Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 31/11
POSTANOWIENIE
Dnia 29 kwietnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Marta Romańska
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa S. D.
przeciwko P. D.
o obniżenie alimentów,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 kwietnia 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego
w W.
z dnia 9 września 2010 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając końcowemu orzeczeniu
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w W. oddalił wniosek
powoda S. D. o wyłącznie od rozpoznania apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w
W. z dnia 16 marca 2010 r. sędzi B. K. Za niewyczerpujące przesłanek
przewidzianych w art. 49 k.p.c. Sąd ten uznał zarzuty, że sędzia B. K. brała udział
w rozpoznawaniu wcześniej składanych przez powoda środków odwoławczych,
a jego odczucia, że podejmowała stronnicze i niekorzystne dla niego decyzje są
subiektywne. W postępowaniu odwoławczym sprawy rozpoznawane są
w trzyosobowym zawodowym składzie, a zatem wydawane orzeczenia nie są
decyzją jednego sędziego.
W zażaleniu powód domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia
i wyłączenia od rozpoznania sprawy sędzi B. K., podnosząc zarzut jej
stronniczości i braku obiektywizmu w rozpoznawaniu sprawy […], a także w
dwóch wcześniej rozpatrywanych sprawach. Podniósł, że mimo wiedzy na temat
jego spraw wydawała błędne wyroki i postanowienia, nie uwzględniając
okoliczności znanych z zeznań świadków i treści dokumentów. Kilkakrotnie Sąd
z udziałem tej sędzi nie odnosił się do zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego i wydawał niekorzystne dla niego wyroki. Stwierdził, że sędzia
powoływała się na fakty, które nie wynikały z akt sprawy, co nie ma
odzwierciedlenia w protokołach, ponieważ nie wiedział, że może domagać się
odnotowania tego spostrzeżenia. Świadczy to natomiast, w ocenie żalącego się
o sprzyjaniu stronie przeciwnej. Postanowienie zostało wydane przed
wysłuchaniem go, a zatem nie miał możliwości przedstawienia wszystkich
istotnych kwestii. W jego przekonaniu sędzia odnosiła się do niego w sposób
„nieprzyjazny i niechętny", odmówiła mu polemiki z w wywodami strony przeciwnej,
a jego racje nie były poddawane ocenie prawnej. Również i to nie wynika
z protokołów rozpraw, ale nie pozbawia go to poczucia nieobiektywnego
traktowania i braku sprawiedliwości w rozpoznawaniu jego spraw.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W następstwie zakwestionowania zgodności art. 49 k.p.c. z art. 45 ust. 1
Konstytucji w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 czerwca 2008 r., P 8/07
(Dz. U. Nr 119, poz. 772) w zakresie, w jakim ogranicza przesłankę wyłączenia
3
sędziego jedynie do stosunku osobistego między nim a jedną ze stron lub jej
przedstawicielem ustawowym, pomijając inne okoliczności, które mogłyby wywołać
wątpliwości co do bezstronności sędziego, w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia
2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 234, poz. 1571) nadano mu obecne brzmienie. Ustawa ta weszła
w życie z dniem 1 lipca 2009 r. i stosownie do art. 8 ust. 1, jej przepisy stosuje się
do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie, nie mniej jednak założenia,
które legły u podstaw tej zmiany uwzględnione zostały w rozpoznawanej sprawie.
Przepis art. 49 k.p.c. przewiduje, że sąd wyłącza sędziego na wniosek strony, jeśli
istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać wątpliwość co do
bezstronności sędziego w danej sprawie. Wykładnia przesłanek jego zastosowania
uwzględnia wszelkie sytuacje, w których strona wykaże istnienie pomiędzy nią
a sędzią określonego stosunku emocjonalnego, wskazującego na uzasadnioną
wątpliwość co do bezstronności sędziego. Dla oceny, czy taka wątpliwość ma
miejsce decydujące znaczenie mają fakty, w rozumieniu wszelkich okoliczności
obiektywnych, które mogłyby świadczyć o zróżnicowanym traktowaniu uczestników
postępowania. Natomiast odczucia strony w tym względzie podlegają
wartościowaniu przy zastosowaniu kryterium odczuć postronnego obserwatora.
Hipotezą art. 49 k.p.c. nie jest objęte samo przeświadczenie strony, że sędzia
prowadzi proces wadliwie, czy też nieobiektywnie.
W rozpoznawanej sprawie zastrzeżenia żalącego się należą do dwóch grup
okoliczności, które mają stanowić o wątpliwości co do bezstronności sędzi. Jedna
związana jest z zarzutami wadliwego prowadzenia spraw i wydawania
niekorzystnych dla niego orzeczeń. Druga opiera się na odczuciu o nieprzychylnym
stosunku do niego, a przychylnym traktowaniu strony przeciwnej. Żadna z nich nie
odpowiada założeniom objętym art. 49 k.p.c. Kwestionowanie prawidłowości
prowadzenia zakończonych już postępowań nie może być przedmiotem oceny
odnoszącej się do rozpoznawanej sprawy, skoro nie zostały przedstawione dowody
na to, że doszło w ich toku do stwierdzenia, że w istocie miały one miejsce.
Niezadowolenie z treści orzeczeń, które stały się już prawomocne i wiążą zarówno
strony, jak i sądy, ocenione być może jedynie jako subiektywne. W postępowaniu
odwoławczym sprawa rozpoznawana jest w składzie trzech sędziów zawodowych,
4
a zatem wydane orzeczenie będzie następstwem rozpoznania jej na nowo
w granicach zaskarżenia przez powiększony skład sędziów. Nie ma podstaw do
uznania decydującego wpływu na kształt orzeczenia jednego członka składu
sędziów. Rolą sędziego sprawozdawcy jest zwięzłe przedstawienie sprawy ze
szczególnym uwzględnieniem zarzutów i wniosków apelacyjnych. Przytoczona
treść przepisów postępowania wskazuje na to, że podniesione we wniosku przez
żalącego się ogólnikowe pretensje dotyczące „przedstawienia sprawy
w odpowiednim świetle i nierzetelnego zapoznania się ze sprawą" są efektem ich
nieznajomości, niezależnie od nieprzedstawienia faktów. Znane jedynie żalącemu
się przejawy zachowania sędzi względem pozwanej uchylają się od możliwości
dokonania oceny z punktu widzenia postronnego obserwatora. Podkreślenia
wymaga, że art. 49 k.p.c. przewiduje możliwość wyłączenia sędziego na wniosek
strony nie w każdym przypadku złożenia go, ale w razie wykazania istnienia
okoliczności wypełniających omówioną jego hipotezę. Żądanie żalącego się nie
pozwala na taką ocenę przedstawionych okoliczności. Nie zostały również podane
przyczyny, które powinny skłonić Sąd Okręgowy do wysłuchania powoda przed
rozpoznaniem wniosku.
Z powyższych względów zażalenie jako pozbawione uzasadnionych
podstaw podlegało oddaleniu w oparciu o art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
Na podstawie art. 108 § 2 w związku z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. orzeczenie
o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawione zostało końcowemu
rozstrzygnięciu.