Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 30/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gersdorf
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa Janusza J.
przeciwko Uniwersytetowi Medycznemu /.../
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 sierpnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 16 września 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód Janusz J. domagał się przywrócenia do pracy w pozwanym
Uniwersytecie Medycznym oraz zasądzenia wynagrodzenia za okres pozostawania
bez pracy w kwocie 1300,00 zł miesięcznie. Strona pozwana wniosła o oddalenie
powództwa.
Sąd Rejonowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 15 grudnia
2009 r. oddalił powództwo.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód Janusz J. zatrudniony był
u pozwanego od 1 stycznia 2000 r., na podstawie umowy o pracę z 31 grudnia
1999 r. na czas nieokreślony w Katedrze /…/, na stanowisku specjalisty. Od dnia 18
grudnia 2000 r. powód nie świadczył pracy na rzecz pozwanego. Orzeczeniem
lekarza orzecznika ZUS z 7 listopada 2006 r. powód został uznany za niezdolnego
do pracy i ustalono, iż ma prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres 6
miesięcy. Orzeczenie to zostało przesłane do ZUS w C., który w dniu 8 grudnia
2006 r. wydał decyzję przyznająca powodowi świadczenie rehabilitacyjne na okres
6 miesięcy od 28 października 2006 r. do 25 kwietnia 2007 r. Pozwany otrzymał
decyzję do wiadomości i podjął wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego.
W dniu 24 stycznia 2007 r. powód nadał przesyłkę do ZUS Oddział w W.,
zawierającą jego oświadczenie o przerwaniu z dniem 25 stycznia 2007 r.
świadczenia rehabilitacyjnego. Tego samego dnia nadał przesyłkę do pozwanego
zawierającą informację, iż z dniem 25 stycznia 2007 r. podejmie pracę, w związku z
przerwaniem świadczenia rehabilitacyjnego i uzyskaniem zdolności do pracy. 26
stycznia 2007 r. powód nadał przesyłki do ZUS Oddział w W. i pozwanego
zawierające zaświadczenie lekarskie z 25 stycznia 2007 r. wystawione przez
lekarza medycyny pracy Mirosława L. prowadzącego prywatny gabinet lekarski w
W. stwierdzające, iż z dniem 25 stycznia 2007 r. powód jest zdolny do
wykonywania pracy na stanowisku specjalisty w Katedrze /…/ pozwanego, wobec
braku przeciwwskazań zdrowotnych. Pismo powoda informujące o przerwaniu
świadczenia rehabilitacyjnego wraz z zaświadczeniem lekarskim stwierdzającym
zdolność do pracy z 25 stycznia 2007 r. zostało przesłane do ZUS Oddział w C.
przez Oddział w W. 25 stycznia 2007 r. powód nadał kolejne pismo skierowane do
3
pozwanego informujące o chorobie małżonki i niemożności sprawowania opieki nad
dzieckiem wraz z wnioskiem o udzielenie zasiłku opiekuńczego celem sprawowania
opieki nad dzieckiem od 25 stycznia do 23 lutego 2007 r. Wniosek powoda został
uwzględniony.
Pismem z 30 stycznia 2007 r. pozwany poinformował powoda o tym, iż
oświadczenie o rozwiązaniu z nim umowy o pracę w trybie art. 53 § 1 pkt 1 k.p i
wydane świadectwo pracy uznaje za bezprzedmiotowe wobec przedłożonego przez
powoda zaświadczenia o zdolności do pracy z dniem 25 stycznia 2007 r.
Jednocześnie pozwany wyraził zgodę na udzielenie powodowi, na jego wniosek,
zasiłku opiekuńczego, zaznaczając, iż po jego zakończeniu powód ma stawić się
na badania lekarskie w jednostce wskazanej przez pozwanego, z którą pozwany
ma zawartą stosowną umowę. Powodowi udzielono zasiłku opiekuńczego celem
sprawowania opieki nad dzieckiem na kolejne okresy: od 26 lutego do 2 marca
2007 r., od 5 marca do 9 marca 2007 r., od 12 marca do 16 marca 2007 r.
Pismem z 31 stycznia 2007 r. pozwany wystąpił do ZUS Oddział w C. o
ustalenie uprawnień związanych z niezdolnością do pracy powoda, w
szczególności zasadności wypłaty powodowi zasiłku opiekuńczego w sytuacji
poinformowania o przerwaniu korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego.
