Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 42/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący)
SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z powództwa ENEA Operator Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
z udziałem Parku Wiatrowego Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o ustalenie
treści umowy o przyłączenie do sieci,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 12 kwietnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 lutego 2010 r.,
1. oddala skargę,
2. zasądza od Enea Operatora Spółki z o.o. na rzecz Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki oraz na rzecz Parku Wiatrowego
Spółki z o.o. po 270 zł (dwieście siedemdziesiąt) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z dnia 8 października 2008 r.,
po rozpatrzeniu wniosku N. Spółki z o.o. (obecnie Park Wiatrowy Spółka z o.o.;
dalej: „zainteresowany”) o rozstrzygnięcie w trybie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10
kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.;
dalej: „Prawo energetyczne” lub „PE”) sporu z ENEA Operator Spółki z o.o. (dalej:
„powód” lub „przedsiębiorstwo energetyczne) dotyczącego ustalenia treści umowy o
przyłączenie do sieci elektroenergetycznej Farmy Wiatrowej orzekł:
- zawarcie umowy o przyłączenie Farmy Wiatrowej do sieci
elektroenergetycznej ENEA Operator Spółki z o.o., stanowiącej załącznik do
decyzji;
- odmówił nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności.
Od powyższej decyzji Prezesa URE odwołanie wniosła ENEA Operator
Spółka z o.o.
Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2009 r. Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie. Podstawę wyroku Sądu
Okręgowego stanowiły następujące ustalenia.
N. Spółka z o.o. (obecnie Park Wiatrowy Spółka z o.o.) w dniu 3 marca 2006
r. wystąpiła do ENEA S.A. (obecnie Enea Operator Spółka z o.o.) o określenie
warunków przyłączenia Farmy Wiatrowej do sieci elektroenergetycznej oraz
określenie warunków przyłączenia; zawarcie umowy o przyłączenie do sieci;
realizację przyłączenia. Pismem z 5 lipca 2007 r. złożyła do Prezesa URE wniosek
o wydanie decyzji w przedmiocie przyłączenia Farmy Wiatrowej do sieci
elektroenergetycznej ENEA S.A. i ustalenie treści umowy przyłączeniowej. W dniu
30 lipca 2007 r. Prezes URE wszczął postępowanie administracyjne w sprawie
przedstawionego sporu. Przedsiębiorstwo energetyczne pismem z 21 sierpnia
2007 r. zawiadomiło Prezesa URE, że uzgodniło z zainteresowanym projekt
warunków przyłączenia Farmy Wiatrowej do sieci elektroenergetycznej, wskazując,
że dokonuje tego jako realizację złożonego przez zainteresowanego wniosku.
Przedsiębiorstwo energetyczne przekazało N. Spółce z o.o. warunki przyłączenia
3
oraz projekt umowy o przyłączenie do sieci. ENEA przygotowała i przedstawiła
zakres prac inwestycyjnych koniecznych do przyłączenia farmy wiatrowej T do jej
sieci elektroenergetycznej, określiła i wyliczyła wielkość nakładów finansowych na
realizację tego przyłączenia przypadającą na N. Spółkę z o.o. w kwocie 50%
rzeczywistych kosztów na realizację prac projektowych i prac budowlanych
określonych w § 7 ust. 2 projektu umowy z zastrzeżeniem, że kwota ta może ulec
zmianie, jeżeli w trakcie realizacji inwestycji w zakresie określonym w § 7 ust. 2
projektu umowy nastąpi zawarcie umów o przyłączenie do sieci z innymi
odbiorcami energii. W przygotowanym projekcie umowy ENEA Operator Spółka z
o.o. przyjęła, że opłata przyłączeniowa powinna być ustalona na podstawie
wszystkich kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo energetyczne w celu
przyłączenia Farmy Wiatrowej do swojej sieci, w tym kosztów rozbudowy i
modernizacji sieci w zakresie niezbędnym do odbierania całej energii wytworzonej
w farmie wiatrowej. N. Spółka z o.o. nie zgodziła się z tym postanowieniem projektu
umowy stojąc na stanowisku, że koszty rozbudowy i modernizacji sieci nie powinny
być zaliczone do kosztów, na podstawie których ustalona będzie opłata
przyłączeniowa, chyba, że rozbudowa i modernizacja sieci będzie służyć tylko
Farmie Wiatrowej. Prezes URE w zaskarżonej decyzji ustalił treść umowy
przyłączeniowej pomiędzy przedsiębiorstwem energetycznym i N. Spółką z o.o.
(obecnie Park Wiatrowy Spółka z o.o.) przyjmując, że nakłady na rozbudowę i
modernizację sieci elektroenergetycznych ENEA Operator Spółka z o.o. konieczne
do realizacji przyłączenia Farmy Wiatrowej nie wchodzą do kosztów stanowiących
podstawę kalkulacji opłaty przyłączeniowej, ponieważ nie są to nakłady na budowę
przyłącza w rozumieniu art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego, natomiast
obciążają one w całości przedsiębiorstwo energetyczne.
Według Sądu Okręgowego niesporna w sprawie jest okoliczność, że w celu
realizacji wniosku o przyłączenie Farmy Wiatrowej do sieci elektroenergetycznej
ENEA Operator Spółka z o.o. konieczna stała się rozbudowa i modernizacja sieci
elektroenergetycznej tego przedsiębiorstwa.
Przepis art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego nakłada na przedsiębiorstwa
zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej publicznoprawny
4
obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, z realizacją którego powiązane
są inne obowiązki nałożone na te przedsiębiorstwa:
- spełniania technicznych warunków dostarczania energii elektrycznej
określonych w odrębnych przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1 - 4, 7 i 8
oraz w odrębnych przepisach i koncesji (art. 7 ust. 4 Prawa energetycznego);
- zapewnienia realizacji i finansowania budowy i rozbudowy sieci w tym na
potrzeby przyłączeń podmiotów ubiegających się o przyłączenie na warunkach
określonych w przepisach art. 9 i art. 46 Prawa energetycznego oraz w
założeniach, o których mowa w art. 19 Prawa energetycznego (art. 7 ust. 5 Prawa
energetycznego).
Sąd Okręgowy uznał, że przedsiębiorstwo energetyczne ma
publicznoprawny obowiązek realizacji zaopatrzenia w energię elektryczną nie tylko
istniejącego, ale i przyszłego zapotrzebowania. Powinno zatem podejmować i
realizować inwestycje związane z budową i rozbudową sieci. Enea Operator wydała
na wniosek N. warunki przyłączenia, opracowała i przygotowała warunki umowy o
przyłączenie do swojej sieci elektroenergetycznej Farmy Wiatrowej wraz z
rozbudową i modernizacją swojej sieci, to wobec tego – w ocenie Sądu
Okręgowego – również względy techniczne i ekonomiczne, o których mowa w art. 7
ust. 1 Prawa energetycznego nie sprzeciwiały się rozbudowie jej sieci. Wydane
przez przedsiębiorstwo energetyczne warunki przyłączenia spełniały kilka funkcji:
stanowiły potwierdzenie przez przedsiębiorcę energetycznego istnienia
technicznych i ekonomicznych warunków do przyłączenia farmy wiatrowej;
stanowiły zaproszenie do złożenia przedsiębiorstwu energetycznemu oświadczenia
woli przez podmiot ubiegający się o przyłączenie, skutkujące powstaniem po
stronie przedsiębiorstwa energetycznego obowiązku zawarcia umowy o
przyłączenie do sieci o treści zgodnej z tymi warunkami technicznymi oraz na
warunkach przewidzianych w projekcie umowy przyłączeniowej, dołączonej do
warunków przyłączenia; stanowiły realizację publiczno-prawnego obowiązku
przedsiębiorstwa energetycznego prowadzenia działalności koncesjonowanej
zgodnie z przepisami, które nakładają obowiązek przyłączania podmiotów do sieci,
zawieranie umów o przyłączeniu do sieci określonych przez siebie, ale
podlegających negocjacjom z drugą stroną.
5
Zdaniem Sądu Okręgowego podmiot ubiegający się o przyłączenie może
również w przypadku, gdy projekt umowy o przyłączenie narusza prawo, bez
negocjacji z przedsiębiorstwem energetycznym wystąpić do Prezesa URE o
ustalenie decyzją treści umowy. W związku z tym Sąd Okręgowy uznał, że Prezes
URE zasadnie na podstawie art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego rozstrzygnął
sprawę przez orzeczenie zawarcia umowy o przyłączenie do sieci i określenie treści
tej umowy.
Rozważając sporną kwestię ustalenia kosztów opłaty za przyłączenie, Sąd
Okręgowy wskazał, że stosownie do art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego za
przyłączenie do sieci źródeł współpracujących z siecią oraz sieci przedsiębiorstw
energetycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub
energii pobiera się opłatę ustaloną na podstawie rzeczywistych nakładów
poniesionych na realizację przyłączenia w stosunku do odnawialnych źródeł energii
o mocy wyższej niż 5 MW. Pojęcie „rzeczywistych nakładów poniesionych na
realizację przyłączenia” stosownie do przedmiotu umowy o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznej dotyczy włączenia podmiotu do takiej sieci. Zgodnie zaś z § 2
pkt 8 rozporządzenia systemowego „miejscem przyłączenia jest punkt w sieci, w
którym przyłącze łączy się z siecią”. Z kolei § 2 pkt 15 tego rozporządzenia określa,
że „przyłącze jest to odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń,
instalacji lub sieci podmiotu, o wymaganej przez niego mocy przyłączeniowej, z
pozostałą częścią sieci przedsiębiorstwa energetycznego świadczącego na rzecz
podmiotu przyłączanego usługę przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej”.
