Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 41/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa W. O.
przeciwko Zarządcy Kompensacji Stoczni […]
o odprawę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 lutego 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w S.
z dnia 26 marca 2010 r.,
oddala skargę i zasądza od powoda na rzecz pozwanego
kwotę 1350 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Powód W. O., w sprawie przeciwko zarządcy kompensacji Stoczni
Szczecińskiej „[…] o odprawę, wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu
Okręgowego w S. z dnia 26 marca 2010 r. Zaskarżonym wyrokiem oddalono jego
apelację od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 13 października 2009 r., –
oddalającego powództwo – i orzeczono o kosztach postępowania.
Spór miedzy stronami postępowania dotyczy zagadnienia, czy powód ma
prawo do żądanej przez niego odprawy z art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 ze zm. – dalej:
ustawa o grupowych zwolnieniach), mimo że uzyskał odszkodowanie z tytułu
rozwiązania z dniem 30 marca 2009 r. umowy o pracę na mocy porozumienia
stron, przewidziane w art. 118 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o postępowaniu
kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu
stoczniowego (Dz. U. Nr 233, poz. 1569 – dalej: ustawa kompensacyjna). Oba
Sądy przyjęły, że żądanie powoda jest nieuzasadnione, gdyż ustawa
kompensacyjna jest ustawą szczególną wobec ustawy o grupowych zwolnieniach i
przez to wyłącza jej stosowanie. Zasadniczą podstawą tego stanowiska Sądów jest
art. 114 ust. 1 ustawy kompensacyjnej stanowiący, że „z dniem wszczęcia
postępowania kompensacyjnego prawa pracowników zatrudnionych w stoczni
podlegają ochronie na zasadach określonych w ustawie.”
Stan faktyczny w sprawie jest niesporny. Powód był zatrudniony w pozwanej
Stoczni na podstawie umowy o pracę od 22 lipca 2002 r. Dnia 30 marca 2009 r.
doszło do rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron na podstawie art.
118 ustawy kompensacyjnej. Poza przepisem art. 114 ust. 1 ustawy
kompensacyjnej Sąd Okręgowy odwołał się także do art. 33 ust. 1 tej ustawy
stanowiącego, że po wszczęciu postępowania kompensacyjnego, zmiana lub
wygaśnięcie stosunku prawnego, którego stroną jest stocznia, są możliwe tylko
według ustawy kompensacyjnej, a czynność prawna dokonana z jej naruszeniem
jest bezskuteczna wobec majątku stoczni, nawet jeżeli umowa stron przewiduje
inny skutek. Świadczy to o zamiarze ustawodawcy całościowego uregulowania
kompensacji w jednej ustawie w odniesieniu do wszystkich typów stosunków
3
prawnych. Gdyby zamiarem ustawodawcy było stosowanie w postępowaniu
kompensacyjnym także innych ustaw (na przykład ustawy o grupowych
zwolnieniach), to dałby temu wyraz w ustawie kompensacyjnej. Ustawa
kompensacyjna ma charakter szczególny w stosunku do ustawy o grupowych
zwolnieniach, bo dotyczy mniejszej grupy pracowników. Ustawodawca przyznając
pracownikom świadczenia wynikające z ustawy kompensacyjnej przewidział w niej
źródła ich finansowania – z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
i z innych środków – nie uczynił jednakże tego w odniesieniu do odpraw z ustawy o
grupowych zwolnieniach. Sąd Okręgowy stwierdził także, iż świadczenia z ustawy
kompensacyjnej są wyższe od odpraw z tytułu grupowych zwolnień, a nadto nie są
opodatkowane.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił temu wyrokowi Sądu Okręgowego
naruszenie przepisów postępowania i prawa materialnego. W pierwszym zakresie
zarzucił naruszenie art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 378 §
1 w związku z art. 368 § pkt 2 i 3 k.p.c. polegające na nierozpoznaniu przez Sąd
Okręgowy wszystkich zarzutów apelacji, przez co niemożliwa jest rekonstrukcja
podstaw rozstrzygnięcia sprawy. W zakresie prawa materialnego powód zarzucił
naruszenie art. 8 ustawy o grupowych zwolnieniach przez błędne jego
niezastosowanie, mimo że zostały spełnione przesłanki nabycia przez powoda
prawa do odprawy przewidzianej w tym przepisie. Zarzucono także błędną
interpretację art. 33 ust. 1 i art. 114 ust. 1 ustawy kompensacyjnej, prowadzącą do
wniosku o wyłączeniu stosowania innych regulacji dotyczących praw
pracowniczych, co nie wynika z tych przepisów.
