Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 15/11
POSTANOWIENIE
Dnia 13 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa A. D.
przeciwko "Telewizja Polska" S.A. w W. - Oddziałowi w W.
o ochronę dóbr osobistych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 kwietnia 2011 r.,
zażalenia powoda na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 grudnia 2010 r.,
zmienia zaskarżone postanowienie zawarte w punkcie drugim
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 15 grudnia 2010 r., o tyle, że
zasądzoną nim kwotę 2250 zł obniża do kwoty 500 zł (pięćset
złotych), a w pozostałym zakresie oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem zawartym w wyroku z dnia 15 grudnia 2010 r.
Sąd Apelacyjny oddalił apelacje obu stron i zasądził od powoda A. D. na rzecz
pozwanej Telewizji Polskiej Spółki Akcyjnej kwotę 2250 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania apelacyjnego. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu oparł na
zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu, którą uznał za adekwatną do wyniku
postępowania apelacyjnego, ponieważ powód domagał się zasądzenia dalszej
kwoty 195000 zł, a pozwana – oddalenia powództwa w zakresie zasądzonej kwoty
5000 zł.
W zażaleniu powód zarzucił zaskarżonemu postanowieniu naruszenie art.
102 k.p.c. przez niezastosowanie go i przyjęcie, że nie zachodzą szczególnie
uzasadnione wypadki, które powinny mieć wpływ na treść tego orzeczenia.
Domagał się zmiany postanowienia i odstąpienia od obciążenia go obowiązkiem
zwrotu pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego. Trudna sytuacja majątkowa
powoda była przyczyną zwolnienia go do kosztów sądowych i ustanowienia dla
niego pełnomocnika, a zatem obciążenie go kosztami procesu wywoła uszczerbek
w utrzymaniu jego i rodziny. Sprzeciwiają się temu również względy słuszności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przyjęcie jako podstawy orzekania o kosztach procesu jednej z zasad
przewidzianych art. 98 do 107 k.p.c. uzależnione jest od ostatecznego rezultatu
procesu. Podstawową zasadą jest, objęta art. 98 § 1 k.p.c., zasada
odpowiedzialności za wynik procesu, wskazująca, że strona przegrywająca jest
zobowiązana zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu.
Jednym z wyjątków od tej reguły, wskazanym w art. 102 k.p.c., jest możliwość
nieobciążania w ogóle strony przegrywającej kosztami albo zasądzenia od niej
tylko części kosztów, jeśli zaistniały wypadki szczególnie uzasadnione (zasada
słuszności). Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zgodnie z tym uregulowaniem nie
wymaga wniosku strony przegrywającej. Z uwagi na to, że zasada słuszności jest
rozwiązaniem szczególnym, przy jej stosowaniu należy mieć na uwadze, że
przepis art. 102 k.p.c. nie może być rozszerzająco wykładany, wykluczone jest
również przyjmowanie uogólnień, wymaga natomiast stwierdzenia wystąpienia
wyjątkowych okoliczności w konkretnej sprawie. Nie zostało jednak bliżej określone
w tym przepisie pojęcie „wypadków szczególnie uzasadnionych", co wskazuje na
3
pozostawienie dokonania tego praktyce orzeczniczej, a brak jakichkolwiek
ograniczeń przemawia za szerokim pojmowaniem zakresu tego zwrotu.
Powszechnie przyjmowane jest w orzecznictwie, że ocena, czy w sprawie miały
miejsce wypadki, które można zakwalifikować jako „szczególnie uzasadnione"
należy do uprawnień jurysdykcyjnych sądu, który mając na względzie wszystkie
okoliczności sprawy powinien wyważyć racje obu stron, kierować się poczuciem
słuszności i zasadami współżycia społecznego. Do okoliczności zasługujących na
uznanie za takie wypadki zaliczyć trzeba zarówno te związane z przedmiotem
sporu, jako charakteru żądania poddanego pod osąd, jego znaczenia dla strony,
jak też łączące się z przebiegiem postępowania oraz niezwiązane
z postępowaniem, ale dotyczące samej strony, jej sytuacji majątkowej i życiowej
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73,
niepubl.; wyrok z dnia 15 lipca 2004 r., V CK 648/03, niepubl.; postanowienie z dnia
26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, niepubl. postanowienie z dnia 13 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.; wyrok z dnia 12 stycznia 2010 r., III CSK 87/09,
niepubl.). Przyczyny usprawiedliwiające zwolnienie strony od kosztów sądowych
nie mogą samoistnie wskazywać na znamiona „szczególnie uzasadnionego
wypadku", co jednoznacznie wynika z art. 108 u.k.s.c. i znalazło wyraz
w orzecznictwie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia
2007 r., V CZ 292/06, niepubl.; 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.;
27 stycznia 2010 r., II CZ 88/09, niepubl.; 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, niepubl.).
Nie wyłącza to jednak możliwości oceny sytuacji majątkowej i życiowej strony jako
jednego z elementów okoliczności wskazujących na istnienie podstaw do
zastosowania zasady słuszności.
W rozpoznawanej sprawie były podstawy do oparcia rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania apelacyjnego na zasadzie przewidzianej art. 102 k.p.c.
Analizując, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, wszystkie jej okoliczności
stwierdzić należy, że zaistniały, objęte przepisem art. 102 w związku z art. 391 § 1
k.p.c., wypadki szczególnie uzasadnione. Należy do nich charakter dochodzonego
przez powoda świadczenia, dotyczący ochrony dobra osobistego przez zapłatę
zadośćuczynienia, a zatem uprawnienia mającego dla niego istotne znaczenie,
jako bezprawne naruszenie sfery prywatności. Określenie przez powoda rozmiaru
4
tego świadczenia wynika z subiektywnego odczucia pokrzywdzenia, które poddane
jest dyskrecjonalnej ocenie Sądu, dokonywanej według obiektywnych mierników,
przedstawionych w motywach. Rozważenie okoliczności sprawy, odnoszące się do
przebiegu postępowania, wskazuje na to, że wartościowe określenie zakresu
wygranej powoda nie uwzględnia wykazania podstawy odpowiedzialności
pozwanego, kwestionowanej przez niego jeszcze w postępowaniu apelacyjnym.
Do czynników mających wpływ na ocenę słuszności zakresu obciążenia powoda
kosztami zaliczyć należało także jego trudną sytuację majątkową i rodzinną.
Przedstawione okoliczności należą do zakresu pojęciowego „wypadków
szczególnie uzasadnionych", przemawiających za częściowym jedynie
obciążeniem powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Niezależnie od tego sprzeczne z odczuciem słuszności było obciążenie powoda
kosztami procesu w wysokości nieomal połowy przyznanej mu sumy
zadośćuczynienia. Wbrew zarzutom skarżącego nie było podstaw do
nieobciążania go w ogóle tymi kosztami. Inicjując postępowanie przed Sądem
drugiej instancji powinien był liczyć się z obowiązkiem ponoszenia kosztów, skoro
ocenie rozmiaru zadośćuczynienia przedstawionej przez Sąd pierwszej instancji
nie przeciwstawił miarodajnych argumentów, utrzymując jego wysokość na
pierwotnym, znacząco wygórowanym poziomie.
Z powyższych względów zaskarżone postanowienie podlegało
zmianie w oparciu o art. 39816
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.

V CZ 15/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia