Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 171/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania H. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lutego 2011 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 października 2010 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia
19 października 2010 r. oddalił apelację ubezpieczonej H. S. od wyroku Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 sierpnia w2010 r.,
oddalającego jej odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z daty 30
kwietnia 2010 r., w którym zakwestionowała sposób obliczenia przez organ rentowy
wysokości przyznanej emerytury oraz nie obciążył odwołującej się kosztami
zastępstwa procesowego za drugą instancję.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania oparto na przepisie art. 102
k.p.c. i uzasadniono okolicznościami dotyczącymi stanu majątkowego skarżącej, jej
trudną sytuacją finansową oraz niemożnością znalezienia pracy w ostatnich latach.
2
Na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa
procesowego złożył zażalenie organ rentowy, zarzucając Sądowi drugiej instancji
naruszenie prawa materialnego w postaci art. 102 k.p.c. poprzez jego
zastosowanie w sprawie, mimo niezbadania przesłanek odstąpienia od obciążenia
ubezpieczonej spornymi kosztami. Na tej podstawie żalący się wniósł o zmianę
zaskarżonego orzeczenia i zasądzenie od odwołującej się na jego rzecz kosztów
zastępstwa procesowego za drugą instancję według norm przepisanych.
W uzasadnieniu zażalenia wskazano, że niezbędne jest rozważenie,
czy w sprawie powinna mieć zastosowanie wyrażona w art. 98 k.p.c. zasada
odpowiedzialności za wynik postępowania zamiast regulacji art. 102 k.p.c., która
przewidziana jest dla szczególnych sytuacji, a ocena, czy zachodzą przesłanki
odstąpienia od obciążenia strony przegrywającej spór kosztami procesu nie może
być dowolna. W niniejszym przypadku twierdzenie Sądu Apelacyjnego o złym
stanie majątkowym ubezpieczonej nie zostało poparte żadnymi argumentami. W
sprawie brak jest jakichkolwiek dowodów na tę okoliczność, nawet w postaci
przesłuchania strony. Tymczasem odwołująca się jest uprawniona do emerytury,
stąd trudno zgodzić się z tezą, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów
zastępstwa procesowego swego przeciwnika w wysokości 120 złotych.
Wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika, ustalone w granicach stawek opłat
określonych w odrębnych przepisach i adekwatne do nakładu pracy pełnomocnika
oraz stopnia zawiłości sprawy, należy zaś do kosztów niezbędnych do celowego
dochodzenia praw i celowej obrony.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Analizę prawidłowości zaskarżonego orzeczenia rozpocząć
wypada od przytoczenia treści art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w przypadkach
szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia
zasadę słuszności, będącą odstępstwem od wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady
odpowiedzialności za wynik procesu. W odróżnieniu od regulacji art. 101 k.p.c.
3
cytowany przepis nie stwarza możliwości zasądzenia na rzecz strony
przegrywającej proces zwrotu kosztów postępowania, lecz umożliwia jedynie
nieobciążenie jej kosztami przeciwnika procesowego. Komentowany przepis jest
szczególnym rozwiązaniem, niepodlegającym wykładni rozszerzającej,
wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego
zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 13 października 1976r., IV PZ 61/76, LEX nr 7856 i z dnia 16
lutego 1981r., IV PZ 11/81, LEX nr 8307).
Art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie
uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu
okoliczności sprawy, sądowi. Ocena ta następuje niezależnie od ewentualnego
wcześniejszego zwolnienia strony od kosztów sądowych i ustanowienia dla niej
adwokata lub radcy prawnego (postanowienia Sadu Najwyższego z dnia 26
stycznia 2007 r., V CSK 292/06, LEX nr 232807 i z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ
112/09, LEX nr 564753). Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy
ocenie przesłanek zastosowania omawianego przepisu można zaliczyć nie tylko te
związane z przedmiotem sporu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11
września 1973 r., I CZ 122/73, OSNC 1974, nr 5, poz. 98) , a zwłaszcza jego
precedensowym charakterem ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1973
r., I PR 188/73, PUG 1973, nr 12, s. 413) oraz samym przebiegiem procesu,
zwłaszcza gdy przegrywający spór prowadzi proces w sposób nielojalny, dążąc do
przewlekłości postępowania i zwiększenia jego kosztów ( postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, LEX nr 7366),ale także
dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. W doktrynie wyrażany jest
przy tym pogląd, że sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak
niekorzystna, iż strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny
nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia z mocy art.
102 k.p.c. od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej
strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być
niewystarczające, ale łącznie ze wspomnianą trudną sytuacją finansową
wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego w rozumieniu
powołanego przepisu (J. Bodio, J. Domendecki, A. Jakubecki, O. Marcewicz, P.
4
Telenga, M.P.Wójcik: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna, 2008,
wyd. III). Warto zauważyć, że nie jest obowiązkiem sądu odstępowanie od zasady
zwrotu kosztów z mocy z art. 102 k.p.c., jeśli nie dopatrzy się w sprawie przesłanek
zastosowania tego przepisu. Sposób skorzystania z cytowanej normy prawnej jest
bowiem suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i od jego
oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który
przemawia za odstąpieniem, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od reguły obciążania
kosztami procesu strony przegrywającej spór (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8
listopada 2001 r., II UKN 581/00, LEX nr 567859 i z dnia 19 maja 2006 r., III CK
221/05, LEX nr 439151).
Przenosząc powyższe rozważania na płaszczyznę niniejszego sporu
należy stwierdzić, że wszystkie wskazane okoliczności sprawy znalazły się w polu
widzenia Sądu Apelacyjnego przy rozstrzyganiu o kosztach procesu.
Wbrew twierdzeniom organu rentowego sytuacja majątkowa
ubezpieczonej, jako przesłanki odstąpienia przez Sąd drugiej instancji od zasady
odpowiedzialności strony za wynik sprawy w zakresie kosztów procesu, znajduje
odzwierciedlenie w materiale dowodowym sprawy. Z zamieszczonych w aktach
emerytalnych odwołującej się wynika bowiem, iż od 1996r. nie wykonywała ona
działalności zarobkowej stanowiącej tytuł do podlegania ubezpieczeniom
społecznym i dostarczającej stronie własnych środków utrzymania. Z kolei
przyznana jej z mocy zaskarżonej decyzji emerytura wynosi 931,73 złote brutto, a
po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składek na
ubezpieczenie zdrowotne – 798,87 złotych. Trudno zatem z tak niskiego
świadczenia czynić oszczędności na pokrycie ewentualnych kosztów procesu, a
wynagrodzenie pełnomocnika strony przeciwnej za udział w postępowaniu
apelacyjnym, nawet w minimalnej stawce 120 złotych ,jest kwotą znaczącą w relacji
do dochodów ubezpieczonej.
Nie podzielając zarzutów żalącego się, Sąd Najwyższy z mocy art. 39814
w związku z art. 39821
oraz art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł o oddaleniu zażalenia.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13