Strona pozwana wniosła o oddalenie skargi i zasądzenie kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona. Zdaniem skarżącego naruszenie powołanych w
niej przepisów Kodeksu postępowania cywilnego polega na nierozpoznaniu przez
Sąd Okręgowy zarzutów apelacyjnych. Zarzut ten nie został jednak w skardze
skonkretyzowany przez wskazanie, które z zarzutów podniesionych w apelacji Sąd
4
Okręgowy pozostawił bez rozpoznania, poświęcono natomiast dużo uwagi ogólnym
rozważaniom dotyczącym sposobu i zakresu rozpoznawania apelacji przez sąd
drugiej instancji. Podniesiono w skardze, że Sąd Okręgowy odniósł się tylko do
jednego zarzutu apelacyjnego, to jest kwestii „wykładni autentycznej ustawy
kompensacyjnej dokonanej przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu” (przyjęto w
niej - bez bliższego uzasadnienia – prawo pracownika do obu świadczeń w takiej
sytuacji, jaka występuje w rozpoznawanej sprawie). Odnosząc się do zarzutu
sprzeczności zaskarżonego wyroku z tą opinią, Sąd Okręgowy stwierdził – tak
samo jak Sąd Rejonowy – że nie jest ona wiążąca dla Sądu i nie może być
traktowana jako wykładnia autentyczna.
Pełnomocnik powoda sprzeciwia się temu stanowisku obu Sądów także w
skardze kasacyjnej, uzasadniając opinią tego Biura zarzut naruszenia art. 8 ustawy
o grupowych zwolnieniach oraz art. 33 ust. 1 i art. 114 ust. 1 ustawy
kompensacyjnej. Twierdzi on, że mamy tu do czynienia z samodzielną wykładnią
organu biorącego czynny udział w uchwalaniu prawa. W ten sposób powstaje
pierwotna interpretacja przepisów przez organ, który je stworzył, a więc „istnieje
swoista definicja legalna, od której nie ma wyjątków interpretacyjnych.” Jest to
pogląd rażąco błędny. Wiążąca wykładnia autentyczna jest wypowiedzią co do
sposobu rozumienia przepisów, złożoną przez organ, który je ustanowił. Jest więc
oczywiste, że wypowiedź jednostki organizacyjnej Senatu nie może być traktowana
jako wykładnia autentyczna. Nadto, Konstytucja w ogóle nie przewiduje możliwości
wydania wiążącej wykładni autentycznej prawa uchwalonego przez Sejm i Senat.
Zdaniem skarżącego brak w ustawie kompensacyjnej przepisu
wyłączającego stosowanie ustawy o grupowych zwolnieniach przesądza o
konieczności jej stosowania jednocześnie z ustawą kompensacyjną. Sąd
Najwyższy nie podziela tego poglądu. Generalnie rzecz biorąc, pracownik ma
prawo do tylu świadczeń określonych w różnych przepisach, ile przepisy te
przyznają, chyba że ustawa zawiera wyłączenie prawa do jednego z nich w razie
nabycia prawa do innego świadczenia. Wbrew temu, co twierdzi skarżący,
wyłączenie to nie musi być wprost określone w przepisie ustawy odnoszącym się
bezpośrednio do wyłączenia prawa do konkretnego świadczenia. Ustawa
kompensacyjna zawiera takie wyłączenie, sformułowane w sposób ogólny, w
5
przepisie art. 114 ust. 1. Stanowi on, że z dniem wszczęcia postępowania
kompensacyjnego (co nastąpiło 7 stycznia 2009 r.) prawa pracowników
zatrudnionych w stoczni podlegają ochronie na zasadach określonych w ustawie.
