Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 98/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Marian Kocon
w sprawie z powództwa G. O. Spółki z o.o. z siedzibą w W.
przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych
o ustalenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 12 stycznia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 października 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną;
zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 5.400
(pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powódka – G. O. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. była (do
2006 r.) użytkownikiem wieczystym nieruchomości o powierzchni 19,3925 ha
położonej w W., wchodzącej w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
pozostającego w dyspozycji pozwanej – Agencji Nieruchomości Rolnych w W.
Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości ustalona
była na kwotę 1.076.109,22 zł, odpowiadającej 1% wartości nieruchomości.
Pozwana wypowiedziała z dniem 1 stycznia 2004 r. wysokość dotychczasowej
opłaty i zaoferowała nową jej wysokość w kwocie 3.532.945,05 zł, stanowiącej 3%
wartości nieruchomości. Na skutek wniosku powódki Samorządowe Kolegium
Odwoławcze w W. ustaliło wysokość tej opłaty na 1.177.648,30 zł, odpowiadającą
1% wartości nieruchomości. W wyniku rozpoznania sprzeciwu powódki Sąd
Okręgowy wyrokiem z dnia 27 lutego 2009 r. ustalił, że wysokość opłaty wynosi
1.177.648,35 zł, jako 1% wartości nieruchomości. Na skutek apelacji pozwanej Sąd
Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 października 2009 r. zmienił ten wyrok i oddalił
powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej koszty procesu za obie
instancje.
Według ustaleń faktycznych stanowiących podstawę ostatnio wymienionego
wyroku, nieruchomość, wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
której dotyczy sprawa, jest niezabudowana i niezagospodarowana, położona jest
na obszarze, na którym brak jest infrastruktury technicznej i sieci uzbrojenia.
W rejestrze gruntów oznaczona jest jako grunt rolny. Od 8-10 lat nie jest jednak
wykorzystywana rolniczo. Jest ugorem bądź odłogiem. Porośnięta jest chwastami
i młodymi drzewami. W myśl miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego jest to obszar przewidziany dla zabudowy mieszkaniowej
i usługowej. Na obszarze tym planowana jest inwestycja Miasteczka W. wraz z
kompleksem handlowym. Powódka, której przedmiotem działalności jest
zagospodarowanie, sprzedaż, kupno i wynajem nieruchomości oraz zarządzanie
nimi na własny rachunek, prawo użytkowania nieruchomości, o której mowa, nabyła
w celu wybudowania na niej centrum handlowego. W 2001 r. co do części
nieruchomości (o powierzchni 3050 m2
) wydana została decyzja o warunkach
3
zabudowy i zagospodarowania budynkami biurowymi z miejscami parkingowymi,
zaś w 2003 r. decyzja o wyłączeniu jej części (o powierzchni 2458 m2
) z produkcji
rolnej.
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uwzględniając, że powódka ostatecznie
nie kwestionowała aktualizacji wysokości opłaty rocznej ze względu na zmianę
wartości nieruchomości, a jedynie ustalenie opłaty w wysokości 3% zamiast 1% tej
wartości, uznał, iż nieruchomość nie jest wykorzystywana na cele rolne
w rozumieniu art. 17b ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 19 października 1991 r.
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (obecnie tekst jedn.:
Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.: dalej – „u.g.n.r.”), bowiem
„wykorzystywanie, o jakim mowa w tym przepisie, oznacza celowe czynności,
ukierunkowane na pozyskanie z gruntów płodów rolnych, a więc świadczące
o prowadzeniu działalności wytwórczej w rolnictwie”. Wobec tego, że bezsporne
jest, iż nieruchomość nie jest wykorzystywana na cele określone w art. 17b ust. 1
pkt 1 i 2a u.g.n.r., opłata roczna z tytułu jej użytkowania wieczystego powinna
wynosić, stosownie do art. 17b ust. 1 pkt 3 tej u. g.n.r., 3% wartości nieruchomości.
Wymieniony wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyła skargą kasacyjną
powódka. Podstawę skargi stanowi naruszenie prawa materialnego – art. 17b ust. 1
pkt 2 u.g.n.r. w zw. z art. 461
k.c. przez ich błędną wykładnię i niezastosowanie oraz
art. 17b ust. 1 pkt 3 u.g.n.r. przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania ewentualnie orzeczenie
co do istoty sprawy przez oddalenie apelacji i orzeczenie o zwrocie spełnionego
świadczenia w postaci kosztów procesu w wysokości 112.600 zł.
Pozwana wniosła o oddalenie skargi kasacyjnej i zasądzenie na jej rzecz
kosztów postępowania kasacyjnego.