Podmiot ubiegający się o zawarcie umowy o przyłączenie do sieci otrzymuje
warunki przyłączenia, w których jest określone miejsce przyłączenia (§ 8 ust. 1
rozporządzenia systemowego).
Przepis art. 7 ust. 6 Prawa energetycznego nakłada na przedsiębiorstwo
energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii i zobowiązane do
zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, obowiązek budowy i rozbudowy odcinków
sieci służących do przyłączenia instalacji należących do podmiotów ubiegających
się o przyłączenie do sieci.
W ocenie Sądu Okręgowego, użyte w art. 7 Prawa energetycznego
określenie „przyłączenie” oznacza punkt w sieci, w którym przyłącze łączy się z
6
siecią a określenie tego miejsca (przyłącza jako miejsca połączenia przyłącza z
siecią) jest istotną okolicznością ustaloną i oznaczoną w warunkach przyłączenia,
ponadto jest to pojęcie odrębne od pojęcia budowy lub rozbudowy sieci
elektroenergetycznej (art. 7 ust. 2 i art. 7 ust. 8 pkt 2 Prawa energetycznego). W
„rzeczywistych nakładach ponoszonych na realizację przyłączenia”, o których
mowa w art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego uwzględnia się jedynie nakłady
ponoszone na budowę przyłącza, a nie na rozbudowę sieci elektroenergetycznej
niezbędnej do przyłączenia.
Sąd Okręgowy wskazał, że Prezes URE zatwierdził przedłożony przez Enea
Operator Spółkę z o.o. we wrześniu 2007 r. plan rozwoju w zakresie zaspokojenia
obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2008-2011,
w którym to planie założono, że połowa nakładów na inwestycje w sieci związanych
z przyłączeniem farm wiatrowych (w tym Farmy Wiatrowej) będzie finansowana
przez podmioty ubiegające się o przyłączenie przez opłatę za przyłączenie.
Jednakże – zdaniem Sądu Okręgowego – okoliczność ta nie ma wpływu na
rozstrzygnięcie w sprawie, ponieważ Prezes URE nie ingeruje w strukturę
finansowania w trakcie realizacji tego planu. Uzgodniona w tym planie jest jedynie
wielkość nakładów inwestycyjnych ogółem, która w trakcie realizacji ulega
zrównaniu.
Wyrok Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
zaskarżyła apelacją strona powodowa – przedsiębiorstwo energetyczne.
Wyrokiem z dnia 19 lutego 2010 r. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385
k.p.c. oddalił apelację.
Sąd drugiej instancji podzielił podstawy wyroku Sądu pierwszej instancji,
stwierdził, że – stosownie do art. 47912
§ 1 k.p.c. – podlegały rozpoznaniu jedynie
te zarzuty (twierdzenia i dowody na ich poparcie) odnoszące się do decyzji Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 8 października 2008 r., które zostały zawarte w
odwołaniu od tej decyzji. Natomiast wszelkie nowe twierdzenia i dowody (zwłaszcza
w odniesieniu do stanu faktycznego, który wcześniej nie był kwestionowany)
zawarte w pismach procesowych powoda z dnia 4 czerwca 2009 r. mogłyby być
brane pod uwagę jedynie w przypadku, gdyby strona powodowa wykazała, że
powołanie ich w odwołaniu nie było możliwe, bądź potrzeba ich powołania wynikła
7
później. Sąd drugiej instancji uznał, że w rozpatrywanej sprawie przesłanki te nie
zostały przez powoda spełnione, bowiem wszystkie okoliczności powoływane w
powyższych pismach były znane w toku postępowania administracyjnego przed
Prezesem URE, a najpóźniej w chwili zapoznania się przez powoda z
uzasadnieniem wydanej przez Prezesa decyzji. Jeśli zaś traktować znaczną część
twierdzeń zawartych w obu pismach procesowych powoda z dnia 4 czerwca 2009 r.
jak wykładnię prawa, to argumenty podniesione przez powoda były chybione.
Istotą sporu była kwestia, czy za przyłączenie FW do sieci powód może
obciążyć zainteresowanego opłatą za rozbudowę jego sieci, która jest konieczna do
przyłączenia FW, czy też tylko opłatą za przyłącze.
Zasadnie zakresem tego obowiązku objęto każdy podmiot, który ubiega się o
przyłączenie do sieci, a nie tylko odbiorcę. Gdyby tak było jak wywodzi powód, to
ustawodawca wprost określiłby obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci
jedynie w stosunku do odbiorców. O tym, że przepis art. 7 ust. 1 statuuje obowiązek
dla przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się dystrybucją energii zawarcia
umowy o przyłączenie do sieci również wobec wytwórców tej energii, a nie tylko
odbiorców, świadczy to, że przepisy prawa energetycznego są systematycznie
nowelizowane m.in. z uwagi na obowiązek wdrożenia zaleceń wynikających z
Dyrektyw Wspólnot Europejskich, w tym m.in. powoływanej przez powoda
Dyrektywy 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001
r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej
wytwarzanej ze źródeł odnawialnych (Dz. Urz. UE L. 01. 283. 33). Została ona
wdrożona do polskiego porządku prawnego przez ustawę z dnia 2 kwietnia 2004 r.
o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska
(Dz.U. Nr 91, poz. 875). Implementacja ta powinna zapewniać stworzenie
mechanizmów sprzyjających rozwojowi rynku wytwarzania energii elektrycznej ze
źródeł odnawialnych – na zasadach konkurencyjności – w celu zachęcenia
odbiorców do zwiększania zużycia tej właśnie energii w stosunku do energii
wytworzonej ze źródeł konwencjonalnych. Nie może jednak nastąpić zwiększenie
zużycia energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, jeśli nie zapewni się
wytwórcom tej energii dostępu do sieci przesyłowych i dystrybucyjnych w celu
oferowania energii odbiorcom końcowym.
8
Sąd drugiej instancji nie podzielił argumentacji apelującego, że Sąd
pierwszej instancji nie ustalił, czy istnieją warunki techniczne i ekonomiczne
przyłączenia i czy zainteresowany spełnia warunki przyłączenia do sieci określone
przez powoda. Kwestia ta została bowiem ustalona przez fakt wydania
zainteresowanemu przez powoda warunków przyłączenia wraz z projektem umowy
o przyłączenie. Powód, wydając warunki przyłączenia zainteresowanemu, ustalił
tym samym, że istnieją zarówno techniczne jak i ekonomiczne warunki
przyłączenia, a więc przesłanki określone w art. 7 ust. 1 PE pozwalające na
zawarcie umowy o przyłączenie.
Sąd podkreślił, że powód wydał warunki przyłączenia zainteresowanemu na
podstawie ekspertyzy oddziaływania FW Spółki z o.o. na sieć, potwierdzającej
możliwość przyłączenia do sieci, a same warunki przyłączenia zostały uzgodnione i
zaakceptowane przez PSE Operator S.A. (operatora systemu przesyłowego).
Sąd drugiej instancji uznał, że twierdzenia powoda, odnoszące się do braku
wykazania przez zainteresowanego przymiotu wytwórcy, z uwagi na brak koncesji,
wykazania tytułu prawnego do obiektu, nie zostały zawarte w odwołaniu, są zatem
objęte prekluzją stosownie do art. 47912
§ 1 k.p.c. Podniesiono, że przepisy nie
przewidują, aby podmiot ubiegający się o przyłączenie (wytwórca) miał obowiązek
załączenia do wniosku koncesji. Ponadto, powód wydając zainteresowanemu
warunki przyłączenia nie kwestionował, ani też nie żądał przedłożenia przez niego
stosownej koncesji i warunki takie określił.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutu apelacji dotyczącego naruszenia
przez Sąd pierwszej instancji art. 7 ust. 3 Prawa energetycznego przez pominięcie
okoliczności, że przyłączany obiekt nie istnieje, a przedłożone przez
zainteresowanego umowy dzierżawy nieruchomości nie stanowią tytułu prawnego
do korzystania z obiektu. W ocenie powoda okoliczność ta oznacza, że nie istnieje
publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie z zainteresowanym –
aby obowiązek ten zaistniał konieczne jest – w ocenie powoda – uprzednie
wybudowanie FW. Zdaniem Sądu drugiej instancji taka argumentacja jest
sprzeczna zarówno z dotychczasowym stanowiskiem powoda dotyczącym wykładni
art. 7 ust. 3 Prawa energetycznego prezentowanym na etapie wydawania
warunków przyłączenia, jak też z racjonalnym prowadzeniem działalności
9
inwestycyjnej w sektorze energetycznym. Powód wydając zainteresowanemu
warunki przyłączenia wraz z projektem umowy o przyłączenie nie kwestionował, że
zainteresowany nie posiada tytułu prawnego do obiektu, ani też nie kwestionował,
że obiekt nie istnieje. Wobec faktu, że wybudowanie urządzeń wytwarzających
energię elektryczną wymaga poniesienia ogromnych nakładów finansowych,
uzyskania niezbędnych zezwoleń budowlanych – podjęcie się przez
zainteresowanego realizacji takiej inwestycji bez uprzedniego uzyskania warunków
przyłączenia do sieci i zawarcia umowy w tym zakresie, stanowiących gwarancję
możliwości rozpoczęcia działalności w zakresie wytwarzania energii, byłoby
działaniem obarczonym znacznym ryzykiem. Zdaniem Sądu dokumentem
potwierdzającym tytuł prawny do korzystania z obiektu, o którym mowa w art. 7 ust.
