Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 4/11
POSTANOWIENIE
Dnia 5 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa M. P.
przeciwko Sądowi Okręgowemu w C.
o odszkodowanie z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w przedmiocie
wniosku o wyłączenie sędziów Sądu Okręgowego w B.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 kwietnia 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 listopada 2010 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2010 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B. w sprawie z powództwa M. P. przeciwko Sądowi
Okręgowemu w C. o odszkodowanie i ustalenie, po rozpoznaniu apelacji powoda
oraz apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego – Sądu Pracy w Ż. z
dnia 28 października 2009 r., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że
powództwo oddalił (pkt 1.); oddalił apelację powoda (pkt 2.); zasądził od powoda na
rzecz strony pozwanej kwotę 2. 730 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3.).
2
Powód złożył wniosek o uzupełnienie wyroku Sądu Okręgowego. W
trakcie postępowania w przedmiocie uzupełnienia wyroku powód złożył wniosek o
wyłączenie od rozpoznania wniosku o uzupełnienie wyroku sędziów Sądu
Okręgowego w B. We wniosku tym zarzucono brak bezstronności składu
orzekającego przejawiający się: w wyrażaniu poglądu o braku potrzeby
zamieszczania w protokole rozprawy godziny jej rozpoczęcia i zakończenia;
wzywaniu go na rozprawę, która okazała się terminem publikacji wyroku;
pozostawienia bez rozpoznania wniosku o losowanie składu orzekającego; braku
udzielenia głosu stronom przed zamknięciem rozprawy; ignorowaniu wniosku o
sprostowanie oraz uzupełnienie protokołu; pomijaniu milczeniem oczywistych
dowodów fałszowania danych statystycznych w pozwanym Sądzie; pomijaniu jako
dowodu protestów sędziów przeciwko bezprawiu w Sądzie. W ocenie powoda,
ponieważ wniosek dotyczy jawnych i oczywistych naruszeń prawa przez Prezesa
Sądu Okręgowego w B. uzasadnia tym samym wyłączenie wszystkich sędziów
tegoż Sądu, gdyż sprawy nie powinni rozpoznawać sędziowie poddani władzy
Prezesa przewodniczącego składowi orzekającemu, albowiem zachodzi obawa, że
nawet ich wewnętrzne poczucie niezawisłości może zderzyć się z rzeczywistością,
która ma niewiele wspólnego z prawem i przestrzeganiem zasad godności urzędu.
Wniosek powoda o wyłączenie sędziów Sądu Okręgowego w B. na
podstawie art. 52 § 1 k.p.c. rozpoznał Sąd Apelacyjny i postanowieniem z dnia 4
listopada 2010 r. oddalił go. Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że sędziowie Sądu
Okręgowego w B. złożyli oświadczenia, że nie znają powoda i nie zachodzą
przesłanki z art. 49 k.p.c. do wyłączenia ich od rozpoznania jego sprawy. Ponadto
za istotne Sąd Apelacyjny uznał to, że wniosek o wyłączenie sędziów został
złożony na etapie postępowania o uzupełnienie prawomocnego wyroku Sądu
drugiej instancji. Ponieważ o uzupełnieniu orzeczenia (art. 351 k.p.c.) sąd
zasadniczo orzeka w tym samym składzie, jaki był powołany do rozstrzygania
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1973 r., III CZP 47/73 – OSNC
1974/5/83), a powód wniósł o wyłączenie nie tylko wszystkich członków składu
orzekającego, ale także pozostałych sędziów Sądu Okręgowego w B., to oznacza,
że chciałby przeciwstawić się zasadzie rozpoznawania uzupełnienia wyroku przez
Sąd, który wyrok wydał.
3
W merytorycznej ocenie wniosku Sąd Apelacyjny stwierdził, że
wnioskodawca bezpodstawnie zakłada, że żaden z sędziów Sądu Okręgowego nie
jest w stanie bezstronnie rozpoznać wniosku o uzupełnienie wyroku, że nie są oni w
stanie wykonywać swoich obowiązków orzeczniczych inaczej niż patrząc przez
pryzmat pełnionej funkcji lub podległości służbowej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego,
powód nie wskazał żadnych okoliczności, które uzasadniałyby apriorycznie
postawioną tezę. Trzeba przyjmować, że każdy sędzia jest w zakresie orzekania w
pełni niezawisły i wolny w podejmowaniu decyzji i wydawaniu orzeczeń (art. 178
Konstytucji), a podlega dyrektywom przełożonych tylko w zakresie działań
pozajurysdykcyjncyh – (w zakresie czynności administracyjnych – art. 79 ustawy –
Prawo o ustroju Sądów powszechnych). Zależność służbowa zachodząca między
prezesem sądu a sędziami, unormowana w prawie o ustroju sądów powszechnych,
ani z istoty swej nie jest stosunkiem osobistym tego rodzaju, że mógłby on wywołać
uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziów rozpoznających sprawę, ani
nie może być uznana sama w sobie za okoliczność tego rodzaju, że mogłaby
wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie.
Sąd Apelacyjny podkreślił ponadto, że samo przeświadczenie strony
postępowania sądowego co do tego, że sędzia prowadzi proces wadliwie, nie jest
przesłanką do żądania wyłączenia sędziego. Strona może bowiem zwalczać
wadliwe orzeczenia wydawane przez sąd przy pomocy środków odwoławczych,
natomiast nie może przez składanie nieuzasadnionego wniosku o wyłączenie
sędziego lub sędziów, wpływać na skład sądu rozpoznającego sprawę.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego powód zaskarżył zażaleniem „w
części dotyczącej odmowy wyłączenia od rozpoznania wniosku o uzupełnienie
wyroku dotychczasowy skład orzekający”; zarzucił: naruszenie art. 49 k.p.c. w
związku z art. 45 Konstytucji, art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności przez „uznanie, iż w niniejszej sprawie orzekał Sąd
bezstronny”; zarzucił ponadto „nieważność postępowania przed Sądem
Apelacyjnym poprzez wyznaczenie tego Sądu niezgodnie ze standardami
Konstytucji oraz art. 6 Konwencji, gdyż akt wyznaczenia oparto na uprawnieniach
wynikających z rozporządzenia władzy wykonawczej (Regulaminie) sprzecznym z
Konstytucją co skutkuje nieważnością postępowania w znaczeniu art. 379 pkt 4
4
kpc”; „naruszenie art. 176 ust. 1 w zw. z art. 8 Konstytucji poprzez pouczenie, iż
orzeczenie niniejsze jest prawomocne”.
Żalący się wniósł: „1. o zmianę zaskarżonego postanowienia i wyłączenie
dotychczasowego składu orzekającego 2. lub o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi wyznaczonemu
zgodnie ze standardami Konstytucji”.
W uzasadnieniu zażalenia żalący powołał się na to, że „przedmiot
procesu determinuje konieczność wyłączenia sędziów tego składu tj. sędziów
zajmujących funkcje administracyjne w tym Sądzie”.
Zdaniem żalącego się – wbrew twierdzeniom Sądu Apelacyjnego -
wniosek o wyłączenie sędziów dotyczył konkretnego prezesa sądu
zaprzyjaźnionego z poprzednim prezesem strony pozwanej i obecnym,
powiązanego z racji tej samej apelacji w ramach wspólnych działań i spotkań, oraz,
że obecność w składzie prezesa sądu ma istotny wpływ na rozstrzygnięcie,
podobnie jak zachowanie sędziów w toku procesu apelacyjnego opisane w formie
zarzutów naruszenia procedury cywilnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie zostało wydane w trybie art. 52 § 1 k.p.c.
przez Sąd Apelacyjny będący sądem przełożonym nad Sądem Okręgowym w B.
Sąd Apelacyjny orzekał w przedmiocie wyłączenia sędziów Sądu Okręgowego w B.
po raz pierwszy strukturalnie tak jak w tym przedmiocie sąd pierwszej instancji (por.
uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 1972 r., III
CZP 76/71, OSNCP 1972 r. z. 9, poz. 152 i uchwała z dnia 6 marca 1998 r., III CZP
70/97, OSNC 1998 r. z. 9, poz. 132). W takiej sytuacji postanowienie Sądu
Apelacyjnego w zakresie oddalającym wniosek o wyłączenie sędziów podlega
zaskarżeniu na podstawie art. 394 § 1 pkt 10 k.p.c. (por. uchwała z dnia 11 marca
1968 r., III CZP 12/68, OSNCP 1968 r. z. 11, poz. 180). Sąd Najwyższy jest
właściwy do rozpoznania zażalenia na podstawie tego przepisu tak jak sąd drugiej
instancji. W tej szczególnej sytuacji procesowej Sąd Najwyższy jest – zgodnie z art.
394 § 1 pkt 10 k.p.c. – właściwy do rozpoznania zażalenia jako Sąd drugiej instancji
5
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004 r., I CZ 145/04 –
Lex Nr 585686; z dnia 28 września 2001 r., I PZ 57/01 – OSNP 2003/17/417).