Pismem z 21 marca 2007 r. ZUS wyjaśnił pozwanemu, iż brak jest podstaw do
wydania decyzji odmawiającej powodowi prawa do dalszej wypłaty świadczenia
rehabilitacyjnego, gdyż powód pracy nie podjął. Co prawda powód przedstawił
zaświadczenie o zdolności do pracy z dniem 25 stycznia 2007 r. jednak lekarz
orzecznik nie uchylił orzeczenia ustalającego uprawnienia powoda od świadczenia
rehabilitacyjnego na okres 6 miesięcy. W tej sytuacji wypłata tego świadczenia
winna być kontynuowana zgodnie z wcześniej wydaną decyzją i nie należało
ustalać uprawnień co do zasiłku opiekuńczego ani go wypłacać.
Pismem z 29 marca 2007 r. pozwany zawiadomił powoda, iż nie wyraża
zgody na udzielenie zasiłku opiekuńczego celem sprawowania opieki nad
dzieckiem w okresie od 19 marca do 23 marca 2007 r. oraz od 26 marca do 30
marca 2007 r. w związku z tym, iż powód korzysta ze świadczenia
rehabilitacyjnego, które zostało mu przyznane na okres od 28 października 2006 r.
do 25 kwietnia 2007 r. Pracodawca nie wyraził również zgody na urlop
4
wypoczynkowy powoda, o udzielenie którego wnioskował on pismem z 28 marca
2007 r. Jednocześnie pozwany uchylił zarządzenia dotyczące udzielenia zasiłku
opiekuńczego, stwierdzając brak podstaw do jego wypłaty.
27 marca 2007 r. sporządzone zostało oświadczenie o rozwiązaniu
z powodem umowy o pracę na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 k.p. Jako przyczynę
wskazano niezdolność do pracy wskutek choroby trwającej dłużej niż łączny okres
pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz świadczenia rehabilitacyjnego
przez pierwsze 3 miesiące. Oświadczenie to zostało przesłane powodowi pocztą
kurierską, jednak powód odmówił jego przyjęcia. Pozwany dokonał ponownej
wysyłki pisma, które ostatecznie zostało powodowi doręczone 10 kwietnia 2007 r.
Z tym dniem rozwiązała się umowa o pracę łącząca strony.
Decyzją z 8 maja 2007 r. ZUS Oddział w C. odmówił powodowi prawa do
zasiłku opiekuńczego za okres od 25 stycznia 2007 r. z uwagi na korzystanie przez
powoda ze świadczenia rehabilitacyjnego, uznając, iż pomimo przedłożenia
zaświadczenia lekarskiego z 25 stycznia 2007 r. orzeczenie lekarza orzecznika
ZUS o niezdolności do pracy powoda, nie zostało uchylone. Świadczenia z tytułu
choroby, w tym świadczenie rehabilitacyjne zostało powodowi wypłacone za okres
do 10 kwietnia 2007 r. włącznie.
Powód od 1 stycznia 1999 r. prowadzi pozarolniczą działalność
gospodarczą. Miesięczne wynagrodzenie powoda wyliczone jak ekwiwalent za
urlop wynosiło 1.963,00 zł.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że u powoda rozpoznano astmę oskrzelową
przewlekłą, nawracające nieżyty górnych dróg oddechowych i zatok. Od 2001 r.
pozostaje pod opieką Poradni Pulmonologicznej oraz Poradni Przeciwgruźliczej.
Zaburzenia wentylacyjne, przy dużych zmianach osłuchowych w przebiegu astmy
oskrzelowej są wskazaniem do dalszego leczenia w ramach świadczenia
rehabilitacyjnego, co rokuje odzyskanie zdolności do pracy. W styczniu 2007 r.
powód zgłosił się w Poradni Pulmonologicznej dwukrotnie 16 stycznia i 18 stycznia
skarżąc się na zaostrzenie przebiegu choroby podstawowej - astmy oskrzelowej.
Miał zgłosić się do kontroli, jednak tego nie uczynił, stąd też nie można ustalić
końcowego efektu leczenia, jak też stanu zdrowia powoda na dzień 25 stycznia
2007 r. i w późniejszym okresie do dnia 10 kwietnia 2007 r.
