Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 6/11
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie skargi Anny M. o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn.
akt II Ca 1442/05
w sprawie z wniosku Anny M.
przy uczestnictwie Andrzeja S., Barbary S., Alicji R., Aleksandry M., Wandy R.,
Jadwigi W.-C., Adama P. oraz Diny H., Cherry H., Mary H. i Ilony H. działających
przez kuratora Leszka P.
o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 lutego 2011 r.,
zażalenia wnioskodawczyni
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 9 sierpnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2010 r., po rozpoznaniu
skargi Anny M. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
postanowieniem tego Sądu z dnia 16 grudnia 2005 r. w sprawie z wniosku Anny M.
przy uczestnictwie Andrzeja S., Barbary S., Alicji R., Aleksandry M.,Wandy R.,
Jadwigi W.-C., Adama P. oraz Diny H., Cherry H., Mary H., Ilony H. działających
przez kuratora Leszka P., odrzucił skargę. Podkreślił, że Sąd Rejonowy
postanowieniem z dnia 29 stycznia 1980 r. stwierdził, że spadek po Marii K. zmarłej
dnia 11 października 1977 r. nabyły na podstawie testamentu z dnia 17 września
1974 r. Krystyna S. i Stanisława P. Wnioskodawczyni wniosła o zmianę tego
postanowienia, a jej wniosek został oddalony postanowieniem z dnia 23 maja 2005
r. Apelacja wnioskodawczyni od tego postanowienia została oddalona
postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 16 grudnia 2005 r. Od tego orzeczenia
wnioskodawczyni złożyła skargę kasacyjną, a Sąd Najwyższy postanowieniem z
dnia 12 lipca 2006 r., III CSK 178/06 odmówił przyjęcia skargi do rozpoznania. Sąd
Okręgowy uznał, odwołując się do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
7 marca 1968 r., II CR 102/68 (OSNCP 1968, nr 10, poz. 176), że zgodnie z art.
679 § 1 k.p.c. dowód, iż osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie
jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny, niż stwierdzony, może być
przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia
nabycia spadku. Natomiast niedopuszczalna jest skarga o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem oddalającym
wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku oparta na
podstawie art. 403 § 2 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca
2002 r., IV CO 7/02, OSNC 2003, nr 10, poz. 139), gdyż tryb określony w art. 679
k.p.c. zastępuje skargę o wznowienie postępowania (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 26 czerwca 2002 r., III CZ 64/02, niepubl.). Wprawdzie Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 listopada 2002 r., V CKN 1258/00 (Wokanda
2003, nr 9, poz. 8) wskazał, że zmiana lub uchylenie kilku prawomocnych
postanowień, stwierdzających nabycie spadku po tym samym spadkodawcy, może
nastąpić w drodze wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 3 w związku
3
z art. 13 § 2 k.p.c., lecz w niniejszej sprawie nie zachodzi taka sytuacja, zatem
należało skargę wnioskodawczyni o wznowienie postępowania odrzucić jako
niedopuszczalną na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Skarżąca w zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego wniosła o jego
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej
instancji, zarzucając naruszenie art. 410 § 1 i art. 679 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 679 § 1 k.p.c. stanowi, że dowód, iż osoba, która uzyskała
stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest
inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie
lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Sąd Najwyższy wyjaśnił w postanowieniu
z dnia 14 października 2009 r., V CSK 118/09 (BSN 2010, nr 1, poz. 14),
że postępowanie o zmianę prawomocnego postanowienia spadkowego jest
najbardziej zbliżone do postępowania ze skargi o wznowienie postępowania
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1993 r., III CZP 40/94, OSNC
1994, nr 11, poz. 210). Potwierdza to, także „wznowieniowy” charakter podstawy
wniosku o zmianę postanowienia spadkowego, polegający na wykryciu takich
okoliczności, które wskazują, że osoba wymieniona w postanowieniu o stwierdzeniu
nabycia spadku albo nie jest spadkobiercą, albo inny jest jej udział w spadku.
Ta podstawa wniosku odnosi się do każdego zgłaszającego zmianę postanowienia
spadkowego, niezależnie od tego, czy osoba ta uczestniczyła w postępowaniu
o stwierdzenie nabycia spadku. Co również charakterystyczne dla postępowania
wznowieniowego (por. art. art. 403 § 2 k.p.c.), uczestnik dotychczasowego
postępowania o stwierdzenie nabycia spadku może powołać się na tylko na takie
okoliczności i dowody, których nie mógł wcześniej przedstawić. Podobnie jak
w wypadku wznowienia postępowania, wniosek o zmianę prawomocnego
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku musi być złożony w terminie
ustawowym.
Wymienione ograniczenia o charakterze prekluzyjnym nie mają
zastosowania w wypadku, gdy zmiany postanowienia domaga się zainteresowany,
który nie był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
4
Konsekwencją uwzględnienia wniosku na podstawie art. 679 k.p.c., tak, jak
konsekwencją uwzględnienia skargi o wznowienie postępowania, jest uzyskanie
nowego orzeczenia, zgodnego z rzeczywistym stanem prawnym. Na tej podstawie
uzasadnione jest przyjęcie, że art. 679 k.p.c. w zakresie objętym jego dyspozycją
zastępuje instytucję wznowienia postępowania (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 14 września 2004 r., III CK 458/03, niepubl. oraz z dnia
26 czerwca 2002 r., III CZ 64/02, niepubl.). Wniosek ten potwierdza art. 524 § 1
k.p.c., według którego wznowienie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku
nie jest dopuszczalne, jeżeli postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku
kończące postępowanie w sprawie może być zmienione lub uchylone.
Taką możliwość przewiduje art. 523 k.p.c. co do postanowień oddalających
wniosek, a w odniesieniu do postanowień co do istoty w sprawach z zakresu prawa
spadkowego kwestie te reguluje art. 679 k.p.c.
Trzeba w związku podkreślić, że art. 679 k.p.c. wyklucza postępowanie
wznowieniowe tylko w takim zakresie, w jakim na jego podstawie dopuszczalna jest
zmiana prawomocnego postanowienia spadkowego. Dlatego w postanowieniu
z dnia 26 listopada 2003 r., III CK 144/02 (niepubl.) Sąd Najwyższy potwierdził
możliwość wznowienia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku ze skargi
uczestnika tego postępowania na podstawie nieważności postępowania,
a w postanowieniu z dnia 7 listopada 2002 r., V CKN 1258/00 (Wokanda 2003, nr 9,
s. 8) uznał za właściwe wznowienie postępowania na podstawie art. 403 § 3
(obecnie art. 403 § 2 k.p.c.) w związku z wydaniem kilku prawomocnych
postanowień stwierdzających nabycie spadku po tym samym spadkodawcy.
W okolicznościach niniejszej sprawy skarga o wznowienie postępowania nie
dotyczy prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, ale
postanowienia wydanego na podstawie art. 679 k.p.c. Nie można zatem twierdzić,
że właśnie art. 679 k.p.c. wyłącza w takiej sytuacji dopuszczalność wniesienia
skargi o wznowienie postępowania. Należy wszakże podkreślić, że odmienne
stanowisko w tym zakresie Sąd Najwyższy w powołanym wyżej postanowieniu
z dnia 11 lipca 2002 r., IV CO 7/02.
5
Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 39815
§ 1
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).

III CZ 6/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia