II CZ 194/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-06-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 194/10
POSTANOWIENIE
Dnia 11 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Hubert Wrzeszcz
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. D.
przy uczestnictwie K. M. i M. M.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 marca 2011 r.,
zażalenia pozwanego M. M.
na postanowienie Sądu Okręgowego w P.
z dnia 30 lipca 2010 r.,
oddala zażalenie, pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczeniu kończącemu
postępowanie w sprawie.
2
Uzasadnienie
Uczestnik postępowania, M. M., złożył na rozprawie apelacyjnej w dniu 27
lipca 2010 r. wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy – z wskazanych przez
niego przyczyn – sędzi sprawozdawcy, B. W.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 lipca 2010 r. wniosek ten oddalił.
W uzasadnieniu wyjaśnił, że w odniesieniu do sędzi sprawozdawcy nie wystąpiła
żadna z przewidzianych w art. 48 k.p.c. przesłanek wyłączenia sędziego z mocy
ustawy, żadna też z przytoczonych przez uczestnika okoliczności nie uzasadniała
wyłączenia sędzi sprawozdawcy przez sąd na podstawie art. 49 k.p.c.
W zażaleniu na postanowienie z dnia 30 lipca 2010 r. uczestnik
zakwestionował zasadność rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. W lakonicznym
uzasadnieniu zażalenia skupił się na jego dopuszczalności w świetle wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09 (OTK-A 2010, nr 5,
poz. 46).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wymienionym wyrokiem, ogłoszonym w „Dzienniku Ustaw” nr 109, poz. 724,
z dnia 22 czerwca 2010 r., Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3941
§ 2 k.p.c.
w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu
drugiej instancji oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony
w postępowaniu przed sądem drugiej instancji, jest niezgodny z art. 45 ust. 1
Konstytucji.
Każdy środek zaskarżenia w postępowaniu cywilnym musi mieć podstawę
w obowiązującej normie prawnej o charakterze ustawowym. Wniesienie
określonego środka zaskarżenia na orzeczenie wydane w postępowaniu cywilnym
jest więc dopuszczalne o tyle tylko, o ile ma oparcie w normie prawnej na poziomie
ustawy. Sam wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09,
nie uzasadnia zatem jeszcze dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu
drugiej instancji oddalające wniosek o wyłączenie sędziego złożony w toku
postępowania przed tym sądem. Obliguje on jedynie ustawodawcę do podjęcia
3
odpowiednich działań legislacyjnych, zapewniających zgodność regulacji
w dziedzinie postępowania cywilnego z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Usunięcie „pominięcia ustawodawczego” stwierdzonego w powoływanym
wyroku może nastąpić przez ustanowienie regulacji o różnej treści. Uwzględniając,
że obarczenie Sądu Najwyższego rozpatrywaniem takich środków zaskarżenia jak
zażalenie przewidziane w art. 3941
§1 pkt 2 k.p.c. oraz podobne do niego
„zażalenie pominięte” w art. 3941
§2 k.p.c., którego dotyczy wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09, zagraża prawidłowemu
wykonywaniu przez Sąd Najwyższy właściwych jego funkcji, możliwe jest
dopuszczenie przez ustawodawcę zażalenia na postanowienie sądu drugiej
instancji oddalające wniosek o wyłączenie sędziego do równorzędnego składu sądu
odwoławczego.
Dopóki jednak brak odpowiedniej regulacji usuwającej „pominięcie
ustawodawcze” stwierdzone wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca
2010 r., SK 38/09, w kodeksie postępowania cywilnego istnieje luka.
W takiej sytuacji istotnego znaczenia nabiera pytanie o to, czy luka ta może
być wypełniona także przez odpowiednie zastosowanie w drodze analogii
istniejącego już przepisu tego kodeksu. Odpowiedź jest pozytywna. Należy przyjąć,
może ona być wypełniona także przez zastosowanie w drodze analogii do
zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji, oddalające wniosek
o wyłączenie sędziego, art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., dopuszczającego zażalenie do
Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji „co do kosztów
procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji”.
Chodzi tu o przypadki istotnie podobne. W takich zaś przypadkach należy
w odniesieniu do przypadku nieunormowanego dopuścić analogię z przypadku
unormowanego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r.,
III CZ 4/01, OSNC 2001, nr 12, poz. 184, oraz z dnia 20 lutego 2003 r., I CZ 10/03,
LEX nr 78270). Wypada podkreślić, że w razie zajęcia odmiennego stanowiska
i odrzucenia zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające wniosek
o wyłączenie sędziego, rozstrzygnięcie takie byłoby orzeczeniem niezgodnym
z Konstytucją z wszystkimi tego konsekwencjami.
4
Wniesione zażalenie, mimo że dopuszczalne, jest jednak oczywiście
bezzasadne. Skarżący nie zadał sobie nawet trudno umotywowania twierdzenia
o naruszeniu przez Sąd Okręgowy art. 49 k.p.c. Mając to na względzie Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie
uczestnika.
POSTANOWIENIE
Dnia 11 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Hubert Wrzeszcz
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. D.
przy uczestnictwie K. M. i M. M.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 marca 2011 r.,
zażalenia pozwanego M. M.
na postanowienie Sądu Okręgowego w P.
z dnia 30 lipca 2010 r.,
oddala zażalenie, pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczeniu kończącemu
postępowanie w sprawie.
2
Uzasadnienie
Uczestnik postępowania, M. M., złożył na rozprawie apelacyjnej w dniu 27
lipca 2010 r. wniosek o wyłączenie od rozpoznania sprawy – z wskazanych przez
niego przyczyn – sędzi sprawozdawcy, B. W.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 30 lipca 2010 r. wniosek ten oddalił.
W uzasadnieniu wyjaśnił, że w odniesieniu do sędzi sprawozdawcy nie wystąpiła
żadna z przewidzianych w art. 48 k.p.c. przesłanek wyłączenia sędziego z mocy
ustawy, żadna też z przytoczonych przez uczestnika okoliczności nie uzasadniała
wyłączenia sędzi sprawozdawcy przez sąd na podstawie art. 49 k.p.c.
W zażaleniu na postanowienie z dnia 30 lipca 2010 r. uczestnik
zakwestionował zasadność rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. W lakonicznym
uzasadnieniu zażalenia skupił się na jego dopuszczalności w świetle wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09 (OTK-A 2010, nr 5,
poz. 46).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wymienionym wyrokiem, ogłoszonym w „Dzienniku Ustaw” nr 109, poz. 724,
z dnia 22 czerwca 2010 r., Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3941
§ 2 k.p.c.
w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu
drugiej instancji oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego złożony
w postępowaniu przed sądem drugiej instancji, jest niezgodny z art. 45 ust. 1
Konstytucji.
Każdy środek zaskarżenia w postępowaniu cywilnym musi mieć podstawę
w obowiązującej normie prawnej o charakterze ustawowym. Wniesienie
określonego środka zaskarżenia na orzeczenie wydane w postępowaniu cywilnym
jest więc dopuszczalne o tyle tylko, o ile ma oparcie w normie prawnej na poziomie
ustawy. Sam wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09,
nie uzasadnia zatem jeszcze dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu
drugiej instancji oddalające wniosek o wyłączenie sędziego złożony w toku
postępowania przed tym sądem. Obliguje on jedynie ustawodawcę do podjęcia
3
odpowiednich działań legislacyjnych, zapewniających zgodność regulacji
w dziedzinie postępowania cywilnego z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Usunięcie „pominięcia ustawodawczego” stwierdzonego w powoływanym
wyroku może nastąpić przez ustanowienie regulacji o różnej treści. Uwzględniając,
że obarczenie Sądu Najwyższego rozpatrywaniem takich środków zaskarżenia jak
zażalenie przewidziane w art. 3941
§1 pkt 2 k.p.c. oraz podobne do niego
„zażalenie pominięte” w art. 3941
§2 k.p.c., którego dotyczy wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2010 r., SK 38/09, zagraża prawidłowemu
wykonywaniu przez Sąd Najwyższy właściwych jego funkcji, możliwe jest
dopuszczenie przez ustawodawcę zażalenia na postanowienie sądu drugiej
instancji oddalające wniosek o wyłączenie sędziego do równorzędnego składu sądu
odwoławczego.
Dopóki jednak brak odpowiedniej regulacji usuwającej „pominięcie
ustawodawcze” stwierdzone wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca
2010 r., SK 38/09, w kodeksie postępowania cywilnego istnieje luka.
W takiej sytuacji istotnego znaczenia nabiera pytanie o to, czy luka ta może
być wypełniona także przez odpowiednie zastosowanie w drodze analogii
istniejącego już przepisu tego kodeksu. Odpowiedź jest pozytywna. Należy przyjąć,
może ona być wypełniona także przez zastosowanie w drodze analogii do
zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji, oddalające wniosek
o wyłączenie sędziego, art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., dopuszczającego zażalenie do
Sądu Najwyższego na postanowienie sądu drugiej instancji „co do kosztów
procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji”.
Chodzi tu o przypadki istotnie podobne. W takich zaś przypadkach należy
w odniesieniu do przypadku nieunormowanego dopuścić analogię z przypadku
unormowanego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2001 r.,
III CZ 4/01, OSNC 2001, nr 12, poz. 184, oraz z dnia 20 lutego 2003 r., I CZ 10/03,
LEX nr 78270). Wypada podkreślić, że w razie zajęcia odmiennego stanowiska
i odrzucenia zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające wniosek
o wyłączenie sędziego, rozstrzygnięcie takie byłoby orzeczeniem niezgodnym
z Konstytucją z wszystkimi tego konsekwencjami.
4
Wniesione zażalenie, mimo że dopuszczalne, jest jednak oczywiście
bezzasadne. Skarżący nie zadał sobie nawet trudno umotywowania twierdzenia
o naruszeniu przez Sąd Okręgowy art. 49 k.p.c. Mając to na względzie Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie
uczestnika.