3 Prawa energetycznego jest dokument potwierdzający tytuł prawny do
nieruchomości, na której obiekt ma powstać.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że wydanie przez przedsiębiorstwo
energetyczne warunków przyłączenia, z którym nierozerwalnie jest związany
obowiązek przekazania projektu umowy o przyłączenie do sieci zawierający
wszystkie elementy wymienione w art. 7 ust. 2 Prawa energetycznego, jest
zobowiązaniem do zawarcia takiej umowy z uwzględnieniem określonych
warunków przyłączenia, które są ważne dwa lata od dnia ich określenia. Projekt
umowy o przyłączenie jest opracowany (ustalony) przez przedsiębiorstwo
energetyczne i jego przekazanie odbiorcy oznacza, że treść tej umowy jest przez
przedsiębiorstwo energetyczne już zaakceptowana, a odbiorca ma uprawnienie do
zawarcia umowy o przyłączenie w okresie ważności wydanych warunków
przyłączenia. Natomiast w przypadku, gdy podmiot przyłączany nie zaakceptuje
postanowień umowy o przyłączenie i występuje do przedsiębiorstwa
energetycznego o dokonanie zmian w jej treści, a przedsiębiorstwo energetyczne
odmawia dokonania wnioskowanych zmian, wówczas podmiot przyłączany ma
uprawnienie do wystąpienia do Prezesa URE na podstawie art. 8 ust. 1 PE z
wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy o
przyłączenie do sieci. Zgodnie z art. 8 ust. 1 PE do ustawowych kompetencji
Prezesa URE należy rozstrzyganie w sprawach spornych dotyczących między
10
innymi odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, umowy sprzedaży, czy
też umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii.
Uznając bezzasadność zarzutów apelacji dotyczących naruszenia art. 8 ust.
1 Prawa energetycznego w związku z art. 7, art. 22 i art. 64 Konstytucji RP, Sąd
drugiej instancji stwierdził, że Prezes URE jest władny rozstrzygać w drodze
konstytutywnych decyzji administracyjnych, wyłącznie w sprawach spornych, w
których konkretnemu żądaniu wnioskodawcy, odpowiada publicznoprawny
obowiązek przedsiębiorstwa energetycznego, a zatem obowiązek wynikający z
ustawowej normy prawnej o charakterze ius cogens. Obowiązek tego rodzaju
przewiduje m.in. przepis art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego), a także art. 4 ust. 2,
art. 4 c ust. 3, art. 4 d ust. 1, art. 4 e ust. 1, art. 5 a ust. 1-3 i art. 9 a ust. 6 PE.
Prezes URE jest przy tym obowiązany i uprawniony do skutecznego rozstrzygnięcia
sprawy (doprowadzenia do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, w
szczególności przez orzeczenie treści umowy decyzją administracyjną). Prezes
URE jest uprawniony do władczego ukształtowania treści stosunku prawnego
mającego połączyć strony konkretnego sporu. Sąd podkreślił przy tym, że
zasadnicza treść umowy orzeczona przez Prezesa URE została uzgodniona
pomiędzy stronami w toku postępowania administracyjnego.
Sąd drugiej instancji wskazał, że stosownie do art. 22 Konstytucji RP
ograniczenie działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i
tylko ze względu na ważny interes publiczny. Tego rodzaju ograniczenia wynikają
m.in. z art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego oraz z art. 8 ust. 1 tej ustawy. Art. 7 ust.
1 PE nakłada na wymienione w nim przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek
zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o takie
przyłączenie, pod warunkiem spełnienia przesłanek określonych w tym przepisie.
Obowiązek ten ma charakter publicznoprawny, a jego naruszenie przez
zobowiązane przedsiębiorstwo energetyczne skutkuje obligatoryjnym
wymierzeniem kary pieniężnej przez Prezesa URE, stosownie do treści art. 56 ust.
1 pkt 4 Prawa energetycznego. Natomiast art. 8 ust. 1 PE nakłada na Prezesa URE
obowiązek rozstrzygania spraw spornych, m.in. dotyczących odmowy zawarcia
umowy o przyłączenie do sieci, jeżeli strona z takim wnioskiem wystąpi. Z kolei art.
64 Konstytucji RP reguluje kwestie ochrony własności i innych praw majątkowych
11
oraz dziedziczenia. Przepis ten nie został naruszony, gdyż zarówno Prezes URE
jaki i Sąd Okręgowy nie ingerowali w prawo własności ani w inne prawa majątkowe
powoda.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego bezzasadny jest zarzut dotyczący braku
uwzględnienia potrzebnej rozbudowy sieci w planie rozwoju powoda. Odnosząc się
do tego zarzutu Sąd drugiej instancji stwierdził, że rozbudowa sieci na potrzeby
przyłączeń jest wyłącznym obowiązkiem przedsiębiorstwa energetycznego
zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej (art. 9c ust. 3 pkt
3 i pkt 11 w związku z art. 7 ust. 1 i ust. 2 Prawa energetycznego oraz art. 4 ust. 1 i
art. 9 c ust. 3 pkt 2 i 3 Prawa energetycznego). Przepis art. 16 ust. 1 PE stanowi, że
plany rozwoju opracowują we własnym zakresie operatorzy systemów
dystrybucyjnych. Natomiast podmioty ubiegające się o przyłączenie do sieci nie
mają wpływu na treść planu rozwoju operatora systemu dystrybucyjnego. Plan
rozwoju nie ujmuje w swoim stopniu szczegółowości poszczególnych inwestycji
związanych z konkretnymi przyłączeniami. Prezes URE, uzgadniając plan rozwoju
powoda, uzgodnił wielkość nakładów inwestycyjnych ogółem, nie ingerując w
strukturę finansowania planowanych inwestycji. Pozwany Prezes URE uzgadniając
plan rozwoju, analizuje uzasadniony poziom nakładów inwestycyjnych zawsze na
podstawie wielkości nakładów inwestycyjnych zaplanowanych przez samo
przedsiębiorstwo energetyczne. Założona w planie rozwoju struktura finansowania
może podlegać zmianom (aktualizacji) w celu optymalizacji kosztów finansowania
inwestycji. Ustalenie przez pozwanego uzasadnionego poziomu nakładów nie
powoduje, że przedsiębiorstwo nie może realizować inwestycji na poziomie
wyższym od uzgodnionego w planie rozwoju (np. w ramach środków uzyskanych z
rynku kapitałowego, w ramach poprawy efektywności funkcjonowania
przedsiębiorstwa, czy racjonalizacji procesu inwestycyjnego). W każdym jednak
przypadku, za właściwy dobór rzeczowego zakresu zadań inwestycyjnych w swoim
planie rozwoju, zgodnie z obowiązkami nałożonymi przez Prawo energetyczne
odpowiada operator systemu elektroenergetycznego. Przyłączenie wytwórcy do
sieci zwykle wymaga mniejszej lub większej przebudowy sieci. Jest oczywistym, że
żaden operator nie jest w stanie przewidzieć w wieloletnim planie rozwoju, jakie
wnioski o przyłączenie będą składane. Wobec tego oczywiste jest, że plan rozwoju
12
musi podlegać i podlega różnym korektom, za co odpowiedzialny jest we własnym
zakresie operator sieci.
Sąd drugiej instancji przyjął, że okolicznością bezsporną w sprawie jest, że
powód posiada uzgodniony z Prezesem URE plan rozwoju w zakresie zaspokojenia
obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2008-2011,
który przewiduje inwestycje w sieci związane z przyłączaniem farm wiatrowych (w
tym FW). W planie tym założono, że połowa nakładów na inwestycję w sieci
związanych z przyłączeniem farm wiatrowych będzie finansowana przez podmioty
ubiegające się o przyłączenie przez opłatę za przyłączenie. Sąd drugiej instancji
podzielił stanowisko wyroku Sądu pierwszej instancji, że „Okoliczność ta nie ma
wpływu na rozstrzygnięcie w sprawie, albowiem Prezes URE nie ingeruje w
strukturę finansowania w trakcie realizacji tego planu. Uzgodniona bowiem w tym
planie jest też jedynie wielkość nakładów inwestycyjnych ogółem, która też w
trakcie realizacji ulega zrównaniu.” Przyjęcie poglądów powoda na kwestie
znaczenia planu rozwoju oznaczałoby de facto zniweczenie normy prawnej
zawartej w art. 7 PE (obowiązku przyłączenia do sieci). Operator systemu mógłby
bowiem blokować przyłączenia do sieci celowo nie planując danych inwestycji, a
następnie zasłaniając się planem rozwoju uzgodnionym z pozwanym, który nie
uwzględnia danej inwestycji w rozbudowę czy modernizację sieci. Plan rozwoju nie
może stać się instrumentem, który utrudnia dostęp do rynku wytwarzania energii
elektrycznej i rozwój konkurencji w dostawach energii elektrycznej. Plan rozwoju nie
może być także instrumentem blokującym rozwój odnawialnych źródeł energii
elektrycznej.
Jeżeli inwestycja związana z przyłączeniem FW została ujęta w planie
rozwoju powoda, to realizacja i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na
potrzeby przyłączenia FW, stosownie do art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego,
należy do obowiązków powoda. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorstwo
energetyczne zajmujące się dystrybucją energii jest obowiązane zapewnić
realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączania
podmiotów ubiegających się o przyłączenie, na warunkach określonych w
przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1-4, 7 i 8 i art. 46 oraz w założeniach
lub planach, o których mowa w art. 19 i art. 20 PE.
13
Sąd drugiej instancji wskazał, że wielkość nakładów na inwestycje związane
z przyłączeniem podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci, które są ujęte
w planie rozwoju powoda jest uwzględniana w zatwierdzanych przez Prezesa URE
taryfach jako koszty uzasadnione. Wobec tego przez zatwierdzoną taryfę powód
ma zagwarantowane środki na realizację inwestycji związanej z przyłączeniem, w
tym na rozbudowę i modernizację jego sieci, konieczną do przyłączenia podmiotów
ubiegających się o przyłączenie. Natomiast – stosownie do art. 7 ust. 10 PE –
koszty wynikające z nakładów na realizację przyłączenia podmiotów ubiegających
się o przyłączenie, w zakresie w jakim zostały pokryte wpływami z opłat za
przyłączenie do sieci, o których mowa w ust. 8 i ust. 9, nie stanowią podstawy do
ustalenia w taryfie cen i stawek opłat za przesyłanie i dystrybucję paliw gazowych i
energii.
Sąd drugiej instancji – uznając bezzasadność zarzutów apelacji dotyczących
naruszenia art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego w związku z pkt 22 Preambuły
i art. 7 ust. 2 oraz ust. 5 Dyrektywy 2001/77/WE – stwierdził, że obowiązek
ponoszenia przez operatora systemu kosztów rozbudowy sieci, chociażby
rozbudowa ta wiązała się z przyłączeniami źródeł wytwórczych, wynika wprost z
przepisów prawa. Zgodnie z art. 7 ust. 8 pkt 3 ustawy Prawo energetyczne, za
przyłączenie do sieci źródła odnawialnego, operator systemu dystrybucyjnego
powinien pobrać opłatę ustaloną na podstawie rzeczywistych nakładów
poniesionych na realizację przyłączenia. Kwestią wymagającą rozstrzygnięcia była
kwestia rozumienia pojęcia „rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację
przyłączenia”, zawartego w cytowanym wyżej przepisie, przy zawieraniu umów o
przyłączenie do sieci elektroenergetycznej odnawialnych źródeł energii powyżej 5
MW. Interpretacji tego przepisu należy dokonywać w kontekście pozostałych
przepisów Prawa energetycznego oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko zaskarżonego wyroku, że analiza
określeń zawartych w § 2 pkt 8 i pkt 15 rozporządzenia systemowego uzasadnia
wniosek, że użyte w art. 7 ust. 8 pkt 3 PE określenie „przyłączenie” jest spójne i
skorelowane z treścią określenia „przyłączenie”, którym ustawodawca posługuje się
w całej treści art. 7 PE oraz w § 2 pkt 8 i 15 rozporządzenia systemowego. W
rzeczywistych nakładach ponoszonych na realizację przyłączenia, o których mowa
14
w art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego uwzględnia się jedynie nakłady
ponoszone na budowę przyłącza (a także ewentualnie odcinka służącego
połączeniu przyłącza z siecią), a nie na rozbudowę sieci elektroenergetycznej
niezbędnej do przyłączenia. Przepis art. 7 ust. 12 PE (w brzmieniu obowiązującym
do dnia zamknięcia rozprawy przed Sądem Apelacyjnym) stanowił, że przyłączany
podmiot jest obowiązany umożliwić przedsiębiorstwu energetycznemu, o którym
mowa w ust. 1, w obrębie swojej nieruchomości budowę i rozbudowę sieci w
zakresie niezbędnym do realizacji przyłączenia (...). Z powołanego przepisu wynika,
że ustawodawca odróżnia przyłączenie podmiotu żądającego takiego przyłączenia
do sieci elektroenergetycznej od budowy i rozbudowy sieci, chociażby budowa lub
rozbudowa tej sieci była konieczna na potrzeby przyłączenia. Według Sądu drugiej
instancji należy dokonać rozróżnienia pomiędzy inwestycjami prowadzonymi w celu
bezpośredniego przyłączenia odnawialnego źródła energii przyłączem do sieci
powoda oraz inwestycjami, które są przeprowadzane w sieci powoda w celu
rozbudowy sieci dystrybucyjnej, rozbudowy połączeń międzysystemowych w
obszarze działania powoda oraz zapewnienia spójności działania systemów
elektroenergetycznych oraz skoordynowania ich rozwoju, których realizacja należy
do powoda. Przyjęcie argumentacji, zgodnie z którą koszty rozbudowy sieci ponosi
podmiot przyłączany, oznaczałoby, że podmiot przyłączany realizowałby ustawowe
obowiązki operatora systemu dystrybucyjnego. Za słusznością stanowiska
pozwanego Prezesa URE i zainteresowanego, przemawia brzmienie art. 7 ust. 5
Prawa energetycznego, zgodnie z którym przedsiębiorstwo energetyczne
zajmujące się dystrybucją energii jest obowiązane zapewnić realizację i
finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączania podmiotów
ubiegających się o przyłączenie. Jeżeli powód ma publicznoprawne obowiązki
związane z finansowaniem rozbudowy sieci dystrybucyjnej, za co pobiera później
opłaty taryfowe, to nie może obowiązku tego przenosić na podmiot ubiegający się o
przyłączenie. Zdaniem Sądu drugiej instancji kwestię rozbudowy i przebudowy
własnej sieci przedsiębiorstwa energetycznego należy oceniać opierając się
również na uregulowaniach zawartych w art. 4 ust. 1 i art. 9 c ust. 3 pkt 2 i 3 Prawa
energetycznego. W świetle tych przepisów przedsiębiorstwo energetyczne
zajmujące się dystrybucją energii obowiązane jest utrzymywać zdolność urządzeń,
15
instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny,
jak również zapewnić rozbudowę sieci dystrybucyjnej, przy zachowaniu
obowiązujących wymagań jakościowych. Ponadto operator systemu
dystrybucyjnego elektroenergetycznego (powód), stosownie do art. 9 c ust. 3 pkt 3 i
4 PE jest odpowiedzialny m.in. za zapewnienie rozbudowy sieci dystrybucyjnej oraz
za współpracę z innymi operatorami systemów elektroenergetycznych lub
przedsiębiorstwami energetycznymi w celu zapewnienia spójności działania
systemów elektroenergetycznych i skoordynowania ich rozwoju, a także
niezawodnego i efektywnego funkcjonowania tych systemów. Z powyższych
przepisów wynika, że to na powodzie spoczywają publicznoprawne obowiązki
związane z rozbudową sieci dystrybucyjnej. Powód nie może tego obowiązku
przenosić na podmioty ubiegające się o przyłączenie do sieci przez ponoszenie
przez nie kosztów rozbudowy sieci innego przedsiębiorstwa energetycznego na
potrzeby związane z przyłączeniem.
Ponadto, zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o zmianie ustawy –
Prawo energetyczne oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.
552 oraz z 2006 r. Dz.U. Nr 158, poz. 1123) – powód za przyłączenie do swojej
sieci FW powinien pobrać jedynie połowę opłaty ustalonej na podstawie
rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia rozumianych jako
nakłady poniesione na budowę przyłącza, tj. odcinka lub elementu sieci służącego
do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu o wymaganej przez niego
mocy przyłączeniowej z pozostałą częścią sieci przedsiębiorstwa energetycznego
świadczącego na rzecz podmiotu przyłączanego usługę przesyłania lub dystrybucji
energii elektrycznej. Przyjęcie przeciwnego poglądu powodowałoby, że podmiot
przyłączany (zainteresowany), ponosiłby całkowite koszty związane z realizacją
przyłączenia, a w tym koszty budowy i rozbudowy sieci należącej do powoda, co
jest nieuprawnione, ponieważ powodowałoby to przeniesienie obowiązków
operatora systemu dystrybucyjnego (powoda) na podmiot przyłączany (na
zainteresowanego).
W ocenie Sądu drugiej instancji trafna jest uwaga powoda, że w myśl punktu
(22) Preambuły Dyrektywy 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27
września 2001 r. „Koszty przyłączenia do sieci nowych producentów energii
16
elektrycznej z odnawialnych źródeł energii powinny mieć obiektywny charakter,
przejrzysty i niedyskryminujący, z czego wynika konieczność rozważenia korzyści,
jakich przydaje sieci zbudowanie i przyłączenie nowych generatorów. (...),
natomiast uregulowanie zawarte w prawie energetycznym (art. 7 ust. 8) nie w pełni
ten nakaz realizowało. Zarzucając brak klarowności rozwiązaniom polskiego
ustawodawcy i w związku z tym brak uwzględnienia uzasadnionych interesów
powoda przez obciążenie go obowiązkiem poniesienia kosztów realizacji drugiego
etapu umowy o przyłączenie, powód jednakże pomija treść przepisu art. 7 ust. 3
Dyrektywy, zgodnie z którym: „Gdy jest to właściwe, Państwa Członkowskie mogą
żądać od podmiotów gospodarczych działających w systemie przesyłowym i
systemie dystrybucji pokrycia w całości lub w części kosztów określonych w ust. 2.”
Koszty określone w ustępie 2 są to koszty „dostosowania technicznego w rodzaju
powiązań, czy wzmocnienia sieci przesyłowej, koniecznych w celu zintegrowania
nowych producentów dostarczających energię elektryczną wytwarzaną z
odnawialnych źródeł energii do wspólnej sieci”. Państwo Członkowskie ma –
zgodnie z art. 7 ust. 3 Dyrektywy 2001/77/WE – pełne prawo nałożenia na
operatora systemu dystrybucyjnego obowiązku pokrycia wszelkich pełnych kosztów
związanych z przyłączeniem źródła odnawialnego do sieci.
Zdaniem Sądu drugiej instancji wykładnia przepisu art. 7 ust. 8 pkt 3 PE
dokonana przez Prezesa URE w zaskarżonej decyzji oraz przez Sąd pierwszej
instancji, pozostaje w zgodzie z prawem europejskim, w szczególności z
postanowieniami powołanej Dyrektywy 2001/77/WE. Dyrektywa 2009/28/WE,
(zmieniająca Dyrektywę z 2001 r.), której implementacja miała nastąpić do dnia 5
grudnia 2010 r. idzie jeszcze dalej niż Dyrektywa 2001/77/WE w zakresie
wspierania energetyki odnawialnej. Zgodnie z art. 3 ust. 1 oraz Załącznikiem 1 do
Dyrektywy 2009/28/WE, każde z państw członkowskich posiada wyznaczony tzw.
cel ogólny udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii
elektrycznej. W przypadku Polski w roku 2020 ma ona wynosić 15%, podczas gdy
w roku 2005 r. było to tylko 7,2%. Zgodnie z art. 16 ust. 2 Dyrektywy 2009/28/WE
„państwa członkowskie zapewniają również priorytetowy dostęp lub gwarantowany
dostęp do systemu sieciowego dla energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych
źródeł energii". Z kolei art. 16 ust. 4 Dyrektywy 2009/28/WE powtarza zawartą
17
także w Dyrektywie 2001/77/WE zasadę dopuszczalności obciążenia przez
państwo członkowskie operatora systemu w całości lub części kosztem
przyłączania do sieci odnawialnych źródeł energii.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutów apelacji dotyczących naruszenia
art. 20, art. 21 ust. 1, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 3 oraz art. 92 ust. 1
Konstytucji RP przez ich niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie za podstawę
rozstrzygnięcia przepisów § 2 pkt 8, § 2 pkt 15, § 7 ust. 2 i § 8 ust. 1
rozporządzenia systemowego, pomimo że przywołane przepisy przez fakt
nałożenia (nieprzewidzianego w art. 7 ust. 1 PE) obowiązku przyłączania
przedsiębiorstw energetycznych – wytwórców wprowadzają nadmierną ingerencję
w swobodę działalności gospodarczej oraz prawo własności oraz zostały wydane z
przekroczeniem granic ustawowych do wydania rozporządzenia. Odnosząc się do
tych zarzutów Sąd drugiej instancji stwierdził, że podstawę rozstrzygnięcia wyroku
Sądu Okręgowego stanowiły przepisy Prawa energetycznego przytoczone przez
Sąd w uzasadnieniu wyroku, w tym art. 7 ust. 1, art. 7 ust. 3, art. 7 ust. 5, art. 7 ust.
6, art. 7 ust. 8 pkt 3, art. 8 ust. 1, a także przepisy wykonawcze do tej ustawy –
przepisy rozporządzenia systemowego. Według Sądu drugiej instancji przepisy
rozporządzenia systemowego nie zostały wydane z naruszeniem zakresu
upoważnienia. Ponadto art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego nakłada na wymienione
w nim przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie
do sieci z podmiotami ubiegającymi się o takie przyłączenie, pod warunkiem
spełnienia przesłanek określonych w tym przepisie. Obowiązek ten ma charakter
publicznoprawny. Zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie działalności
gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny
interes publiczny. W niniejszej sprawie zasada swobody działalności gospodarczej
doznaje ograniczeń, które wynikają wprost z powołanych powyżej przepisów Prawa
energetycznego.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutów apelacji dotyczących naruszenia
przepisów postępowania – art. 328 § 2 k.p.c., art. 233 k.p.c. w związku z art. 236
k.p.c. oraz art. 245 k.p.c.; podkreślił, że warunki przyłączenia wydał
zainteresowanemu wraz z projektem umowy o przyłączenie sam powód w dniu 23
lipca 2008 r. – uwzględniając wniosek zainteresowanego. Powód nigdy nie
18
kwestionował, że nie jest podmiotem uprawnionym do wydania zainteresowanemu
warunków przyłączenia. Kwestionowanie uprawnień w powyższym zakresie dopiero
w apelacji jest, według Sądu drugiej instancji, bezzasadne.
Sąd drugiej instancji uznał za bezzasadny wniosek powoda o wystąpienie z
pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego. Przepisy powołane przez
apelującego jako niekonstytucyjne stosowane są od 1997 r. i nie budzą
zgłoszonych obecnie wątpliwości ani w orzecznictwie ani w praktyce ich
stosowania.
Sąd drugiej instancji pominął zgłoszony w piśmie procesowym z dnia 6
października 2009 r. wniosek dowodowy, z uwagi na brak poświadczenia
załączonej kserokopii dokumentu za zgodność z oryginałem.
Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyła skargą kasacyjną strona powodowa.
Skargę kasacyjną oparto na obydwu podstawach (art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c.). W
ramach podstawy materialnoprawnej (art. 398 3
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzucono:
a) naruszenie art. 178 ust. 1 Konstytucji RP przez oparcie orzeczenia
na przepisach aktu wykonawczego wydanego z przekroczeniem
granic delegacji ustawowej i z naruszeniem zakazu subdelegacji i
naruszeniem art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w związku z art. 92 ust.
1 Konstytucji RP oraz art. 92 ust. 2 Konstytucji RP – przez ich
niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że przepis aktu
wykonawczego może określać termin ważności „warunków
przyłączenia” wydawanych przez przedsiębiorstwo energetyczne,
pomimo że: (a) określenie okresu ważności warunków
przyłączenia stanowi – jako ingerencja w swobodę prowadzenia
działalności gospodarczej – materię ustawową, (b) a ponadto
ustawa nie upoważnia do uregulowania tej kwestii w akcie
wykonawczym;
b) niezastosowanie art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 7 ust. 2 Prawa
energetycznego i art. 3531
k.c. w sytuacji, w której umowa o
przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, której zawarcie
orzeczono, nie zawiera elementów przedmiotowo istotnych
19
(essentialia negotii) określonych w art. 7 ust. 2 Prawa
energetycznego;
c) naruszenie art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 3 pkt 12, art. 32 ust. 1
pkt 1, art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego przez orzeczenie
zawarcia umowy z przedsiębiorstwem energetycznym – wytwórcą
pomimo, że podmiot ten, nie posiada wymaganej prawem koncesji
i tym samym nie jest przedsiębiorstwem energetycznym
prowadzącym działalność w zakresie wytwarzania energii
elektrycznej;
d) błędną wykładnię art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego przez
przyjęcie, że przepis ten nakłada na operatorów systemów
dystrybucyjnych publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o
przyłączenie nie tylko odbiorców, ale również przedsiębiorców
energetycznych – wytwórców;
e) błędną wykładnię art. 7 ust. 1 oraz art. 9 ust. 4 pkt. 2 Prawa
energetycznego przez utożsamianie wydanego przez
przedsiębiorstwo dystrybucyjne dokumentu zatytułowanego
„warunki przyłączenia” z ustawowym terminem „warunki
techniczne i ekonomiczne przyłączenia” (art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego) oraz utożsamianie z ustawowym pojęciem
„warunki przyłączenia” (art. 7 ust. 1 in fine Prawa energetycznego,
art. 9 ust. 4 pkt 2 Prawa energetycznego);
f) błędną wykładnię art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego przez
przyjęcie, że pojęcie „rzeczywistych nakładów poniesionych na
realizację przyłączenia” obejmuje jedynie nakłady poniesione na
wykonanie przyłącza, a nie również nakłady poniesione na
rozbudowę sieci, konieczną w celu realizacji przyłączenia;
g) błędną wykładnię art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego w związku z
art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego i art. 7 ust. 2 Prawa
energetycznego przez uznanie, że Prezes URE ma kompetencję
nie tylko do rozstrzygnięcia sporu ale i do orzeczenia zawarcia
umowy o przyłączenie z innym przedsiębiorstwem energetycznym i
20
ukształtowania jej treści bez uregulowania w niej wszystkich
elementów przedmiotowo istotnych określonych art. 7 ust. 2 Prawa
energetycznego, a ponadto do uregulowania w niej także umowy
sprzedaży części składowej oraz umowy przeniesienia praw
autorskich.
W ramach podstawy procesowej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzucono
naruszenie:
a) art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. – przez jego
niezastosowanie, polegające na:
- braku rozpoznania podnoszonego przez powoda w apelacji zarzutu
naruszenia „art. 20, art. 21 ust. 1, art. 22, art. 31 ust. 3, art. 64 ust. 3 oraz art. 92
ust. 1 Konstytucji, przez ich niezastosowanie” i w konsekwencji zastosowanie jako
podstawy prawnej zaskarżonego orzeczenia przepisów aktu wykonawczego
wydanego bez należytego upoważnienia ustawowego i wydanego z naruszeniem
zakazu subdelegacji, który wkracza w materię ustawową;
- braku rozpoznania podnoszonego przez powoda w toku postępowania
apelacyjnego (w piśmie procesowym z dnia 5 lutego 2010 r.) zarzutu „nieważności
umowy, wobec okoliczności, iż reguluje ona także sprzedaż obiektu wybudowanego
na nieruchomości ENEA Operator i stanowiącego jej część składową, oraz reguluje
przeniesienie praw autorskich bez zawężenia tej czynności jedynie do autorskich
praw majątkowych, oraz reguluje materię podlegającą bezwzględnie
obowiązującym przepisom prawa zamówień publicznych, a bez tych postanowień
jako istotnie wpływających na treść całej umowy, umowa nie byłaby zawarta” oraz
brak rozpoznania zarzutu nieważności przedmiotowej umowy wynikającego z faktu,
że umowa o przyłączenie nie zawiera wszystkich elementów przedmiotowo
istotnych określonych w art. 7 ust. 2 Prawa energetycznego;
b) naruszenie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. w związku z
art. 391 § 1 k.p.c. przez brak zmiany zaskarżonego wyroku pomimo, że w dacie
zamknięcia rozprawy (5 lutego 2010 r.) określone w umowie (§ 5 ust. 1 litera g
podpunkt i Umowy) terminy realizacji obowiązków umownych („do końca I kwartału
2009” i kolejne odwołujące się do tego terminu) już upłynęły.
