Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 50/10
POSTANOWIENIE
Dnia 21 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący)
SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa J. R.
przeciwko S. S.A. z siedzibą w P.
o odprawę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 stycznia 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w P.
z dnia 21 czerwca 2010 r.,
1. oddala zażalenie;
2. nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej
kosztów postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z 23 listopada 2009 r., zasądził od pozwanej S.
S.A. na rzecz powoda J. R. kwotę 17.710,50 zł z ustawowymi odsetkami, ponadto
zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego w pierwszej instancji) i nakazał
pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa (kasy Sądu Rejonowego)
kwotę 886 zł tytułem kosztów sądowych - opłaty od pozwu, od której powód był
zwolniony.
2
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła strona pozwana, domagając
się zmiany zaskarżonego wyroku w całości przez oddalenie powództwa
i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym
kosztów zastępstwa procesowego.
Z kolei powód wniósł zażalenie na zawarte w wyroku Sądu Rejonowego
postanowienie zawierające rozstrzygnięcie o kosztach procesu za pierwszą
instancję. Powód wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie
od strony pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu w kwocie 2.280 zł w
miejsce zasądzonej kwoty 1.800 zł. Pełnomocnik powoda podniósł w zażaleniu, że
zaskarżone orzeczenie o kosztach procesu należnych powodowi uwzględnia
jedynie koszty zastępstwa procesowego sprawowanego przez radcę prawnego
przed sądem pierwszej instancji z pominięciem kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu incydentalnym. Sąd Rejonowy przeoczył bowiem, że powód –
zastępowany przez radcę prawnego - wniósł w toku postępowania zażalenie do
Sądu Okręgowego na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania.
Zażalenie to zostało uwzględnione, a uchylając zaskarżone postanowienie o
zawieszeniu postępowania, Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi Rejonowemu
rozstrzygnięcie o zgłoszonym w zażaleniu wniosku o przyznanie kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Okręgowy w P. połączył rozpoznanie apelacji strony pozwanej
i zażalenia powoda. Wyrokiem z 19 lutego 2010 r., , uwzględnił w całości apelację
strony pozwanej i zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że
oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 1.800 zł
tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego), a
nieuiszczonymi przez powoda kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa (punkt
I.). Tym samym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił zażalenie powoda na zawarte
w wyroku Sądu Rejonowego postanowienie o kosztach procesu (punkt II.).
Wreszcie, Sąd Okręgowy obciążył powoda kosztami postępowania apelacyjnego
i zażaleniowego, zasądzając od niego na rzecz strony pozwanej z tego tytułu
łączną kwotę 900 zł, bez wyodrębnienia kosztów procesu wynikających z
wniesienia apelacji i zażalenia (punkt III.).
3
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powoda
jego pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w całości – czyli zarówno w części
uwzględniającej apelację strony pozwanej (punkt I.), jak i w części oddalającej
zażalenie powoda (punkt II.) oraz orzekającej o kosztach postępowania
apelacyjnego i zażaleniowego (punkt III.). Jednocześnie w skardze kasacyjnej nie
sformułowano jakichkolwiek zarzutów odnoszących się do tej części wyroku, w
której nastąpiło oddalenie zażalenia powoda na zawarte w wyroku Sądu
Rejonowego rozstrzygnięcie o kosztach procesu w pierwszej instancji, ani do tej, w
której orzeczono o kosztach postępowania apelacyjnego i zażaleniowego. Skarga
kasacyjna została bowiem oparta wyłącznie na podstawie naruszenia prawa
materialnego. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy wezwał pełnomocnika powoda do
wyjaśnienia, czy zaskarżył skargą kasacyjną także zawarte w wyroku Sądu
Okręgowego rozstrzygnięcie o oddaleniu zażalenia i rozstrzygnięciu o kosztach
postępowania zażaleniowego. Na wezwanie to pełnomocnik powoda potwierdził,
że skargą kasacyjną zaskarżył wyrok w całości.
