Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 39/10
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Romualda Spyt
w sprawie z wniosku J. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 stycznia 2011 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 października 2009 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 28 października 2009 r. ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia w kwocie 3.000
zł (pkt I postanowienia) oraz odrzucił skargę kasacyjną wnioskodawcy J. W. od
wyroku tego Sądu z dnia 19 marca 2009 r. oddalającego jego apelację od wyroku
Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 października
2008 r. wydanego w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o
przeliczenie wysokości emerytury (pkt II postanowienia).
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny stwierdził, że wskazana przez stronę
różnica w wysokości świadczenia emerytalnego jest całkowicie dowolna i
2
bezpodstawnie zawyżona, a adwokat wnioskodawcy w żaden racjonalny sposób
nie przedstawił „sposobu wyliczenia różnicy świadczenia w kwocie 1.250 zł,
kierując się oczywiście tylko wartością, która miałaby uzasadniać dopuszczalność
skargi kasacyjnej”. Na wezwanie do uzupełnienia braków formalnych skargi
kasacyjnej przez przedstawienie zasad i szczegółowego sposobu wyliczenia
wartości przedmiotu zaskarżenia określonej w skardze na 15.000 zł, adwokat
wnioskodawcy w piśmie z dnia 24 sierpnia 2009 r. wskazał, że do wyliczenia
wysokości emerytury wnioskodawcy nie zostało uwzględnione wynagrodzenie za
255 wykonywanych przez niego spektakli, co przy przyjęciu należności średniej za
1 spektakl w kwocie 441 zł, stanowi kwotę 112.455 zł, zatem „emerytura została
zaniżona o kwotę 1.250 zł x 12 = 15.000 zł”. W wyniku kolejnego wezwania do
wskazania między innymi ile spektakli przypada w jakim roku oraz wyliczenia
różnicy w kwocie 1.250 zł, w piśmie z dnia 14 września 2009 r. pełnomocnik
wnioskodawcy wyszczególnił liczbę spektakli z lat 1962-1974. i wskazał, że sposób
wyliczenia różnicy już przedstawił. Dlatego zdaniem Sądu dopuszczalne było
przeprowadzenie postępowania sprawdzającego na postawie art. 25 k.p.c. w
związku z art. 3986
§ 2 k.p.c., wchodzącego w zakres badania dopuszczalności
skargi kasacyjnej. Uwzględniając dane z lat 1962-1974 wskazane przez stronę Sąd
Apelacyjny ustalił, że łączny wskaźnik w 20-tu najkorzystniejszych lat z najwyższym
rocznym wskaźnikiem wynosi 2.646,75 %:20 = 132,33 %, nowa podstawa wymiaru
emerytury wnioskodawcy wynosi więc 2.059,92 zł x 132,33% = 2.725,89 zł
(wyliczona w zaskarżonej decyzji - 2.022, 64 zł). Hipotetyczna emerytura wynosi po
zaokrągleniu 1.496 zł. Obliczona na podstawie art. 22 k.p.c. wartość przedmiotu
zaskarżenia stanowiąca różnicę pomiędzy ostatnią wielkością (1.496 zł) a
wyliczoną przez ZUS emeryturą (1.246 zł) wynosi 3.000 zł (250 zł x 12). Ustalona w
sprawie o wysokość emerytury wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż
10.000 zł, zatem skarga kasacyjna podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w związku z art. 3982
§ 1 k.p.c.
W zażaleniu wnioskodawca zaskarżył to postanowienie w całości i domagał
się jego uchylenia i przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Zarzucił naruszenie
art. 3982
§ 1 k.p.c. w związku z art. 19 § 1 k.p.c. oraz art. 3941
§ 3 k.p.c. przez ich
błędne zastosowanie w sprawie i przystąpienie do badania wartości przedmiotu
3
sporu na etapie postępowania kasacyjnego i uznanie, że wartość przedmiotu sporu
jest niższa niż 10.000 zł, podczas gdy w wartość przedmiotu sporu i zaskarżenia
wskazana przez stronę określona została na kwotę 15.000 zł i nie była nigdy w toku
postępowania rozpoznawczego przed Sądami pierwszej i drugiej instancji badana,
nie została także zakwestionowana przez stronę pozwaną, a zatem jest w sprawie
wiążąca i pozostaje aktualna w postępowaniu apelacyjnym (art. 368 § 2 k.p.c.) oraz
kasacyjnym (art. 368 § 2 w związku z art. 3984
§ 3 i art. 39821
k.p.c.). Powołując się
na orzecznictwo Sądu Najwyższego wnoszący zażalenie twierdzi, że art. 25 § 1 i 2
k.p.c. stanowiący podstawę dokonania sprawdzenia przez sąd wartości przedmiotu
sporu zakreśla granice czasowe kontroli wartości przedmiotu sporu - do chwili
wdania się pozwanego w spór co do istoty sprawy. Możliwość sprawdzenia
wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji wynikająca z art. 368 § 2 k.p.c.,
zgodnie z którym stosuje się art. 19-24 k.p.c. i art. 25 § 1 k.p.c., nie otwiera
możliwości ponownego sprawdzenia wartości przedmiotu sporu, która pozostaje w
kwocie ustalonej przed sądem pierwszej instancji. Analogicznie jest w przypadku
sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia w skardze kasacyjnej na podstawie
art. 3984
§ 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. w związku z przywołanymi wyżej
przepisami. Określenie wartości przedmiotu zaskarżenia zostało pozostawione
stronie, a możliwość jej podważenie przez stronę przeciwną lub Sąd została
