Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 15 CZERWCA 2011 R.
II KK 114/11
Dla prawidłowego skazania w trybie art. 387 k.p.k. na karę grzywny
istotne jest nie to, że orzeczona kara globalnie odpowiada kwocie, jaką su-
geruje oskarżony lecz, także – z uwagi na fakt, że ma ona być orzeczona w
stawkach dziennych z określoną wysokością tej stawki – aby orzeczenie tej
kary uwzględniało wniosek poddającego się jej, odnośnie zarówno do liczby
stawek, jak i do wysokości stawki dziennej grzywny i pozostawało w tym
zakresie zgodne z prawem.
Przewodniczący: sędzia SN W. Płóciennik.
Sędziowie SN: T. Artymiuk, T. Grzegorczyk (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy w sprawie Mariusza B., skazanego z art. 270 § 1 i art.
272 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5
k.p.k. w dniu 15 czerwca 2011 r. kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw
Obywatelskich na korzyść skazanego od wyroku Sądu Rejonowego w P. z
dnia 10 lutego 2005 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i p r z e k a z a ł sprawę Sądowi Rejo-
nowemu w P. do ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy, po rozpoznaniu wniosku
oskarżonego o skazanie go w określony sposób bez przeprowadzania
2
postępowania dowodowego, uznał go za winnego zarzucanego mu
przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zb. z art. 272 k.k. i skazał na karę roku
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres
próby 3 lat, orzeczeniem na podstawie art. 71 § 1 k.k. kary 200 stawek
dziennych grzywny po 10 zł, z zaliczeniem na jej poczet okresu 90 dni
tymczasowego aresztowania oraz uznaniem tej grzywny za wykonaną do
kwoty 1800 zł. Wyrok ten nie był skarżony i uprawomocnił się w dniu 18
lutego 2005 r. W maju 2011 r. kasację od tego orzeczenia na korzyść
skazanego wywiódł Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucając obrazę art.
387 § 2 k.p.k., polegającą na zawarciu w treści tego wyroku odmiennego
rozstrzygnięcia o karze grzywny w porównaniu z tym, które zostało
uzgodnione w toku rozprawy głównej, co w konsekwencji doprowadziło też
do naruszenia prawa materialnego, a to art. 71 § 1 k.k., przez orzeczenie
kary grzywny w wysokości 200 stawek dziennych w sytuacji, gdy w dacie
orzekania, przy zawieszeniu kary pozbawienia wolności, możliwe było jej
orzeczenie jedynie w wysokości do 180 stawek dziennych. Wywodząc w
ten sposób skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P.
Rozpoznając tę kasację Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja ta jest zasadna w oczywistym stopniu, stąd jej rozpoznanie
na posiedzeniu, o którym mowa w art. 535 § 5 k.p.k. Rzecz bowiem w tym,
że na rozprawie głównej w dniu 10 lutego 2005 r. oskarżony Mariusz B.
oświadczył, iż chce dobrowolnie poddać się karze, a jego obrońca wniósł
wówczas o wymierzenie mu kary roku pozbawienia wolności z
zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat oraz „kary grzywny w
wysokości 2000 zł, przy określeniu stawki dziennej na kwotę 200 zł, z
jednoczesnym jej zaliczeniem na poczet dotychczasowego aresztu”.
Prokurator wyraził zgodę na proponowane warunki. Sąd zaś postanowił
uwzględnić wskazany wyżej wniosek, ale w wydanym w tym dniu wyroku
3
orzekł wobec oskarżonego poza – zgodną z jego wnioskiem – karą
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,
grzywnę w wysokości 200 stawek po 10 zł, a nie jak wskazano w tym
wniosku przy stawce dziennej po 200 zł, tak aby ich łączna kwota wynosiła
2000 zł. W konsekwencji mimo, iż na rozprawie Sąd nie sugerował
modyfikacji wniosku odnośnie proponowanej ilości stawek czy wysokości
stawki dziennej, orzekł w istocie wbrew wnioskowi, który jakoby
zaakceptował. Wprawdzie iloczyn stawek dziennych i wysokości stawki
odpowiada kwocie 2000 zł, którą sugerowali oskarżony i jego obrońca, ale
decyzja Sądu o odmiennym ukształtowaniu ilości stawek i wysokości stawki
dziennej grzywny spowodowała, że zaliczenie na jej poczet okresu 90 dni
tymczasowego aresztowania nie objęło całej kwoty orzeczonej grzywny,
gdyż pozostało nadal do wykonania 200 zł tej kary, którą w postępowaniu
wykonawczym wprowadzono do wykonania, a następnie zarządzono
wykonanie w postaci zastępczej kary 10 dni pozbawienia wolności.
Wprawdzie to ostatnie stanowi już konsekwencję wydanego wyroku, ale
wskazuje też na skutki prawne, jakie pociągnąć za sobą może wadliwe
procedowanie sądu na rozprawie przy stosowaniu art. 387 k.p.k. Nie budzi
bowiem wątpliwości, że doszło do naruszenia tego przepisu, gdyż Sąd
orzekł karę grzywny w ramach tzw. dobrowolnego poddania się
oskarżonego karze, niezgodnie z zaakceptowanym przez siebie wnioskiem
oskarżonego o skazanie go bez dalszego postępowania.