Przepis ten sformułowany jest bardzo ogólnie i dlatego zakres jego stosowania
wymaga wykładni. Oczywiste jest, że nie wszystkie prawa pracowników stoczni
podlegają ochronie na zasadach określonych w ustawie. Przepis ten nie wyłącza
stosowania wobec tych pracowników całego ustawodawstwa pracy. Nie może on
być jednak traktowany jako niezawierający żadnej normy prawnej regulującej
stosunek między ustawą kompensacyjną (ściślej rzecz ujmując – jej rozdziałem 15
zatytułowanym „ochrona praw pracowników”) a pozostałym ustawodawstwem
pracy. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że bez art. 114 ust. 1 ustawy
kompensacyjnej pozostałe przepisy tego rozdziału i tak byłyby stosowane. Należy
zatem przyjąć, że wprowadza on pierwszeństwo w stosowaniu przepisów tego
rozdziału przed pozostałymi przepisami prawa pracy. Innymi słowy, przepisy
ustawy kompensacyjnej mają charakter szczególny w stosunku do innych
przepisów prawa pracy.
Ustawa kompensacyjna przewiduje ustanie wszystkich stosunków pracy
pracowników zatrudnionych w dwóch wymienionych w niej stoczniach […]
najpóźniej z dniem 31 maja 2009 r. (art. 122 ust. 1). Z tym dniem wygasają one z
mocy prawa, chyba że zostały rozwiązane wcześniej lub pracownicy zostali przejęci
przez innego pracodawcę na podstawie art. 231
k.p. Wcześniejsze rozwiązanie
stosunku pracy może nastąpić w szczególności w ramach programu dobrowolnych
odejść. Polega on na złożeniu przez pracownika oferty rozwiązania stosunku pracy
w drodze porozumienia stron – na wezwanie pracodawcy – w zamian za wypłatę
jednorazowego odszkodowania pieniężnego, przy czym pracodawca wybiera dzień
w którym następuje rozwiązanie tego stosunku (art. 117 ust. 2, art. 118 ust. 1 i art.
120 ust. 1 ustawy kompensacyjnej). Pracownicy objęci programem dobrowolnych
odejść są określeni w art. 114 ust. 2 i 3 tej ustawy. Odszkodowania przysługują
tylko tej grupie pracowników, przy czym dotyczy to nie tylko rozwiązania za
porozumieniem stron (art. 118 i art. 120) ale także wygaśnięcia stosunku pracy (art.
118 ust. 4 pkt 3 i art. 121 w związku z art. 122 tej ustawy), przysługuje ono wtedy w
niższej kwocie. Odszkodowania przewidziane w ustawie kompensacyjnej pełnią
6
taką samą funkcję co odprawy z ustawy o grupowych zwolnieniach, czyli mają na
celu złagodzenie skutków utraty zatrudnienia w razie zgodnego z prawem
rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących
pracowników. Zakres zastosowania obu tych ustaw jest różny nie tylko co do
pracodawców, których one dotyczą, ale także w odniesieniu do pracowników
zatrudnionych u pracodawców objętych ustawą kompensacyjną. W szczególności
należy wskazać, że ustawa o grupowych zwolnieniach ma zastosowanie do tych
pracowników stoczni, którzy nie spełniają warunków z art. 114 ust. 2 i 3 ustawy
kompensacyjnej. Brak generalnego wyłączenia ustawy o grupowych zwolnieniach
jest zatem uzasadniony. Art. 33 ustawy kompensacyjnej nie dotyczy stosunków
pracy i nie ma bezpośredniego związku z rozpoznawaną sprawą, w związku z
czym zarzut jego naruszenia jest bezpodstawny.
Konkludując należy stwierdzić, że pracownik, który uzyskał odszkodowanie
przewidziane w art. 118 ust. 2, art. 120 ust. 2 lub art. 121 ust. 1 ustawy
kompensacyjnej, nie nabywa prawa do odprawy z tytułu grupowego zwolnienia.
Z tych względów na podstawie art. 39814
i art. 98 k.p.c. orzeczono jak w
sentencji.