II CZ 184/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:24-06-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I CZ 129/10 V CSK 292/06 I PR 188/73 I PR 423/72 I PR 456/73 I PZ 17/71 II CZ 14/70 II PR 115/66 III PRN 78/67 IV PZ 61/76
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 184/10
POSTANOWIENIE
Dnia 2 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa M. O.
przeciwko A. – D. M.M. Z. - Spółce Jawnej w Ł .
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 lutego 2011 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach
zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 8 września 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, zawarte w punkcie
2 (drugim) wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 8 września
2010 r., sygn. Akt […], i w tym zakresie przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ł.,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 8 września 2010 r. Sąd Okręgowy w Ł. oddalił apelację
pozwanej A.-D. M. M. Z. spółki jawnej w Ł. od wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z
dnia 7 kwietnia 2010 r. (pkt 1) i nie obciążył pozwanej kosztami postępowania
apelacyjnego (pkt 2), powołując się na zasadę słuszności wyrażoną w art. 102
k.p.c.
Na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł. w przedmiocie kosztów
postępowania apelacyjnego, zawarte w punkcie drugim wyroku tego Sądu,
zażalenie wniósł powód, zarzucając obrazę przepisów postępowania - art. 98 § 1
i 3 k.p.c., polegającą na niezasądzeniu na rzecz powoda poniesionych przez niego
kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., sąd rozstrzyga o kosztach w każdym
orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Według art. 98 § 1 k.p.c., strona
przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie
koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Powołany
przepis ustanawia dwie zasady rozstrzygania o kosztach procesu, tj. zasadę
odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę orzekania o zwrocie kosztów
niezbędnych i celowych. Wyjątkiem od tej reguły jest orzeczenie o kosztach
postępowania na podstawie art. 102 k.p.c., według którego w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sama treść tego przepisu
przemawia za tezą, że jego wykładnia nie może być rozszerzająca
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 13 października 1976 r., IV PZ 61/76, nie
publ. oraz z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, nie publ.), a w konsekwencji
zastosowanie art. 102 k.p.c. może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych.
Ponieważ art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie
uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację sądowi, w orzecznictwie przyjmuje
się zastosowanie art. 102 k.p.c., gdy strona przegrywająca znajduje się
3
w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była
subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast
strona przegrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła
dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138); gdy
dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, nr 9, poz.
154); gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia z 27 kwietnia 1971 r., I PZ 17/71, OSNCP 1971, nr 12, poz.
222); gdy rozstrzygnięcie sporu nastąpiło wyłącznie na podstawie okoliczności
uwzględnionych przez sąd z urzędu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
3 maja 1966 r., II PR 115/66, OSP 1967, nr 1, poz. 8); gdy sprawa dotyczy
stosunku prawnego, który może być ukształtowany wyłącznie decyzją sądu, choćby
zamiary stron były zgodne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca
1970 r., II CZ 14/70, OSNC 1970, nr 11, poz. 211); gdy sprawa ma precedensowy
charakter (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1973 r., I PR
188/73, OSNC 1974, nr 3, poz. 59).
Powołane wyżej przykłady orzeczeń Sądu Najwyższego nie wyczerpują
wszystkich wypadków, gdy może mieć zastosowanie art. 102 k.p.c. Przyjęcie
przez sąd tej podstawy prawnej dla rozliczenia kosztów procesu wymaga
wskazania w uzasadnieniu orzeczenia o kosztach wszystkich okoliczności
konkretnej sprawy, które sąd ocenił jako szczególnie uzasadnione wypadki
zwalniające stronę od zwrotu przeciwnikowi kosztów procesu (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., I CZ 129/10, nie publ.). W niniejszej
sprawie Sąd drugiej instancji ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że złożony
charakter zagadnień prawnych stanowiących istotę sporu uzasadniał
zastosowanie art. 102 k.p.c. Istotnie zastosowanie tego przepisu może się
zaktualizować na tle charakteru rozpoznawanej sprawy (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 grudnia 1967 r., III PRN 78/67, OSNC 1968, nr 11, poz.
185), jednakże nie w niniejszej sprawie, która była sprawą typową, dotyczącą
umowy konsumenckiej rozpoznawaną w postępowaniu uproszczonym.
Pozwana nie wykazała także szczególnych okoliczności dotyczących jej sytuacji
4
osobistej i zarobkowej. Brak było więc podstaw do odstąpienia od zastosowania
przy rozliczeniu kosztów postępowania apelacyjnego art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
Uwzględniając powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania
zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z 391 § 1 k.p.c.,
art. 39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 2 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa M. O.
przeciwko A. – D. M.M. Z. - Spółce Jawnej w Ł .