Postanowieniem z 21 czerwca 2010 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
kasacyjną powoda w części, w jakiej powód zaskarżył wyrok tego Sądu w punkcie
II., w którym oddalono zażalenie powoda na zawarte w wyroku Sądu Rejonowego
postanowienie o kosztach procesu za postępowanie w pierwszej instancji, oraz w
punkcie III., w którym rozstrzygnięto o kosztach postępowania zażaleniowego.
W uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej Sąd
Okręgowy zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 3981
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna
przysługuje jedynie od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku
lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania
kończących postępowanie w sprawie. Tymczasem pełnomocnik powoda zaskarżył
wyrok Sądu Okręgowego także w części, w której orzeczono o oddaleniu zażalenia
powoda na postanowienie o kosztach procesu za pierwszą instancję oraz o
należnych stronie pozwanej kosztach postępowania zażaleniowego wywołanego
tym zażaleniem. Pomimo formalnego zawarcia tych rozstrzygnięć w wyroku, mają
one charakter postanowień, od których nie przysługuje skarga kasacyjna. Sąd
drugiej instancji ma obowiązek odrzucić niedopuszczalną skargę kasacyjną na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy odrzucił
4
jako niedopuszczalną skargę kasacyjną powoda w części, w jakiej zaskarżono nią
postanowienie Sądu Okręgowego o oddaleniu zażalenia powoda na zawarte w
wyroku Sądu Rejonowego postanowienie o kosztach procesu za pierwszą instancję
oraz orzeczono o kosztach postępowania zażaleniowego.
Zażalenie na postanowienie o częściowym odrzuceniu skargi kasacyjnej
złożył pełnomocnik powoda. Zarzucając naruszenie art. 3986
§ 2 k.p.c. oraz art.
3984
§ 1 k.p.c., wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że odrzucając skargę kasacyjną Sąd
Okręgowy przeoczył, iż rozpatrując łącznie apelację strony pozwanej (punkt I.) i
zażalenie powoda (punkt II.) nie dokonał rozdziału kosztów na koszty postępowania
pierwszoinstancyjnego oraz pozostałe koszty, a zatem uzasadnione było
kwestionowanie całego wyroku. Przyjmując niedopuszczalność skargi kasacyjnej w
odrzuconej części, Sąd Okręgowy dokonał niedopuszczalnej merytorycznej oceny
wniesionej skargi, zamiast ograniczyć się do badania jej formalnej strony. Tego
rodzaju badanie środka zaskarżenia dopuszczalne byłoby w przypadku wniesienia
przez stronę wyłącznie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji co do
kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej
instancji. Nie jest dopuszczalne odrzucenie skargi kasacyjnej w części dotyczącej
niesprecyzowanych w wyroku kosztów postępowania. Orzeczenie Sądu
Okręgowego jest niesłuszne także z tej przyczyny, że w razie korzystnego dla
powoda rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy o wniesionej przez powoda skardze
kasacyjnej, powodowi przysługiwać powinny także koszty postępowania
pierwszoinstancyjnego.
W odpowiedzi na zażalenie strona pozwana wniosła o jego oddalenie i
zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu zażaleniowym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest uzasadnione.
5
Zarzut naruszenia zaskarżonym postanowieniem art. 3984
§ 1 k.p.c. jest
niezrozumiały, ponieważ pełnomocnik skarżącego w żaden sposób nie wyjaśnił w
uzasadnieniu zażalenia, w jaki sposób miałoby dojść do naruszenia tego przepisu,
który definiuje elementy konstrukcyjne skargi kasacyjnej. Skarga kasacyjna
powoda została odrzucona przez Sąd Okręgowy nie z powodu niespełnienia przez
skarżącego wymagań konstrukcyjnych tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia,
przewidzianych w art. 3984
§ 1 k.p.c., lecz z tej przyczyny, że zaskarżone nią
(zawarte w wyroku Sądu Okręgowego) postanowienie o oddaleniu zażalenia
powoda na (zawarte w wyroku Sądu Rejonowego) postanowienie o rozliczeniu
kosztów procesu za pierwszą instancję oraz postanowienie o zasądzeniu od
powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego są
orzeczeniami, które nie podlegają zaskarżeniu skargą kasacyjną. Podstawą
formalną odrzucenia skargi kasacyjnej był art. 3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 3981
§ 1 k.p.c. Zarzutu naruszenia tego ostatniego przepisu pełnomocnik skarżącego nie
formułuje w zażaleniu.
