V CZ 40/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-12-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CZP 62/04 II FZ 456/08
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 40/11
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. Ż.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń S.A. w W
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 lipca 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 22 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z 22 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
kasacyjną powoda od wyroku tego Sądu z 18 lutego 2010 r. , bowiem powód
pomimo wezwania nie zapłacił opłaty od skargi kasacyjnej. Wcześniejszym
postanowieniem z 21 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o
zwolnienie go od opłaty od skargi kasacyjnej. W zażaleniu na postanowienie o
odrzuceniu skargi kasacyjnej powód stwierdził, że zostało ono wydane na
podstawie błędnej oceny jego sytuacji majątkowej, która uniemożliwia mu
poniesienie opłaty od skargi kasacyjnej. Powód wniósł o uchylenie postanowienia
oddalającego jego wniosek o zwolnienie od opłaty od skargi kasacyjnej oraz o
uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne. Wskazać przy tym trzeba, że w związku
z niezasakarżalnością postanowienia w przedmiocie zwolnienia od kosztów
sądowych wydanego przez Sąd drugiej instancji, powód - na podstawie art. 380
k.p.c. – zakwestionował to postanowienie w zażaleniu na postanowienie
o odrzuceniu skargi kasacyjnej od wyroku. Odrzucenie skargi kasacyjnej powoda
z uwagi na jej nieopłacenie mogłoby być uznane za prawidłowe, o ile nie doszłoby
do podważenia sposobu rozstrzygnięcia wniosku powoda o zwolnienie go od
obowiązku uiszczenia tej opłaty. Podważenie trafności rozstrzygnięcia, które legło
u podstaw późniejszego orzeczenia o odrzuceniu apelacji musi w efekcie
prowadzić do wzruszenia postanowienia zaskarżalnego samodzielnie,
z konsekwencjami, o których Sąd Najwyższy wypowiedział się w uchwale
z 16 listopada 2004 r., III CZP 62/04, OSNC 2005, nr 11, poz. 181.
Postanowienie Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku o zwolnienie od
opłaty od skargi kasacyjnej nie zawiera uzasadnienia. Trudno zatem odnieść się do
szczegółowych racji leżących u podstaw jego wydania, chociaż Sąd Okręgowy
orzekając (w innym składzie) o odrzuceniu apelacji powoda, próbował te racje
odtworzyć. Rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku powoda o zwolnienie go od
opłaty od skargi kasacyjnej budzi zasadnicze wątpliwości, o ile zestawi się je
z wcześniejszymi orzeczeniami o zwolnieniu skarżącego od kosztów sądowych
3
w postępowaniu apelacyjnym (postanowieniem z 25 listopada 2009 r.) oraz
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji (postanowieniem z 13 marca
2009 r.), przy jednoczesnym braku w aktach sprawy dowodów, by w zakresie
podstawy faktycznej tych orzeczeń doszło do znaczących zmian. W szczególności,
różnice w sytuacji majątkowej powoda nie wynikają z porównania danych
przedstawionych w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach
i źródłach utrzymania dołączonym przez niego do wniosku złożonego
w postępowaniu kasacyjnym (k. 147-149) oraz z danymi ujawnionymi
w oświadczeniach składanych na wcześniejszych etapach postępowania (k. 8-9,
85-86). Wprawdzie informacje podane przez powoda w pierwszym z tych
oświadczeń zawierają oczywiste luki i nieścisłości (braku wskazania, w jaki sposób
doszło do zbycia „działki o powierzchni ok. 14 arów” oraz „przyczepy TANDEM”
i w jaki sposób spożytkowane zostały otrzymane za nie środki finansowe), nie
stanowi to jednak dostatecznej podstawy do uznania, że sytuacja materialna
powoda uległa poprawie po zakończeniu postępowania prawomocnym wyrokiem.
Jednolitość i przewidywalność orzeczeń stanowią bez wątpienia istotną
wartość sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Dotyczy to zwłaszcza tych sytuacji,
w których ustawodawca przyznał sądowi szerokie kompetencje dyskrecjonalne
w zakresie kwalifikacji prawnej stanów faktycznych. Do rozwiązań tego rodzaju
należy instytucja zwolnienia od kosztów sądowych, w ramach której sąd orzekający
w przedmiocie kosztów postępowania opiera się na przesłankach jedynie w ogólny
sposób określonych w przepisie prawa i zobowiązany jest do dokonania
samodzielnej oceny sytuacji materialnej wnioskodawcy. Rozbieżne kwalifikacje
prawne tożsamych lub zbliżonych stanów faktycznych – co więcej, dotyczących tej
samej strony postępowania – niewątpliwie przeczą dążeniu do zapewnienia
możliwej jednolitości orzecznictwa, godząc tym samym w konieczność zapewnienia
zaufania obywateli do Państwa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP (tak m.in.
Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 6 listopada 2008 r., II FZ 456/08,
niepubl.).