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 lutego 2011 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach
zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 8 września 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie, zawarte w punkcie
2 (drugim) wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 8 września
2010 r., sygn. Akt […], i w tym zakresie przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Ł.,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 8 września 2010 r. Sąd Okręgowy w Ł. oddalił apelację
pozwanej A.-D. M. M. Z. spółki jawnej w Ł. od wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z
dnia 7 kwietnia 2010 r. (pkt 1) i nie obciążył pozwanej kosztami postępowania
apelacyjnego (pkt 2), powołując się na zasadę słuszności wyrażoną w art. 102
k.p.c.
Na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł. w przedmiocie kosztów
postępowania apelacyjnego, zawarte w punkcie drugim wyroku tego Sądu,
zażalenie wniósł powód, zarzucając obrazę przepisów postępowania - art. 98 § 1
i 3 k.p.c., polegającą na niezasądzeniu na rzecz powoda poniesionych przez niego
kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c., sąd rozstrzyga o kosztach w każdym
orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Według art. 98 § 1 k.p.c., strona
przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie
koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Powołany
przepis ustanawia dwie zasady rozstrzygania o kosztach procesu, tj. zasadę
odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę orzekania o zwrocie kosztów
niezbędnych i celowych. Wyjątkiem od tej reguły jest orzeczenie o kosztach
postępowania na podstawie art. 102 k.p.c., według którego w wypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sama treść tego przepisu
przemawia za tezą, że jego wykładnia nie może być rozszerzająca
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 13 października 1976 r., IV PZ 61/76, nie
publ. oraz z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, nie publ.), a w konsekwencji
zastosowanie art. 102 k.p.c. może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych.
Ponieważ art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie
uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację sądowi, w orzecznictwie przyjmuje
się zastosowanie art. 102 k.p.c., gdy strona przegrywająca znajduje się
3
w wyjątkowo ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była
subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast
strona przegrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła
dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 17 listopada 1972 r., I PR 423/72, OSNCP 1973, nr 7-8, poz. 138); gdy
dochodzone roszczenie wynika z niejasno sformułowanych przepisów (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1973 r., I PR 456/73, OSNCP 1974, nr 9, poz.
154); gdy sprawa ma wątpliwy i dyskusyjny charakter (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia z 27 kwietnia 1971 r., I PZ 17/71, OSNCP 1971, nr 12, poz.
222); gdy rozstrzygnięcie sporu nastąpiło wyłącznie na podstawie okoliczności
uwzględnionych przez sąd z urzędu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
3 maja 1966 r., II PR 115/66, OSP 1967, nr 1, poz. 8); gdy sprawa dotyczy
stosunku prawnego, który może być ukształtowany wyłącznie decyzją sądu, choćby
zamiary stron były zgodne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 marca
1970 r., II CZ 14/70, OSNC 1970, nr 11, poz. 211); gdy sprawa ma precedensowy
charakter (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1973 r., I PR
188/73, OSNC 1974, nr 3, poz. 59).
Powołane wyżej przykłady orzeczeń Sądu Najwyższego nie wyczerpują
wszystkich wypadków, gdy może mieć zastosowanie art. 102 k.p.c. Przyjęcie
przez sąd tej podstawy prawnej dla rozliczenia kosztów procesu wymaga
wskazania w uzasadnieniu orzeczenia o kosztach wszystkich okoliczności
konkretnej sprawy, które sąd ocenił jako szczególnie uzasadnione wypadki
zwalniające stronę od zwrotu przeciwnikowi kosztów procesu (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., I CZ 129/10, nie publ.). W niniejszej
sprawie Sąd drugiej instancji ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że złożony
charakter zagadnień prawnych stanowiących istotę sporu uzasadniał
zastosowanie art. 102 k.p.c. Istotnie zastosowanie tego przepisu może się
zaktualizować na tle charakteru rozpoznawanej sprawy (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 grudnia 1967 r., III PRN 78/67, OSNC 1968, nr 11, poz.
185), jednakże nie w niniejszej sprawie, która była sprawą typową, dotyczącą
umowy konsumenckiej rozpoznawaną w postępowaniu uproszczonym.
Pozwana nie wykazała także szczególnych okoliczności dotyczących jej sytuacji
4
osobistej i zarobkowej. Brak było więc podstaw do odstąpienia od zastosowania
przy rozliczeniu kosztów postępowania apelacyjnego art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
Uwzględniając powyższe Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania
zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z 391 § 1 k.p.c.,
art. 39821
k.p.c. i art. 3941
§ 3 k.p.c.