Nie ma racji skarżący, kiedy twierdzi, że rozpatrując łącznie apelację strony
pozwanej (punkt I.) i zażalenie powoda (punkt II.) Sąd Okręgowy nie dokonał
rozdziału kosztów na koszty postępowania pierwszoinstancyjnego oraz pozostałe
koszty, co uzasadniało kwestionowanie w postępowaniu kasacyjnym całego
wyroku. O kosztach procesu przed Sądem pierwszej instancji Sąd Okręgowy orzekł
w punkcie I. W punkcie III. zawarte zostało natomiast rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania apelacyjnego i zażaleniowego, a zatem w zaskarżonym skargą
kasacyjną wyroku nastąpiło jednoznaczne rozdzielnie kosztów procesu na koszty
poniesione w postępowaniu w pierwszej instancji (punkt I.) oraz pozostałe koszty
(punkt III.). Nie jest również uzasadniony zarzut skarżącego, że stwierdzając
niedopuszczalność skargi kasacyjnej w odrzuconej części, Sąd Okręgowy dokonał
niedopuszczalnej merytorycznej oceny wniesionej skargi, zamiast ograniczyć się
do badania jej formalnej strony. Odrzucenie skargi kasacyjnej jest zawsze wynikiem
badania wyłącznie warunków formalnych (dopuszczalności skargi ze względu na
przedmiot sprawy i wartość przedmiotu zaskarżenia, wniesienia jej w terminie,
spełnienia przez skarżącego wymagań konstrukcyjnych skargi, uiszczenia należnej
opłaty, uzupełnienia w terminie braków formalnych). Odrzucenie skargi nigdy nie
6
jest rezultatem merytorycznej oceny jej zasadności. Nie jest również uzasadniony
pogląd skarżącego, że jedynym środkiem prawnym zapewniającym powodowi
ochronę jego praw była w opisanej sytuacji skarga kasacyjna.
Należy zgodzić się z poglądem Sądu Okręgowego, że na zawarte w wyroku
sądu drugiej instancji rozstrzygnięcie o oddaleniu zażalenia wniesionego od
postanowienia wydanego przez sąd pierwszej instancji nie przysługuje skarga
kasacyjna. Od wyroku Sądu Rejonowego zostały wniesione do Sądu Okręgowego
dwa środki odwoławcze - strona pozwana wniosła apelację, zaś powód zażalenie
na zawarte w tym wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Sąd Okręgowy mógł
(a może nawet powinien był) rozstrzygnąć osobno (w oddzielnych orzeczeniach) o
obydwu tych środkach odwoławczych - wyrokiem o apelacji strony pozwanej (w
sprawie VI Pa …/10) i oddzielnym postanowieniem o zażaleniu powoda (w sprawie
VI Pz ../10). Postanowienie Sądu Okręgowego (wydane w sprawie VI Pz …/10)
miałoby wówczas treść obejmującą oddalenie zażalenia powoda oraz zasądzenie
od powoda na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego. Nie ulegałoby wówczas jakiejkolwiek wątpliwości, że od
postanowienia Sądu drugiej instancji oddalającego zażalenie na postanowienie
Sądu pierwszej instancji nie przysługuje skarga kasacyjna (art. 3981
§ 1 k.p.c.).
Postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na postanowienie sądu
pierwszej instancji (choćby zawarte w wyroku tego sądu) dotyczące kosztów
procesu nie jest objęte katalogiem orzeczeń podlegających zaskarżeniu skargą
kasacyjną, nie jest bowiem ani wyrokiem, ani postanowieniem w przedmiocie
odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania, a tylko tego rodzaju orzeczenia
sądu drugiej instancji mieszczą się w katalogu przewidzianym w art. 3981
§ 1 k.p.c.