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 21 lipca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. Ż.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń S.A. w W
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 lipca 2011 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 22 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z 22 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
kasacyjną powoda od wyroku tego Sądu z 18 lutego 2010 r. , bowiem powód
pomimo wezwania nie zapłacił opłaty od skargi kasacyjnej. Wcześniejszym
postanowieniem z 21 grudnia 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o
zwolnienie go od opłaty od skargi kasacyjnej. W zażaleniu na postanowienie o
odrzuceniu skargi kasacyjnej powód stwierdził, że zostało ono wydane na
podstawie błędnej oceny jego sytuacji majątkowej, która uniemożliwia mu
poniesienie opłaty od skargi kasacyjnej. Powód wniósł o uchylenie postanowienia
oddalającego jego wniosek o zwolnienie od opłaty od skargi kasacyjnej oraz o
uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne. Wskazać przy tym trzeba, że w związku
z niezasakarżalnością postanowienia w przedmiocie zwolnienia od kosztów
sądowych wydanego przez Sąd drugiej instancji, powód - na podstawie art. 380
k.p.c. – zakwestionował to postanowienie w zażaleniu na postanowienie
o odrzuceniu skargi kasacyjnej od wyroku. Odrzucenie skargi kasacyjnej powoda
z uwagi na jej nieopłacenie mogłoby być uznane za prawidłowe, o ile nie doszłoby
do podważenia sposobu rozstrzygnięcia wniosku powoda o zwolnienie go od
obowiązku uiszczenia tej opłaty. Podważenie trafności rozstrzygnięcia, które legło
u podstaw późniejszego orzeczenia o odrzuceniu apelacji musi w efekcie
prowadzić do wzruszenia postanowienia zaskarżalnego samodzielnie,
z konsekwencjami, o których Sąd Najwyższy wypowiedział się w uchwale
z 16 listopada 2004 r., III CZP 62/04, OSNC 2005, nr 11, poz. 181.
Postanowienie Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku o zwolnienie od
opłaty od skargi kasacyjnej nie zawiera uzasadnienia. Trudno zatem odnieść się do
szczegółowych racji leżących u podstaw jego wydania, chociaż Sąd Okręgowy
orzekając (w innym składzie) o odrzuceniu apelacji powoda, próbował te racje
odtworzyć. Rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku powoda o zwolnienie go od
opłaty od skargi kasacyjnej budzi zasadnicze wątpliwości, o ile zestawi się je
z wcześniejszymi orzeczeniami o zwolnieniu skarżącego od kosztów sądowych
3
w postępowaniu apelacyjnym (postanowieniem z 25 listopada 2009 r.) oraz
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji (postanowieniem z 13 marca
2009 r.), przy jednoczesnym braku w aktach sprawy dowodów, by w zakresie
podstawy faktycznej tych orzeczeń doszło do znaczących zmian. W szczególności,
różnice w sytuacji majątkowej powoda nie wynikają z porównania danych
przedstawionych w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach
i źródłach utrzymania dołączonym przez niego do wniosku złożonego
w postępowaniu kasacyjnym (k. 147-149) oraz z danymi ujawnionymi
w oświadczeniach składanych na wcześniejszych etapach postępowania (k. 8-9,
85-86). Wprawdzie informacje podane przez powoda w pierwszym z tych
oświadczeń zawierają oczywiste luki i nieścisłości (braku wskazania, w jaki sposób
doszło do zbycia „działki o powierzchni ok. 14 arów” oraz „przyczepy TANDEM”
i w jaki sposób spożytkowane zostały otrzymane za nie środki finansowe), nie
stanowi to jednak dostatecznej podstawy do uznania, że sytuacja materialna
powoda uległa poprawie po zakończeniu postępowania prawomocnym wyrokiem.
Jednolitość i przewidywalność orzeczeń stanowią bez wątpienia istotną
wartość sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Dotyczy to zwłaszcza tych sytuacji,
w których ustawodawca przyznał sądowi szerokie kompetencje dyskrecjonalne
w zakresie kwalifikacji prawnej stanów faktycznych. Do rozwiązań tego rodzaju
należy instytucja zwolnienia od kosztów sądowych, w ramach której sąd orzekający
w przedmiocie kosztów postępowania opiera się na przesłankach jedynie w ogólny
sposób określonych w przepisie prawa i zobowiązany jest do dokonania
samodzielnej oceny sytuacji materialnej wnioskodawcy. Rozbieżne kwalifikacje
prawne tożsamych lub zbliżonych stanów faktycznych – co więcej, dotyczących tej
samej strony postępowania – niewątpliwie przeczą dążeniu do zapewnienia
możliwej jednolitości orzecznictwa, godząc tym samym w konieczność zapewnienia
zaufania obywateli do Państwa wynikającą z art. 2 Konstytucji RP (tak m.in.
Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 6 listopada 2008 r., II FZ 456/08,
niepubl.).
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w postanowieniu.