5
Sąd pierwszej instancji uznał, że w postępowaniu o przywrócenie do pracy
pracownika, zwolnionego z niej bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1 pkt 1
lit. b k.p. wskutek choroby trwającej dłużej niż okres pobierania zasiłku
chorobowego, sąd jest związany decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
w przedmiocie ustalenia prawa pracownika do tego zasiłku. Sąd Rejonowy
zaznaczył, że powód w związku z trwającą nieprzerwanie niezdolnością do pracy
wykorzystał okres zasiłkowy z dniem 27 października 2006 r. Zgodnie
z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 7 listopada 2006 r. stwierdzającym
niezdolność do pracy powoda po wyczerpaniu okresu zasiłkowego i istniejącymi
rokowaniami odzyskania zdolności do pracy, ZUS Oddział w C. decyzją z 8 grudnia
2006 r. przyznał powodowi świadczenie rehabilitacyjne na okres 6 miesięcy od 28
października 2006 r. do 25 kwietnia 2007 r. Jednakże w dniu 25 stycznia 2007 r.,
powód uzyskał a następnie przedstawił pozwanemu zaświadczenie wydane przez
lekarza medycyny pracy, z którym pracodawca nie miał podpisanej umowy o
przeprowadzanie badań wstępnych, profilaktycznych, okresowych, stwierdzające
zdolność powoda do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. W
ocenie Sądu pierwszej instancji, zakaz rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem
przyczyny nieobecności wynikający z dyspozycji art. 53 § 3 k.p nie ma
zastosowania, jeżeli pracownik jest nadal niezdolny do pracy wskutek choroby, a do
pracy zgłasza się w celu przerwania biegu okresu uprawniającego pracodawcę do
rozwiązania umowy. Taka sytuacja, zdaniem Sądu, zaistniała w przypadku powoda.
Powodowi przyznano świadczenie rehabilitacyjne na okres 6 miesięcy, w tym
czasie miał udać się na leczenie sanatoryjne, niemniej tuż przed rzekomą poprawą
stanu zdrowia, powód dwukrotnie (16 stycznia i 18 stycznia) stawił się w Poradni
Pulmonologicznej, skarżąc się na zaostrzenie przebiegu choroby podstawowej -
astmy oskrzelowej. Późniejsza postawa reprezentowana przez powoda nie
pozwalała na skontrolowanie zasadności wydanego zaświadczenia. Powód nie
stawił się na badanie wyznaczone przez biegłą, nie udzielił Sądowi informacji na
temat nazw i adresów placówek służby zdrowia, w których się leczył w tym okresie,
nie pojawił się również u pracodawcy celem wykazania gotowości i zdolności do
świadczenia pracy. W ocenie Sądu okoliczności w jakich powód pozyskał
6
zaświadczenie lekarskie oraz późniejsza postawa powoda (zgłoszenie wniosku o
zasiłek opiekuńczy, niestawienie się u pracodawcy celem wykazania gotowości i
zdolności do świadczenia pracy, niezgłoszenie się na badania u lekarzy
wskazanych przez pracodawcę) wskazują na to, iż powód pozyskał to
zaświadczenie w istocie nie będąc zdolnym do wykonywania pracy na
dotychczasowym stanowisku. Jego stan zdrowia w porównaniu z tym istniejącym w
dacie badania przez lekarza orzecznika i wydawania decyzji o świadczeniu
rehabilitacyjnym, nie uległ tak znacznej poprawie, iż powód odzyskał zdolność do
pracy. W tej sytuacji, zdaniem Sądu, zakaz rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem
przyczyny nieobecności wynikający z dyspozycji art. 53 § 3 k.p nie ma
zastosowania. Podejmowane przez powoda później działania jak wnioski o
przyznanie zasiłku opiekuńczego, udzielenie urlopu wypoczynkowego, świadczą
również o tym, iż powód próbował wykorzystać wszystkie możliwości dla uniknięcia
rozwiązania z nim umowy o pracę w trybie art. 53 § 1 pkt 1 k.p. Powód nie wykazał
także aby na dzień 10 kwietnia 2007 r. był zdolny do pracy. W ocenie Sądu
Rejonowego, pozwany prawidłowo, pod względem zgodności z przepisem art. 53
k.p, rozwiązał z powodem umowę o pracę, zaś żądanie powoda należało uznać za
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, o których mowa w art. 8 k.p.
Powód nie kwestionował, że nie świadczył pracy na rzecz pozwanego od
18 grudnia 2000 r. W tym czasie przebywał na urlopie wychowawczym, na urlopach
wypoczynkowych na żądanie, korzystał ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego
(zasiłków chorobowych i opiekuńczych).
