód był zatrudniony w pozwanym Urzędzie Gminy na podstawie
powołania jako sekretarz tej Gminy (art. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządo-
wych z 1990 r.). Korzystanie z urlopu bezpłatnego nie jest przeszkodą do nabycia
prawa do odprawy rentowej.
Mamy więc do czynienia z sytuacją, w której pracownik spełnił warunki do uzy-
skania odprawy rentowej u dwóch pracodawców, jako że oba stosunki pracy zostały
rozwiązane w związku z przejściem na rentę. Generalnie rzecz ujmując, w takiej sy-
5
tuacji pracownik ma prawo do dwóch odpraw rentowych. Tak jest zarówno według
regulacji Kodeksu pracy (art. 921
), jak i na podstawie przepisów o pracownikach sa-
morządowych oraz o pracownikach urzędów państwowych. Jeżeli nie ma przepisu
szczególnego, to pracownik pozostający w dwóch niezależnych od siebie stosunkach
pracy nabywa prawo do odpraw rentowych lub emerytalnych od obu pracodawców.
W rozpoznawanej sprawie stan faktyczny jest jednak inny, gdyż oba stosunki
pracy są wzajemnie powiązane. Urlop bezpłatny w Urzędzie Marszałkowskim został
bowiem udzielony powodowi w celu nawiązania stosunku pracy z Urzędem Gminy i
wykonywania pracy na rzecz tego nowego pracodawcy. Dalszym celem tej czynności
prawnej było zagwarantowanie powodowi powrotu do pracy w Urzędzie Marszałkow-
skim po ustaniu stosunku pracy w Urzędzie Gminy. Mogło to mieć szczególne zna-
czenie dla powoda, którego stosunek pracy w Urzędzie Gminy powstał na podstawie
powołania (art. 68 i nast. k.p.) i dlatego zapewniał małą ochronę przed jego rozwią-
zaniem. W czasie kolejnego faktycznego wykonywania pracy na rzecz jednego, a
następnie drugiego pracodawcy powód był zatrudniony w normalnym wymiarze
czasu i otrzymywał jedno wynagrodzenie. W tej sytuacji zasądzenie na jego rzecz
dwóch odpraw byłoby sprzeczne z celem tego świadczenia. Odprawa rentowa ma
przede wszystkim ułatwienie pracownikowi adaptacji do pogorszonych warunków
ekonomicznych wynikających z konieczności utrzymywania się z renty, a więc świad-
czenia niższego od uprzednio pobieranego wynagrodzenia. Świadczenia pieniężne
przysługujące z tego tytułu - z reguły są obliczane na podstawie wynagrodzenia uzy-
skiwanego przez pracownika. Wynika stąd, że przyznanie dwóch odpraw rentowych
pracownikowi, który wykonywał pracę u jednego pracodawcy w zastępstwie pracy
wykonywanej u drugiego pracodawcy, byłoby sprzeczne z funkcją i celem tego
świadczenia. Naruszałoby też zasady równego traktowania pracowników (art. 183a
i
nast. k.p.), gdyż w następstwie utraty przez powoda prawa do jednego wynagrodze-
nia uzyskałby on prawo do dwóch odpraw rentowych, podczas gdy inni pracownicy,
wykonujący - tak samo jak faktycznie on - pracę na rzecz jednego pracodawcy
otrzymują tylko jedną odprawę.
Pracownik uprawniony do jednego z dwóch świadczeń ma prawo wyboru mię-
dzy nimi. W rozpoznawanej sprawie powód wybrał odprawę od Urzędu Marszałkow-
skiego, który wypłacił ją na jego wniosek. Nie może więc domagać się drugiej odpra-
wy od strony pozwanej.
6
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
i art. 98
k.p.c.
========================================