Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 192/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa M. Ł.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 kwietnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 25 lutego 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 lutego 2010 r. na skutek apelacji
powódki M. Ł. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 25 lutego 2010 r. w
części oddalającej powództwo przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie M. w
ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 406370,00 zł z
odsetkami, a ponadto orzekł o kosztach postępowania. Rozstrzygnięcie to zostało
wydane przy następujących ustaleniach faktycznych i wyprowadzonych z nich
wnioskach.
Decyzją z dnia 4 grudnia 1980 r. Naczelnik Dzielnicy K. orzekł o przejęciu na
rzecz Skarbu Państwa nieruchomości oznaczonej obecnie jako działka nr 249/1,
objętej księgą wieczystą nr […], zabudowanej budynkiem mieszkalnym w K. przy ul.
M. 5. Decyzja ta stanowiła podstawę ujawnienia w księdze wieczystej własności na
rzecz Skarbu Państwa.
Decyzją z dnia 14 grudnia 1989 r. Kierownik Wydziału Geodezji i Gospodarki
Gruntami Urzędu Dzielnicowego K. przeznaczył do sprzedaży na rzecz powódki
lokal mieszkalny nr 6 w budynku przy ul. M. 5 w K. za kwotę 2.060.214,00 zł, co
stanowiło 80% ustalonej ceny nieruchomości lokalowej, pod warunkiem przedpłaty
całej ceny sprzedaży na rachunek Urzędu Dzielnicowego K. Wydziału Gospodarki
Komunalnej. Powódka uiściła tę kwotę oraz wielokrotność opłaty rocznej z tytułu
użytkowania wieczystego udziału w nieruchomości. W dniu 18 września 1990 r.
Gmina K. sprzedała powódce lokal mieszkalny nr 6 w K. przy ul. M. 5 wraz z
udziałem we współwłasności kamienicy i użytkowaniu wieczystym gruntu.
Powyższe ujawniono w księdze wieczystej KW nr […].
Decyzją z dnia 21 września 1993 r. Samorządowe Kolegium w K. uznało za
nieważną decyzję z dnia 4 grudnia 1980 r. o przejęciu na własność Skarbu
Państwa nieruchomości zabudowanej budynkiem przy ul. M. 5.
Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 18 listopada 1997 r.
uzgodniono stan prawny ujawniony w księdze wieczystej Kw nr […] poprzez wpis w
3
macierzystej księdze wieczystej Kw. nr […] K. I. w miejsce Skarbu Państwa oraz
wykreślenie wszystkich wpisów w księgach wieczystych dotyczących
wyodrębnionych lokali i zamknięcie tych ksiąg, w tym księgi Kw. nr […]. Wyrok ten
utrzymany został w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 11 maja 2004 r.
W dniu 25 listopada 2009 r. powódka wniosła o stwierdzenie nieważności
decyzji z dnia 14 grudnia 1989 r. o sprzedaży lokalu mieszkalnego, na skutek
czego w dniu 9 lutego 2010 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K.
stwierdziło jej nieważność. Szkoda powódki wynikła z wydania decyzji z dnia
14 grudnia 1989 r., odpowiada równowartości 80% aktualnej wartości rynkowej
lokalu określonego w tej decyzji, którego powódka de facto nigdy nie nabyła.
Skarga kasacyjna Skarbu Państwa - Wojewody M. od wyroku Sądu
Apelacyjnego - oparta na podstawie pierwszej z art. 3983
k.p.c. - zawiera zarzut
naruszenia art. 442 § 1, 361 § 2, 363, 481 k.c., i zmierza do uchylenia tego wyroku
oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Błędny jest pogląd, który legł u podłoża zarzutu przedawnienia roszczenia
powódki, że jeżeli wydanie decyzji stwierdzającej nieważność bądź niezgodność
z prawem innej decyzji nastąpiło po dniu wejścia w życie ustawy z dnia
17.06.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr
162, poz. 1692), to zgodnie z art. 5 tej ustawy, do zdarzeń i stanów prawnych
powstałych po tym dniu tj. od 1 września 2004 r. nie ma już zastosowania art.