Dla prawidłowego skazania w trybie art. 387 k.p.k. w zakresie kary
grzywny istotne jest bowiem nie to, że orzeczona kara globalnie odpowiada
kwocie, jaką sugeruje oskarżony lecz, także – z uwagi na fakt, że ma ona
być orzeczona w stawkach dziennych z określoną wysokością tej stawki –
aby orzeczenie tej kary uwzględniało wniosek poddającego się jej,
odnośnie zarówno do liczby stawek, jak i do wysokości stawki dziennej
grzywny i pozostawało w tym zakresie zgodne z prawem. Art. 387 § 3 k.p.k.
4
pozwala przy tym sądowi sugerować wnioskodawcy wprowadzenie
stosownych modyfikacji w zgłoszonym wniosku o określone skazanie, aby
również w ocenie sądu liczba stawek grzywny i wysokość tej stawki
odpowiadała szkodliwości danego przestępstwa i możliwościom
finansowym oskarżonego. W sprawie tej z powyższego przepisu Sąd nie
skorzystał, a uwzględniając rzekomo wniosek o skazanie orzekł jednak w
kwestii grzywny odmiennie, przyjmując jako wysokość stawki dziennej
grzywny kwotę 10 zł, zamiast wskazanej we wniosku obrońcy oskarżonego
– 200 zł. W żadnej zatem mierze nie można przyjąć, aby orzekanie to
odpowiadało wymogom art. 387 k.p.k.
Rację ma też skarżący kiedy podnosi, że Sąd naruszył tym samym
art. 71 § 1 k.k. w jego brzmieniu w dacie orzekania, a więc sprzed
nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206,
poz. 1589), a obowiązującą od dnia 8 czerwca 2010 r. Przepis ten wówczas
zakładał bowiem, że przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia
wolności sąd może orzec grzywnę jedynie do wysokości 180 stawek
dziennych. Tymczasem w sprawie tej Sąd wymierzył grzywnę w wysokości
200 stawek dziennych, a więc z wyraźną i rażącą obrazą prawa
materialnego, która zaważyła na treści wydanego wyroku.
Powyższe wskazuje, że zaskarżony wyrok ostać się nie może, jest
bowiem dotknięty obu naruszeniami wskazanymi w tej kasacji, a przy tym
są to naruszenia rażące, które w istotny sposób wpłynęły na jego treść.
Dlatego też Sąd Najwyższy uchylił to orzeczenie i przekazał sprawę Sądowi
Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania. Wprawdzie zarzuty
skarżącego, mimo że kasację wniesiono od całego wyroku dotyczącego
Mariusza B., odnosiły się tylko do rozstrzygnięcia w przedmiocie grzywny i
nie były wysuwane co do kary pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania, ale mając na uwadze, że kara grzywny
orzeczona była na podstawie art. 71 § 1 k.k., a więc ściśle związana z
5
faktem wymierzenia kary pozbawienia wolności z zawieszeniem jej
wykonania, Sąd Najwyższy, w granicach zaskarżenia, uchylił cały ten
wyrok, gdyż poszczególne jego rozstrzygnięcia są ściśle z nim związane.
Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy powinien mieć
na względzie, że z uwagi na kierunek kasacji wykluczone jest orzekanie na
niekorzyść skazanego (art. 443 k.p.k.). Wprawdzie skarga ta kwestionuje
wyrok wydany w trybie art. 387 k.p.k., ale jej przedmiotem nie jest
bynajmniej zaskarżenie rozstrzygnięcia co do kary objętej uprzednim
porozumieniem, a wręcz przeciwnie zasadnie wskazała ona na orzeczenie
kary grzywny wbrew temu porozumieniu. Przy ponownym orzekaniu nie ma
zatem zastosowania wyjątek wynikający z art. 434 § 3 w zw. z art. 443
k.p.k., tym bardziej, że skarżącym nie jest sama strona lecz Rzecznik Praw
Obywatelskich. Przy ponownym orzekaniu Sąd Rejonowy, przy stosowaniu
art. 71 § 1 k.k., powinien też mieć na uwadze art. 4 § 1 k.k., a zatem z
uwagi na to, że aktualne brzmienie art. 71 § 1 k.k. pozwala przy
warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności orzec
grzywnę aż do 270 stawek dziennych, winien stosować w takim wypadku
jako przepis względniejszy dla sprawcy, rozwiązanie zawarte w poprzednim
brzmieniu tego przepisu, a więc sprzed nowelizacji dokonanej wspomnianą
już ustawą z 5 listopada 2009 r. Powinien wreszcie przy stosowaniu art. 387
k.p.k. przestrzegać rygorów wynikających z tego przepisu, a więc orzekać
zgodnie ze zgłoszonym wnioskiem, jeżeli go akceptuje, a jeśli nie to
powinien uprzednio zasugerować odpowiednią modyfikację tego wniosku i
dopiero przy braku tej modyfikacji orzekać na zasadach ogólnych, ale w
niniejszej sprawie uwzględniając wskazany wyżej zakaz orzekania
surowszego niż w uchylonym wyroku, a przy tym zgodnego z poprzednim
brzmieniem art. 71 § 1 k.k.
Mając to wszystko na względzie orzeczono jak w wyroku.