21
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji wraz z pozostawieniem
temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego oraz o
zasądzenie od pozwanego Prezesa URE na rzecz skarżącego kosztów
postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego w wysokości maksymalnie
przepisanej.
Skarżący wniósł także o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału
Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP w przedmiocie zbadania
zgodności stanowiących podstawę orzekania przez Sąd Apelacyjny następujących
przepisów:
(i) § 6, § 7, § 8, § 9 i § 10 rozporządzenia systemowego z art. 9 ust. 3, art. 9
ust. 4 Prawa energetycznego, z art. 92 ust. 1 oraz z art. 92 ust. 2 Konstytucji RP.
Podstaw niezgodności wskazanych przepisów rozporządzenia systemowego z
Konstytucją i z Prawem energetycznym skarżący upatruje w przekroczeniu granic
delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia oraz w naruszeniu zakazu
subdelegacji;
(ii) § 7 ust. 2, § 7 ust. 3, § 7 ust. 6 pkt 1 oraz § 8 ust. 2 rozporządzenia
systemowego z art. 20 i art. 22 oraz z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W ocenie
skarżącego wskazane przepisy naruszają swobodę prowadzenia działalności
gospodarczej – ograniczenie to nie ma uzasadnienia w przesłance ważnego
interesu publicznego, polegającej na nałożeniu publicznoprawnego obowiązku
zawarcia umowy o przyłączanie do sieci wytwórców; przy czym podstaw
niekonstytucyjności wskazanych przepisów skarżący upatruje również w nałożeniu
ograniczeń szerszych niż konieczne, a ponadto niesłużących realizacji żadnego z
celów wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji;
(iii) § 7 ust. 2, § 7 ust. 3, § 7 ust. 6 pkt 1 oraz § 8 ust. 2 Rozporządzenia
Systemowego z art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
przy czym podstaw niekonstytucyjności skarżący upatruje w ograniczeniu prawa
własności naruszającym istotę prawa własności, polegającej na nałożeniu
publicznoprawnego obowiązku zawarcia umowy o przyłączanie do sieci
przedsiębiorców energetycznych – wytwórców, oraz z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
przy czym podstaw niekonstytucyjności Skarżący upatruje w nałożeniu ograniczeń
22
w swobodzie działalności gospodarczej szerszych niż konieczne, a ponadto
niesłużących realizacji żadnego z celów wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany Prezes URE wniósł o oddalenie
skargi oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania
kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę zainteresowany Park Wiatrowy Spółka z o.o. wniósł
między innymi o: oddalenie skargi kasacyjnej; o oddalenie wniosku skarżącego o
wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego oraz o zasądzenie
od powoda na rzecz zainteresowanego kosztów postępowania kasacyjnego według
norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Tylko poważne, mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1
pkt 2 k.p.c.), nieprawidłowości prawomocnie zakończonego postępowania
sądowego mogą uniemożliwiać dokonanie oceny prawomocnego wyroku na
podstawie jego ustaleń faktycznych (art. 39813
§ 2 k.p.c.). W pierwszym rzędzie
rozpatrzone zatem zostały zarzuty procesowej podstawy skargi kasacyjnej aby
upewnić się, że ustalenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku
mogą być obowiązującym odniesieniem dla oceny wynikających ze skargi
zagadnień prawnomaterialnych.
Pierwszy zarzut tej podstawy (uchybienie art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art.
328 § 2 k.p.c.) dotyczy niewyrażenia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
rozpoznania zarzutu apelacji, że zastosowane przepisy rozporządzenia
systemowego zostały wydane bez należytego upoważnienia ustawowego i z
naruszeniem zakazu subdelegacji, co w konsekwencji narusza określone przepisy
Konstytucji.
Powyższy zarzut jest wyraźnie bezpodstawny w świetle uzasadnienia
zaskarżonego wyroku, w którym Sąd Apelacyjny nie tylko przedstawił szerokie
wyjaśnienie prawidłowości podstawy prawnej wyroku Sądu pierwszej instancji
poprzez analizę zarzutów apelacji, ale także wprost, expressis verbis, przedstawił
23
ocenę niezasadności zarzutów dotyczących niekonstytucyjności zastosowanych
przepisów. Sąd Apelacyjny przedstawiając swoje stanowisko powołał się w
szczególności na to, że wszystkie istotowo z zasadami (prawami i wolnościami)
konstytucyjnymi związane ograniczenie przedsiębiorstw energetycznych, w tym
zwłaszcza zakres publicznoprawnego obowiązku zawarcia umowy o przyłączenie
do sieci, wynikają z określonych przepisów ustawy, natomiast przepisy
wykonawcze (rozporządzenia systemowego), konkretyzowały normę ustawową w
granicach ustawowego upoważnienia.
Jeżeli wnoszący skargę kasacyjną kwestionuje podstawę prawną
zaskarżonego wyroku, to mógł – tak zresztą uczynił – przedstawić zarzuty
naruszenia prawa materialnego. Nie zachodzi natomiast bezpodstawnie zarzucona
jakaś niepełność rozpoznania sprawy – przecież nie dlatego, że brakuje
odpowiedniego rozpoznania, ale tylko dlatego że jego wyniki merytorycznie mogą
być kwestionowane.
Kwestią „niekonstytucyjności” określonych przepisów rozporządzenia
wykonawczego zajmowały się także Sądy obu instancji w ramach rozpatrywania
wniosku strony powodowej o przedstawienie w tym zakresie Trybunałowi
Konstytucyjnemu pytania prawnego w trybie art. 193 Konstytucji RP. Sądy nie
podzieliły wątpliwości wnioskodawcy, przeciwnie określiły swoje stanowisko z
wyrażeniem pewności, że nie zachodzi sytuacja „subdelegacji”, czy stworzenia
dopiero w akcie wykonawczym, a nie w ustawie, normy określającej
publicznoprawny obowiązek przedsiębiorstwa energetycznego zawarcia umowy o
przyłączenie jeżeli zachodzą określone warunki. W konsekwencji zastosowania
należących do sądu kompetencji (por. też art. 178 ust. 1 Konstytucji RP) Sąd
Apelacyjny uznał, że wniosek o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału
Konstytucyjnego był nieuzasadniony. Istotne jest tu podkreślenie, że
kwestionowane we wniosku przepisy stosowane są od 1997 r., i „nie budzą
zgłoszonych obecnie wątpliwości ani w orzecznictwie ani w praktyce ich
stosowania”.
Sąd Najwyższy stwierdza, że ponowiony także w postępowaniu kasacyjnym
wniosek strony powodowej o wystąpienie z pytaniem prawnym do Trybunału
Konstytucyjnego o zbadanie zgodności określonych przepisów rozporządzenia
24
systemowego z określonymi przepisami Prawa energetycznego oraz z art. 92 ust. 2
Konstytucji nie ma podstawy, istotnej na etapie postępowania kasacyjnego od
prawomocnego już wyroku. Sąd Najwyższy rozpoznaje wszak skargę kasacyjną w
granicach jej podstaw (art. 39813
§ 1 k.p.c.),podstawami zaś rozpatrywanej skargi
nie są objęte przepisy rozporządzenia, które miałyby być objęte wnioskowanym
wystąpieniem do Trybunału Konstytucyjnego. Niezachodzi zatem wynikający z art.
193 Konstytucji RP warunek przedstawienia pytania: „jeżeli od odpowiedzi na
pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”.
Bezzasadny jest także „procesowy”, dotyczący art. 378 § 1 k.p.c. w związku
z art. 328 § 2 k.p.c., zarzut skargi „braku rozpoznania podnoszonego przez powoda
w toku postępowania apelacyjnego” zarzutu dotyczącego określonych postanowień
umowy wynikającej z zaskarżonej odwołaniem powoda decyzji Prezesa URE. W
tym przypadku, podobnie jak w zarzucie dotyczącym nierozpoznania
„niekonstytucyjności” przepisów rozporządzenia systemowego, autor skargi
kwestionuje nieobjęcie rozpoznaniem sprawy wskazanej kwestii, tak jakby Sąd w
ogóle tą kwestią się nie zajął. Nie ma w tym racji, bo z uzasadnienia zaskarżonego
wyroku wynika, że Sąd Apelacyjny określił zakres rozpoznania sprawy z
przedmiotowego odwołania, także na etapie postępowania apelacyjnego, na
podstawie art. 47912
k.p.c., uznając – podobnie jak Sąd pierwszej instancji – że
zakresem rozpoznania sprawy objęte zostały pod rygorem „prekluzji wynikającej z
przepisów art. 47912
§ 1 i art. 47914
§ 2 k.p.c.” wyłącznie twierdzenia i zarzuty
(sporne problemy) ujawnione w odwołaniu oraz, że nie wystąpiły określone w tych
przepisach przesłanki uwzględnienia nowych twierdzeń i dowodów, gdyby
powołanie ich w odwołaniu nie było możliwe albo gdyby potrzeba powołania wynikła
później.
Jeżeli podstawą skargi nie został objęty powołany art. 47912
§ 1 k.p.c., na
podstawie którego określone zostały przez sądy obu instancji granice przedmiotu
poddanego postępowaniu wyjaśniającemu („rozpoznaniu”), to nie może odnieść
skutku zarzut skargi, według którego w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku brakuje szczegółowego odniesienia się do twierdzeń (nowych kwestii
spornych), które zostały zgłoszone dopiero – jak przyznaje skarżący – „w toku
postępowania apelacyjnego”. Chodziło wszak o postanowienia umowy, które –
25
według ustaleń Sądu – nie tylko nie były kwestionowane w odwołaniu, ale na etapie
poprzedzającym zostały przygotowane (zaprojektowane) przez stronę powodową.
Nie zajmując się postanowieniami „umowy”, które zostały przyjęte w decyzji
Prezesa URE zgodnie z projektem strony powodowej i których ta strona nie
kwestionowała w odwołaniu, Sąd Apelacyjny nie zakwestionował w swym wyroku
określonego w § 5 ust. 1 litera g podpunkt i terminu realizacji określonego
obowiązku. Nie ma w tym, jak zarzuca skarżący nieuprawnionego pominięcia art.
386 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., ale
stanowi to konsekwencję zakreślonego w sprawie przedmiotu rozpoznania na
podstawie art. 47912
§ 1 k.p.c. Dodatkowo trzeba zauważyć, że strona powodowa
powyższej kwestii – potrzeby aktualizacji terminów określonych w umowie – nie
podnosiła w apelacji, ani w toku postępowania apelacyjnego. Uprawniona w
związku z tym jest hipoteza, że aktualizacja terminów wykonywania czynności
przez strony „umowy”, która swą „prawomocność” uzyskała dopiero po zakończeniu
dwuinstancyjnego postępowania sądowego, możliwa jest w drodze uzgodnień
między stronami przy wykorzystaniu odpowiednich do tego klauzul, które ta umowa
zawiera, np. w § 19 ust. 4 przewidującym, że: „Postanowienia niniejszej umowy
będą zawsze interpretowane tak aby zachować ich ważność i skuteczność. Jeżeli
jednak którekolwiek z postanowień niniejszej umowy okaże się nieważne lub
nieskuteczne, strony zobowiązują się do podjęcia w dobrej wierze negocjacji i
wszelkich starań w celu zastąpienia takiego postanowienia ważnym i skutecznym
postanowieniem, odpowiadającym w największym możliwym stopniu zamiarowi
stron i celowi wyrażonemu w postanowieniu, które zostało uznane za nieważne lub
nieskuteczne”.
Z powyższego wynika, że skarga nie ma usprawiedliwionej podstawy
procesowej, co oznacza, że punktem odniesienia dla oceny podstawy skargi
dotyczącej naruszenia określonych przepisów prawa materialnego, może być
wyłącznie stan rzeczy (ustalone okoliczności) wyjaśniony w zaskarżonym wyroku.
W materialnoprawnej podstawie skargi przedstawione zostały zagadnienia
takie same jak te, które wynikały ze spornych kwestii ujawnionych już w
postępowaniu przed Prezesem URE, i zostały rozstrzygnięte w dwuinstancyjnym
postępowaniu sądowym.
26
Pierwsze dotyczy podmiotowego zakresu art. 7 ust. 1 PE. Według strony
powodowej beneficjentami określonego w tym przepisie obowiązku zawarcia
umowy o przyłączenie do sieci mogą być wyłącznie odbiorcy energii, a nie - tak jak
to uznaje Prezes URE i Sądy obu instancji – każdy „podmiot ubiegający się o
podłączenie do sieci”, a więc także wytwórca energii np. taki jak zainteresowana
Farma Wiatrowa.
Drugie zagadnienie wiąże się z zastosowaniem przedmiotowego zakresu
zobowiązania, o którym mowa w art. 7 ust. 1 PE („jeżeli istnieją techniczne i
ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania tych paliw lub energii a
żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru”) do
sytuacji faktycznej sprawy. O ile, według zaskarżonego wyroku (także Sądu
pierwszej instancji i Prezesa URE) o tym, że zachodzą wymagane warunki
świadczy to, że zobowiązane przedsiębiorstwo energetyczne „warunki”
przyłączenia Farmy Wiatrowej już przygotowało z określeniem w tych warunkach
przekazanych stronie zainteresowanej zakresu niezbędnych robót
modernizacyjnych (rozbudowy) sieci, to strona skarżąca uważa – w
najogólniejszym ujęciu -, że jej brak aktualnej dyspozycji technicznej do realizacji
przedmiotowego przyłączenia bez rozbudowy sieci przesądza o tym, że nie
zachodzą wymagane warunki zobowiązania, a zainteresowana mogłaby uzyskać
przyłączenie tylko na warunkach „wolnej umowy”, w tym, jeżeli pokryje w połowie
koszty niezbędnej modernizacji (rozbudowy) sieci.
Trzecie, dotyczące art. 7 ustawy PE, zagadnienie sprawy wiąże się ściśle z
zagadnieniem poprzednim. Chodzi o podział kosztów związanych z realizacją
przyłączenia, w sytuacji, w której do „zwykłych” kosztów związanych z
przyłączeniem do sieci dochodzą jeszcze koszty modernizacji i rozbudowy samej
sieci, niezbędne aby przedmiotowe przyłączenie zostało dokonane. Stanowisku
zaskarżonego wyroku, że zainteresowana przyłączeniem Farma Wiatrowa
zobowiązana jest do opłaty przyłączeniowej, w której nie uwzględnia się kosztów
inwestycyjnych rozbudowy sieci bo nie mieszczą się one w „rzeczywistych
nakładach poniesionych na realizację przyłączenia”, według art. 7 ust. 8 pkt 3 PE,
strona skarżąca zarzuca bezpodstawne ograniczenie „rzeczywistych nakładów”,
tylko do części tych „rzeczywistych nakładów”.
27
Skarga kasacyjna przedstawia też wynikającą na tle art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 1
ustawy PE kwestię określenia zakresu kompetencji Prezesa URE do rozstrzygania
spraw spornych dotyczących odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci.
W zaskarżonym wyroku przyjęto, że w przypadku sporu wynikającego na tle
faktycznej odmowy zawarcia umowy o przyłączenie i na skutek postawienia przez
zobowiązane przedsiębiorstwo energetyczne niezgodnego z prawem warunku
Prezes URE właściwy jest do rozstrzygnięcia przez zastępcze określenie umowy o
przyłączenie. Sąd, o czym była mowa wyżej nie badał orzeczonej przez Prezesa
URE umowy pod względem jej zupełności, nie wyjaśniał także
niezakwestionowanych skutecznie w odwołaniu i postępowaniu sądowym regulacji
umownych (art. 47912
§ 1 k.p.c.).
Wynikające zaś ze skargi kasacyjnej stanowisko strony powodowej, w
uzasadnieniu zarzutów dotyczących art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 1 wydaje się, że nie jest
wystarczająco spójne. Z jednej bowiem strony zarzuca się wadliwość wynikającej z
decyzji Prezesa URE „umowy o przyłączenie” polegającą na nieokreśleniu w niej
wszystkich elementów wymienionych jako składniki umowy w art. 7 ust. 2 ustawy.
Skarżąca domaga się więc zupełności umowy. Z drugiej zaś strony w uzasadnieniu
zarzutu dotyczącego art. 8 ust. 1 ustawy skarżąca wywodzi, że właściwa
interpretacja tego przepisu powinna prowadzić: „poprzez wykluczenie kompetencji
Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki do ingerowania na podstawie art. 8 ust. 1
Prawa energetycznego w związku z art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego w stosunki
gospodarcze pomiędzy dwoma przedsiębiorstwami energetycznymi”.
Po rozpoznaniu zarzutów materialnoprawnej podstawy skargi kasacyjnej Sąd
Najwyższy uznał, że w przedstawionych kwestiach spornych sprawy uprawnione
jest stanowisko wyrażone w zaskarżonym wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie, nie są zaś zasadne zastrzeżenia i odmienne oceny interpretacyjne
(także subsumcyjne) przedstawione w skardze.
Nie jest potrzebne przedstawienie szczegółowej argumentacji, bo ta została
już przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i jest przez Sąd
Najwyższy podzielona; można zatem poprzestać na wskazaniu dlaczego Sąd
Najwyższy uznał argumentację zarzutów skargi za nieprzekonującą.
28
O tym, że publicznoprawny obowiązek przyłączenia do sieci obejmuje
„podmioty ubiegające się o przyłączenie”, bez zawężenia tego pojęcia tylko do
określonej kategorii podmiotów (odbiorców energii) z wyłączeniem podmiotów
będących także producentami energii, stanowi expressis verbis ustawodawca w
zacytowanym fragmencie tekstu art. 7 ust. 1 PE. Z wynikami wykładni językowej
zgodne są wyniki innych analiz interpretacyjnych. Stosownie do art. 1 ust. 2 ustawy
PE celem tej ustawy jest między innymi tworzenie warunków do zrównoważonego
rozwoju kraju, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom
naturalnych monopoli oraz uwzględnienia wymogów ochrony środowiska. Nie ma
żadnych racji stanowisko autora skargi, które w istocie rzeczy zmierza do
pozostawienia poza obrębem regulacji publicznoprawnego obowiązku przyłączenia
do sieci, będącej środkiem wymienionego celu ustawy, wytwórców energii,
szczególnie istotnych w świetle wymogów ochrony środowiska. Poza tym taki
wytwórca energii jak zainteresowana w sprawie Farma Wiatrowa występuje w
podobnej do odbiorcy energii – słabszej – pozycji w relacjach o charakterze
rynkowym wobec przedsiębiorstwa zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją
energii, działającego w warunkach monopolu naturalnego. Warto też zauważyć, że
o tym, iż przepis określający zakres podmiotowy regulacji (art. 7 ust. 1 ustawy PE)
obejmuje również podmioty wytwórcze energii stanowią też rozwinięcia tej regulacji,
np. to z art. 7 ust. 8 pkt 3 ustawy, w którym dla kwestii opłaty za przyłączenie
odróżnia się sytuację „źródeł współpracujących z siecią .... z wyłączeniem
odnawialnych źródeł energii”.