160 k.p.a.
Zasadnicze problemy prawne dotyczące czasowego zasięgu zastosowania
w świetle art. 5 ustawy nowelizującej przepisów art. 160 k.p.a. zostały wyjaśnione
przez Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 31 marca
2011 r., sygn. akt III CZP 112/10 (Biul. SN 2011/3/12). Sąd Najwyższy zajął
stanowisko, zgodnie z którym do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej
ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której
nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu,
ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a. Wskazał, że w świetle art. 5 ustawy
nowelizującej znajduje zastosowanie art. 160 § 1, 2 i 3 k.p.a., a jego stosowanie bez
4
dotyczącego przedawnienia art. 160 § 6 k.p.a. byłoby nie do pogodzenia
z założeniami przyświecającymi ustanowieniu przewidzianej w tych przepisach
odpowiedzialności odszkodowawczej. Wobec możliwości domagania się na
podstawie art. 160 k.p.a., w związku z jego mocą wsteczną, odszkodowania także za
szkody wyrządzone decyzjami wydanymi przed kilkudziesięciu laty – jeżeli tylko ich
nieważność lub wydanie z naruszeniem prawa stwierdzono po dniu 31 sierpnia
1980 r. (por. art. 156 § 2 k.p.a.) – przyjęcie, że przedawnienie roszczenia
o odszkodowanie rozpoczyna bieg od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja
stwierdzająca nieważność decyzji wydanej z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 albo
decyzja, w której organ stwierdził, w myśl art. 158 § 2, że zaskarżona decyzja została
wydana z naruszeniem przepisu art. 156 § 1, było jedynym odpowiednim
rozwiązaniem. Zastosowanie innego rozwiązania, spośród spotykanych sposobów
określenia początku biegu przedawnienia roszczenia, czyniłyby tę odpowiedzialność
iluzoryczną lub w najlepszym razie sprzyjało wikłaniu się stron w spory na tle
przedawnienia dochodzonego roszczenia. Nie można odpowiedzialnie zakładać
przekreślenia tego rozwiązania, w imię dostosowania prawa do wyższych
standardów konstytucyjnych, przez ustawę nowelizującą, w odniesieniu do roszczeń
o naprawienie szkód wyrządzonych wadliwymi decyzjami wydanymi przed wejściem
w życie ustawy nowelizującej, zwłaszcza przy uwzględnieniu rysujących się
problemów na tle przedawnienia roszczenia, którego podstawę stanowi art. 4171
§ 2
k.c. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2009 r., III CZP 47/09
i dotyczące tych problemów wypowiedzi piśmiennictwa).
Rację natomiast ma skarżący, że nie jest prawidłowy pogląd przyjęty przez
Sąd Apelacyjny, iż wysokość szkody poniesionej przez powódkę na skutek decyzji
z dnia 14 grudnia 1989 r. o sprzedaży lokalu, której nieważność stwierdzono
w 2010 r., odpowiada aktualnej wartości tego lokalu (80%). Sąd Apelacyjny
pominął, że w wyniku tej decyzji powódka nie utraciła własności lokalu, a co za tym
idzie, stan majątkowy powódki nie uległ uszczupleniu o jego wartość. Inaczej
mówiąc, powódka nie doznała szkody w postaci utraty własności lokalu.
Poniesiona przez powódkę szkoda od początku ma postać pieniężną i ogranicza
się do aktualnej wartości tego co świadczyła ona w wyniku decyzji z dnia
14 grudnia 1989 r. na poczet umowy sprzedaży. Zatem odszkodowanie należne
5
powódce powinno zostać ustalone poprzez urealnienie wartości jej świadczenia
pieniężnego.
Skoro Sąd Apelacyjny wyszedł z odmiennych założeń zaskarżony wyrok
nie mógł się ostać. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.
jz