Zażalenie powoda należy więc uznać za dopuszczalne.
Rozpatrywany przez Sąd Apelacyjny wniosek powoda o wyłączenie
sędziów dotyczy postępowania o uzupełnienie wyroku Sądu drugiej instancji (art.
351 k.p.c.). Wniosek ten dotyczy członków tego samego składu Sądu drugiej
instancji, który wydał wyrok z dnia 25 czerwca 2010 r. Na etapie postępowania
przed Sądem drugiej instancji wnioskodawca nie wykazał – w ramach procedury
przewidzianej w art. 49 k.p.c. – istnienia okoliczności, które mogłyby wywołać
uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności członków składu orzekającego. Nie
wykazał on także istnienia takich okoliczności, które wystąpiłyby po wydaniu wyroku
Sądu drugiej instancji na etapie postępowania o uzupełnienie tego wyroku. O
uzupełnieniu wyroku powinien rozstrzygać Sąd, który wydał wyrok, w miarę
możliwości w tym samym składzie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 września
1973 r., III CZP 47/73 – OSNC 1974/5/83). Odstąpienie od zasady rozpoznawania
uzupełnienia wyroku przez Sąd, który wyrok wydał wymaga od wnioskodawcy
wykazania okoliczności zaistniałych już po wydaniu prawomocnego wyroku przez
Sąd drugiej instancji. Tymczasem żalący się takich okoliczności nie wskazał.
Wnioskodawca nie powołuje się w uzasadnieniu swojego wniosku na okoliczności,
które zaistniały po wydaniu wyroku przez Sąd drugiej instancji. Trafne jest
stanowisko zaskarżonego postanowienia Sądu Apelacyjnego, że wnioskodawca nie
wykazał okoliczności, które uzasadniałyby istnienie okoliczności, o których mowa w
art. 49 k.p.c. w stosunku do sędziów biorących udział w wydaniu wyroku z dnia 25
czerwca 2010 r.
Art. 49 k.p.c. stwarza podstawę wyłączenia sędziego, jeżeli istnieją
okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do
bezstronności sędziego. Żalący się brak bezstronności sędziów orzekających w
jego sprawie opiera na twierdzeniu, że sędzia pełniący funkcję prezesa sądu czy
przewodniczącego wydziału sądu nie jest niezawisły w związku z przedmiotem
postępowania - nie może bezstronnie orzekać w sprawie z powództwa innego
sędziego (wnioskodawcy) przeciwko Sądowi o odszkodowanie z tytułu naruszenia
zasady równego traktowania w zatrudnieniu. W tym zakresie – jak to wyżej
6
wskazano – wnioskodawca nie wskazał żadnych okoliczności, o których mowa w
art. 49 k.p.c., które wystąpiłyby dopiero po wydaniu wyroku Sądu drugiej instancji.
Subiektywna, a przy tym nieprzekonująca opinia o braku bezstronności sędziów
Sądu Okręgowego w B. nie może być uznana za wykazanie przesłanki określonej
w art. 49 k.p.c. Bezpodstawność takiej opinii podkreśla również to, że sprawę
wnioskodawcy rozpoznawał inny Sąd – Sąd Okręgowy w B. wyznaczony do
rozpoznawania sprawy wnioskodawcy wobec wyłączenia wszystkich sędziów
Sądów Rejonowych w okręgu Sądu Okręgowego w C.
Odnosząc się do podnoszonego w zażaleniu zarzutu nieważności
postępowania określonej w art. 379 k.p.c., Sąd Najwyższy nieważności takiej nie
stwierdza. Właściwość Sądu Apelacyjnego została ustalona na podstawie ustawy
(art. 52 § 1 k.p.c.) a nie na bliżej nieokreślonych w zażaleniu przepisach
regulaminowych. Sąd Apelacyjny rozpoznawał wniosek o wyłączenie sędziów Sądu
Okręgowego w B. jako sąd przełożony nad tym Sądem. Żalący się nie zarzuca w
zażaleniu naruszenia przepisu art. 52 § 1 k.p.c. Ponadto żalący się – ograniczając
się do twierdzenia, że akt wyznaczenia sędziów oparto na uprawnieniach
wynikających z rozporządzenia władzy wykonawczej (Regulaminu) – nawet nie
wskazuje konkretnych przepisów, których błędne zastosowanie tylko ogólnikowo
zarzuca.
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385
k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 398 21
k.p.c.