ograniczona zarówno co do sposobu jak i terminu w art. 25 i art. 26 k.p.c. Po ich
wyczerpaniu wartość przedmiotu sporu ulega stabilizacji i może być zmieniana tylko
ze względu na zmianę powództwa, orzeczenie ponad żądanie lub granice
zaskarżenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie jest uzasadnione. Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. w sprawach o
prawa majątkowe z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych skarga
kasacyjna jest niedopuszczalna, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa
niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o
objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. W piśmie z dnia 24 sierpnia 2009
r., na wezwanie Sądu Apelacyjnego do uzupełnienia braków formalnych skargi
4
kasacyjnej przez wskazanie szczegółowego wyliczenia wartości przedmiotu
zaskarżenie, wnioskodawca wskazał, że jego emerytura „została zaniżona o 1.250
zł”, a zatem kwestionował on wysokość emerytury. Sprawa, której przedmiotem
sporu jest wysokość emerytury, jest sprawą o prawo majątkowe, a dopuszczalność
skargi kasacyjnej uzależniona jest od wartości przedmiotu zaskarżenia (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 r., II UZ 17/09, LEX nr
519962 i z dnia 11 grudnia 2009 r. II UZ 44/09 LEX nr 583826). W takich sprawach
wartość przedmiotu sporu (i zaskarżenia) podlega ustaleniu w oparciu o art. 22
k.p.c., co oznacza, że wartość tę stanowią zsumowane za okres jednego roku
kwoty będące miesięcznie różnicami pomiędzy świadczeniem dochodzonym a
pobieranym (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2008 r., II
UZ 8/08). Wobec braku wskazania w wymienionym piśmie sposobu wyliczenia
różnicy pomiędzy świadczeniem w wysokości żądanej przez wnioskodawcę a
ustalonym przez organ rentowy, prawidłowo Sąd Apelacyjny, dokonał ustalenia tej
różnicy w oparciu o dane z lat 1962-1974, wskazane przez wnioskodawcę, w
wysokości 250 zł. Wobec tego wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi w tej
sprawie kwota 3.000 zł (suma za okres jednego roku), co czyniło skargę kasacyjną
niedopuszczalną (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Nie można przy tym zgodzić się z zarzutem zażalenia, że sprawdzenie
wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia może nastąpić jedynie po doręczeniu
pozwu i wyłącznie na zarzut pozwanego zgłoszony przed wdaniem się w spór co do
istoty sprawy. Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach stwierdzał, że sąd, do
którego wniesiono skargę kasacyjną jest zobowiązany do kontroli jej
dopuszczalności, w związku z czym może z urzędu sprawdzić podaną wartość
przedmiotu zaskarżenia. Skoro warunkiem dopuszczalności kasacji w sprawach o
świadczenie jest wartość przedmiotu zaskarżenia wynosząca co najmniej 10.000 zł,
kontrola powinna w każdym przypadku obejmować także wyliczenie wartości
przedmiotu zaskarżenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia
1998 r. II UZ 24/98, OSNP 1999 nr 8, poz. 291 i z dnia 6 kwietnia 2007 r. II PZ
12/07, OSNP 2008 nr 11-12, poz. 169). Przepis art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. nakłada na
sąd drugiej instancji oraz Sąd Najwyższy obowiązek kontroli dopuszczalności
skargi kasacyjnej, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia przysługującego poza
5
tokiem instancji, i weryfikacji wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
zaskarżenia w celu wyeliminowania przypadków nieprawidłowego oznaczenia tej
wartości w zamiarze zapewnienia sobie dostępu do postępowania kasacyjnego
(postanowienie z dnia 3 lutego 2010 r. II UK 314/09, LEX nr 604214). Jak stwierdził
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 lipca 2004 r. I UZ 13/04
(niepublikowane) w sprawie toczącej się na skutek odwołania od decyzji organu
rentowego, w której wartość przedmiotu sporu została po raz pierwszy oznaczona
w kasacji, Sąd drugiej instancji w razie wątpliwości przed nadaniem biegu skardze
kasacyjnej powinien dokonać sprawdzenia tej wartości na podstawie art. 25 § 1
k.p.c. Sąd Apelacyjny badając w niniejszej sprawie dopuszczalność skargi
kasacyjnej wnioskodawcy, uprawniony był do przeprowadzenia takiej kontroli,
ponieważ wartość przedmiotu sporu nie była ustalana przez Sąd pierwszej instancji
ani badana jako wartość apelacyjnego zaskarżenia. Jeżeli zatem wartość
przedmiotu sporu ani przedmiotu zaskarżenia nie była wcześniej wskazana ani
sprawdzana w trybie art. 22 k.p.c., to Sąd drugiej instancji był uprawniony do
weryfikacji wartości przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia przy ocenie
przedmiotowej dopuszczalności skargi kasacyjnej. Ponieważ Sąd Apelacyjny ustalił
wartość przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia w sprawie o wysokość emerytury
zgodnie z art. 22 k.p.c., a wnoszący zażalenie nie wykazał iżby sposób wyliczenia
tej wartości był wadliwy, przeto Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji na
podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.