Rozpoznając skargę kasacyjną w granicach jej podstawy Sąd Najwyższy
zważył, co następuje:
Artykuł 17b u.g.n.r., określający wysokość opłaty rocznej z tytułu
użytkowania wieczystego nieruchomości wchodzącej w skład Zasobu Własności
Rolnej Skarbu Państwa jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 72 ustawy
4
z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (obecnie tekst jedn.:
Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.; dalej – „u.g.n.”), który określa wysokość
stawek procentowych opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości. Ten ostatni przepis wiąże wysokość stawki z określonym w umowie
celem, na jaki nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste (ust. 3),
natomiast art. 17b u.g.n.r. w ustępie 2 określa stałą wysokość opłaty, którą wnoszą
Polska Akademia Nauk, szkoły wyższe oraz instytuty badawcze, a w ustępie 1 –
wysokość stawki procentowej opłaty wnoszonej przez inne podmioty, którą
uzależnia od celu, na jaki wykorzystywana jest nieruchomość oddana
w użytkowanie wieczyste. Regulacja zawarta w art. 17b ust. 1 u.g.n.r. jest
regulacją samodzielną i nie zawiera odesłania do przepisów ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, w szczególności do art. 72 tej
ustawy. Według jej art. 2 pkt 4 ustawa ta w zakresie dotyczącym gospodarki
nieruchomościami nie narusza ustawy z dnia 19 października 1991 r.
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
Ze wskazanych powodów, wbrew zapatrywaniu skarżącej nie ma podstawy
do wykorzystania art. 92 ust. 2 u.g.n. (w związku z art. 224 u.g.n.) do wykładni
art. 17b ust. 1 pkt 2 u.g.n.r. Poza tym, z umiejscowienia art. 92 ustępu 2 u.g.n.
w rozdziale ustawy dotyczącym podziału nieruchomości, jako kolejnego ustępu
przepisu określającego zakres przedmiotowy tego rozdziału wynika, że przepis ten,
zawierający definicję wykorzystywania nieruchomości na cele rolne i leśne, ma
zastosowanie jedynie do podziału nieruchomości.
Definicja nieruchomości rolnej zawarta w art. 461
k.c. ma zastosowanie na
obszarze całego prawa cywilnego. Jej wykorzystanie w sprawie, jak chce tego
skarżąca, nie może jednakże prowadzić do nadania innej treści art. 17b ust. 1 pkt 2
u.g.n.r. niż wynika to z jego brzmienia i celu. Wysokość stawki procentowej opłaty
rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości przepis ten uzależnia
bowiem nie od tego, czy w użytkowanie wieczyste oddana została nieruchomość
rolna (wówczas należałoby rozumieć, że chodzi o nieruchomość o jakiej stanowi
art. 461
k.c.), ale od „wykorzystywania nieruchomości na cele rolne”.
5
Wykładnia językowa art. 17b ust. 1 u.g.n.r., uwzględniająca różnicę
w sformułowaniu tego przepisu w porównaniu z art. 72 ust. 3 u.g.n., wyraźnie
wskazuje, że o wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego nieruchomości wchodzącej w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa decyduje cel, na jaki wykorzystywana jest nieruchomość oddana
w użytkowanie wieczyste. Zgodnie z potocznym, utrwalonym znaczeniem tych
słów należy przez nie rozumieć takie używanie nieruchomości i korzystanie z niej,
które odpowiada zamierzeniu co do wykorzystania nieruchomości albo przynajmniej
prowadzi do jego realizacji. Takie rozumienie art. 17b ust. 1 pkt 2 u.g.n.r. wspiera
wykładnia celowościowa tego przepisu (zbieżna z wykładnią art. 17 ust. 1 pkt 1 i 2a
u.g.n.r.; zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., I CSK 397/09,
nie publ.). Preferencyjną stawkę procentową opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego nieruchomości uzasadnia bowiem rzeczywiste wykorzystywanie
nieruchomości – w znaczeniu wynikającym z brzmienia przepisu – oddanej
w użytkowanie wieczyste na cel uznany przez ustawodawcę za zasługujący na
wsparcie.
Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku – wiążące
w postępowaniu kasacyjnym (art. 39813
§ 2 k.p.c.) – jednoznacznie wskazują, że
nieruchomość, wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, której
dotyczy sprawa, nie jest i od szeregu lat nie była wykorzystywana na cele rolne
i nabycie prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości przez powódkę nie
wiązało się z zamiarem takiego jej wykorzystania, a wprost przeciwnie, zamiarem
tym, wyrażonym w ramach przedmiotu działalności powódki, było inne
wykorzystanie nieruchomości, realizacji którego to zamiaru służą dotyczące części
nieruchomości decyzje administracyjne o warunkach jej zabudowy
i zagospodarowania i o wyłączeniu z produkcji rolnej. Oznaczenie w rejestrze
gruntów nieruchomości jako grunt rolny nie ma znaczenia dla oceny, czy
nieruchomość jest wykorzystywana na cele rolne. Sąd Apelacyjny zasadnie uznał,
że podstawą ustalenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości przez powódkę jest przepis art. 17b ust. 1 pkt 3, a nie art. 17 ust. 1
pkt 2 u.g.n.r.
6
Z przytoczonych względów skarga kasacyjna, jako nie mająca
uzasadnionych podstaw, podlega oddaleniu (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono stosownie do art. 108 § 1
w zw. z art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c. w zw. z § 12 ust 4 pkt 1 i § 6 pkt 7
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).