W odniesieniu do subsumcyjnej analizy ustalonych w sprawie okoliczności
pod określone w art. 7 ust. 1 PE istnienie technicznych i ekonomicznych warunków
przyłączenia do sieci, należy zwrócić uwagę, że kwestionowane w skardze
zastosowanie wskazanego przepisu, opiera się na uwzględnieniu nie jednej tylko
ale całego zespołu okoliczności faktycznych (sytuacji faktycznej). Nie można
hipotetycznie wykluczyć sytuacji, w której przedsiębiorstwo energetyczne nie
będzie miało odpowiednich możliwości ekonomicznych do przeprowadzenia
modernizacji swej sieci dla celów konkretnego przyłączenia w pewnym czasie od
momentu uzgodnienia warunków przyłączenia. Jednakże z wyjaśnionego w
sprawie stanu faktycznego wynika co innego. W relacjach między wnioskującą o
29
przyłączenie do sieci Farmą Wiatrową a operatorem nie wystąpiła kwestia dystansu
czasowego w odniesieniu do realizacji przyłączenia, owszem wskazano na
konieczność przeprowadzenia określonych prac modernizacyjnych, jednakże
ustalono porządek czasowy ich wprowadzenia. Należy – za Sądem drugiej instancji
– zwrócić uwagę, na to, że powód wydał warunki przyłączenia zainteresowanemu
na podstawie ekspertyzy uwzględniającej oddziaływanie planowanego przyłączenia
na sieć, że warunki przyłączenia zostały uzgodnione i zaakceptowane przez
operatora systemu przesyłowego oraz, że przedmiotowe przyłączenie pozostaje w
związku z objętą planem przedsiębiorstwa energetycznego modernizacją sieci dla
przyłączenia Farmy Wiatrowej. W tej sytuacji określenie przez stronę powodową
„warunków przyłączenia” w dokumencie wydanym wnioskującej o przyłączenie
Farmie Wiatrowej, mogło uzasadniać ustalenie, że w ten sposób operator
potwierdził istnienie (aktualne) technicznych i ekonomicznych warunków
przyłączenia do sieci, określonych w art. 7 ust. 1 PE.
Zupełnie nieprzekonywujące jest przeciwstawienie zawartej w zaskarżonym
wyroku interpretacji „rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację
przyłączenia”, o którym mowa w art. 7 ust. 8 pkt 3 ustawy PE - określenia przez
skarżącego zakresu tego pojęcia w oparciu o „reguły stosowania języka
potocznego”. Nie jest to oczywiście wystarczające do podważenia zawartych w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku prawidłowo przeprowadzonych szerokich
analiz interpretacyjnych, przede wszystkim na gruncie wykładni systemowej.
Bezpośrednie rozdzielenie pojęcia przyłączenia do sieci od pojęcia rozbudowy sieci
w celu przyłączenia zostało wyrażone w art. 7 ust. 12 ustawy PE. Bardziej jeszcze
istotna jest analiza przepisów określających strukturę podmiotową w zakresie
funkcjonowania sieci elektroenergetycznej. Stosownie do art. 4 ust. 1 ustawy, to na
przedsiębiorstwie energetycznym zajmującym się przesyłaniem lub dystrybucją
energii ciąży zobowiązanie utrzymywania zdolności urządzeń, instalacji i sieci do
realizacji zaopatrzenia w energię w sposób ciągły i niezawodny. Zgodnie zaś z art.
7 ust. 5 i 6 ustawy przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub
dystrybucją energii „jest obowiązane zapewnić realizację i finansowanie budowy i
rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączenia podmiotów, ubiegających się o
przyłączenie, na warunkach określonych w przepisach wydanych na podstawie art.
30
9 ust. 1-4, 7 i 8 i art. 46 oraz w założeniach lub planach, o których mowa w art. 19 i
20” oraz, że „budowę i rozbudowę odcinków sieci służących do przyłączenia
instalacji należących do podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci
zapewnia przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w ust. 1...”. Do
zacytowanych w odpowiednich fragmentach przepisów ustawy uwzględnionych w
interpretacji przyjętej przez Sąd Apelacyjny dodać należy funkcjonalnie sprzężone z
tymi regulacjami postanowienia art. 9c ust. 3 pkt 3 i 4 PE potwierdzające
odpowiedzialność operatora za zapewnienie rozbudowy sieci dystrybucyjnej oraz
za współpracę z innymi przedsiębiorstwami energetycznymi w celu zapewnienia
między innymi efektywnego funkcjonowania tych systemów. Wreszcie istotne jest
zauważenie przez Sąd Apelacyjny, że art. 7 ust. 10 PE, w swej regulacji
określającej wyłączanie z podstawy ustalania taryfy stawek za przesyłanie lub
dystrybucję energii, tego co przedsiębiorstwo uzyskało z tych opłat za przyłączenie
potwierdza, że opłata przyłączeniowa, o której mowa w ust. 8 nie pokrywa kosztów
wynikających z nakładów na realizację przyłączenia; (będą tu wchodziły w rachubę
między innymi koszty inwestycji prowadzonych w sieci w celu rozbudowy sieci) ale
ponadto dodatkowo wskazuje na ustalony w ustawie, istotny element konstrukcji
zadań przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przysyłaniem
(dystrybucją) energii że uzyskuje ono pokrycie kosztów części tych zadań w
pobieranej taryfie za przesyłanie lub dystrybucję energii.
Ostatnie z zagadnień wynikających z materialnoprawnej podstawy
rozpatrywanej skargi kasacyjnej dotyczy interpretacji przepisu, który – z
wyłączeniem drogi sądowej – kompetencję (właściwość) rozstrzygania „w sprawach
spornych dotyczących odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci” przekazał
Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (art. 8 ust. 1 ustawy PE). Poprzestanie
przez ustawodawcę na lapidarnym określeniu kompetencji Prezesa URE, bez
normatywnej konstrukcji powierzonego temu organowi zadania „rozstrzygnięcia”,
powodowało w praktyce regulatora i w orzecznictwie sądów wynikających z trybu
odwoławczego trudności interpretacyjne. W rozpoznawanej decyzji Prezesa URE,
zaakceptowanej przez sądy obu instancji wyraża się przeważający obecnie w
orzecznictwie pogląd, że decyzja regulatora zastępuje oświadczenie woli obu stron.
31
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, uznaje, że
określenie charakteru prawnego rozstrzygnięcia Prezesa URE powinno
syntetyzować następujące aspekty:
Po pierwsze, chodzi o kompetencję organu administracyjnego (regulatora).
Po drugie art. 8 ust. 1 PE w odniesieniu do określonej w nim kompetencji
regulatora dotyczącej rozstrzygnięcia sporu zobowiązaniowego (co do zasady
cywilnoprawnego), pomimo abstrakcyjnego i lapidarnego ujęcia jest samoistnym
źródłem prawa, co eliminuje potrzebę sięgania do konstrukcji cywilistycznych (art.
64 k.c.).
Po trzecie kompetencja organu administracyjnego w sprawach cywilnych
musi być traktowana jako regulacja specjalna (wyjątkowa). „Legitymizuje” tę
kompetencję pragmatyczna potrzeba rozstrzygnięcia sporu (zasada efektywności)
w zakresie odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci przez podmiot, który
jest do tego zobowiązany. Granicą „rozciągnięcia” struktury administracyjnej na
stosunek zasadniczo umowny ze względu na potrzebę zapewnienia efektywnej,
skutecznej ochrony podmiotowi uprawnionemu do zawarcia umowy o przyłączenie
– jest „sporność sprawy”.
Po czwarte, z aspektów wyżej wymienionych wynika, że decyzja Prezesa
URE „zastępuje” oświadczenia woli stron, w funkcjonalnym znaczeniu „zastępstwa”,
natomiast według charakteru prawnego decyzji stanowi ona podstawę samoistnego
ukształtowania stosunku zobowiązanego w zakresie spraw spornych między
stronami.
Sąd Najwyższy stwierdza, że niezależnie od kwalifikacji przedmiotowej
decyzji Prezesa URE, zakres udzielonej w postępowaniu sądowym ochrony strony
zobowiązanej do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, jest w pełni odpowiedni
do wskazanych wyżej warunków wykonywania przez Prezesa URE jego
kompetencji wynikających z art. 8 ust. 1 ustawy PE.
W szczególności należy zwrócić uwagę na to, że wprawdzie orzeczeniem
Prezesa URE objęta została „umowa” o przyłączenie także w zakresie
postanowień, które między stronami nie były sporne, a nawet przez stronę
powodową zostały przygotowane i przedstawione w formie projektu, to jednak
„rozstrzygnięcie” w sensie konstytutywnego określenia, niezależnie od
32
przygotowanego przez powoda projektu umowy odnosi się tylko do spraw
spornych.
Kwestie niesporne między stronami w postępowaniu przed Prezesem URE
nie stały się – na co wskazano w ocenie procesowej podstawy skargi –
przedmiotem postępowania sądowego, bo nie zostały objęte zarzutami odwołania
(art. 47912
k.p.c.).
Z powyższych przyczyn uznając, że obie podstawy skargi kasacyjnej są
niezasadne, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39814
k.p.c.