Od postanowienia Sądu drugiej instancji oddalającego zażalenie na postanowienie
Sądu pierwszej instancji (także zawarte w wyroku tego Sądu) nie przysługiwałoby
powodowi również zażalenie do Sądu Najwyższego (art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c.). Nie
jest zatem możliwe potraktowanie wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika
powoda skargi kasacyjnej jako zażalenia (por. uchwałę połączonych Izb Cywilnej
oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1972 r.,
III CZP 27/71, OSNCP 1973 nr 1, poz. 1, oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia
11 października 1995 r., III CZP 138/95, OSNC 1996 nr 2, poz. 20 i z dnia 3 lutego
7
2009 r., I PZP 5/08, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 132), skoro od postanowienia sądu
drugiej instancji oddalającego zażalenie na zawarte w wyroku sądu pierwszej
instancji rozstrzygnięcie o kosztach procesu nie przysługuje ani skarga kasacyjna,
ani zażalenie.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że prawidłowo oceniono
niedopuszczalność zaskarżenia skargą kasacyjną zawartego w wyroku Sądu
Okręgowego rozstrzygnięcia o oddaleniu zażalenia na postanowienie wydane przez
Sąd Rejonowy w przedmiocie rozliczenia kosztów procesu.
Jeśli natomiast chodzi o zawarte w wyroku Sądu Okręgowego postanowienie
zasądzające od powoda na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów postępowania
zażaleniowego, to możliwe byłoby jedynie uznanie, że od tego orzeczenia powód
mógł wnieść zażalenie na podstawie art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c. Przepis ten
przewiduje możliwość wniesienia do Sądu Najwyższego zażalenia na
postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów procesu, które nie były
przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Ta zmiana treści art. 3941
§
1 k.p.c. (obowiązująca poczynając od 22 maja 2009 r.) jest konsekwencją wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05 (OTK-A 2007 nr 2,
poz. 32). W zakresie opisanym w art. 3941
§ 1 k.p.c. (co do orzeczenia sądu drugiej
instancji o kosztach procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu
pierwszej instancji) strona może wnieść zażalenie, jeżeli nie składa skargi
kasacyjnej. Powód nie mógłby wnieść skargi kasacyjnej od wydanego przez Sąd
Okręgowy postanowienia oddalającego zażalenie na postanowienie Sądu
Rejonowego rozstrzygające o kosztach procesu za pierwszą instancję (niezależnie
od tego, czy postanowienie to zostało faktycznie zawarte w wyroku, czy też
zostałoby wydane oddzielenie). Dlatego nie mógł również objąć skargą kasacyjną
zawartego w wyroku Sądu Okręgowego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zażaleniowego. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu należy zawsze traktować jako
postanowienie, choćby było zawarte w wyroku. W zakresie objętym art. 3941
§ 1 pkt
2 k.p.c. na postanowienie o kosztach procesu zawarte w wyroku sądu drugiej
instancji stronie przysługuje więc zażalenie, jeżeli rozstrzygnięcie o kosztach
procesu nie jest ściśle powiązane (a w rozpoznawanej sprawie nie jest)
bezpośrednio z materią podlegającą zaskarżeniu skargą kasacyjną.
8
W rozpoznawanej sprawie pełnomocnik powoda wniósł skargę kasacyjną w
odniesieniu do zawartych w zaskarżonym nią wyroku postanowień, których nie
można było zaskarżyć tym nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Jedno z tych
postanowień (o oddaleniu zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji) nie
podlegało w ogóle zaskarżeniu - ani skargą kasacyjną, ani dalszym zażaleniem.
Drugie z kolei – mogło ewentualnie podlegać zaskarżeniu zażaleniem (art. 3941
§ 1
pkt 2 k.p.c.), ale na pewno nie skargą kasacyjną (art. 3981
§ 1 k.p.c.). Tymczasem
pełnomocnik powoda, zapytany o to przez Sąd Okręgowy, potwierdził zaskarżenie
skargą kasacyjną wyroku Sądu Okręgowego w całości, także w tej części, którą
mógł ewentualnie kwestionować jedynie zażaleniem.
W tych okolicznościach odrzucenie skargi kasacyjnej przez Sąd Okręgowy
na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 3981
§ 1 k.p.c. było w pełni
usprawiedliwione. Skarga kasacyjna była bowiem w odrzuconej części
niedopuszczalna z mocy ustawy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie
art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania
zażaleniowego przed Sądem Najwyższym orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c.