Apelację od powyższego wyroku wniósł powód.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 16
września 2010 r., 10 zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 oraz w punkcie 2 w ten
sposób, że przywrócił powoda Janusza J. do pracy w pozwanym Uniwersytecie
Medycznym na poprzednich warunkach pracy i płacy; zasądził też od pozwanego
na rzecz powoda kwotę 3.900 zł. tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy; zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 462,11 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu.
7
Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy zgromadził wystarczający materiał
dowodowy i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne umożliwiające wydanie
merytorycznego rozstrzygnięcie w sprawie, wyciągnął jednak nieprawidłowe
wnioski.
W ocenie Sądu Okręgowego, art. 53 k.p. określa w sposób wyczerpujący
sytuacje, w których przedłużająca się niezawiniona nieobecność pracownika
w pracy pozwala na rozwiązanie stosunku pracy w trybie natychmiastowym bez
winy pracownika. Decyzja o rozwiązaniu umowy o pracę w tych warunkach zależy
tylko od woli pracodawcy, to on rozstrzyga, czy rozwiązać umowę w omawianym
trybie, czy też nadal zatrudniać pracownika. Ponadto zgodnie z art. 53 § 3 k.p.
rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po stawieniu się
pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności. „Zatem
pracodawca ma tutaj określony przedział czasowy, w którym może dokonać
rozwiązania umowy, a który powstaje z upływem 3 wskazanych w przepisie
okresów ochronnych i kończy się z dniem stawienia się pracownika do pracy
w związku z ustaniem przyczyny nieobecności”.
Sąd drugiej instancji zaznaczył, że niesporne jest w niniejszej sprawie, że
powód korzystał ze świadczenia rehabilitacyjnego od 28 października 2006 r. do
25 kwietnia 2007 r. Niesporny również był fakt nadania przez powoda w dniu
24 stycznia 2007 r. przesyłki do ZUS w W. zawierającej oświadczenie powoda o
przerwaniu z dniem 25 stycznia 2007 r. świadczenia rehabilitacyjnego. Tego
samego dnia powód nadał przesyłkę do pozwanego o tej samej treści co do ZUS,
nadto o uzyskaniu zdolności do pracy i zgłoszeniu gotowości do pracy w dniu 25
stycznia 2007 r. Do obowiązków płatnika składek należy kontrola formalna
zaświadczeń lekarskich stanowiących podstawę zwolnienia od pracy. Pozwany nie
poddał kontroli zaświadczenia lekarskiego nadesłanego przez powoda
stwierdzającego jego zdolność do pracy. Na podstawie przesłanego przez powoda
zaświadczenia lekarskiego uznał, że powód jest zdolny do pracy. Powód nie miał
obowiązku uzyskania zaświadczenia o zdolności do pracy od konkretnego lekarza,
ani od lekarza wykonującego zawód „w miejscu siedziby pracodawcy”.
Zaświadczenia wystawione przez lekarza Mirosława L. spełniało wszelkie wymogi
jakie stawiane są zaświadczeniom w przedmiocie zdolności do wykonywania pracy.
8
Odzyskanie przez pracownika zdolności do pracy, pozbawia pracodawcę prawa do
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 3 k.p.,
bowiem dotyczy pracy, co do której uprzednio orzeczono niezdolność jej
wykonywania, a nie innej pracy, względnie tej samej pracy, ale w innych
warunkach.
Sąd Okręgowy zaznaczył, że na pracowniku nie ciąży obowiązek
dostarczenia orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy, o którym mowa w art.
229 § 2 k.p. Jeżeli bowiem pracownik stawi się do pracy i zgłosi gotowość do jej
wykonywania, to obowiązek skierowania go na badania kontrolne spoczywa na
pracodawcy (§ 4 ust. 1 w związku z § 1 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania
badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad
pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych
w Kodeksie pracy, Dz. U. Nr 69, poz. 332 ze zm). W niniejszej sprawie powód
dostarczył pracodawcy orzeczenie lekarskie o zdolności do pracy, zatem powód nie
przebywał już na świadczeniu rehabilitacyjnym. Pracodawca na skutek
dopuszczenia powoda do pracy, prawidłowo cofnął swoje oświadczenia
o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie art. 53 § 1 pkt 1 k.p. i udzielił powodowi
zasiłku opiekuńczego. Świadczenie rehabilitacyjne można przerwać w sytuacji
poprawy zdrowia i uzyskania stosownego zaświadczenia. Powód przerwał
świadczenie rehabilitacyjne, zgłosił gotowość do pracy a następnie pracodawca
udzielił mu zasiłku opiekuńczego.
Konkludując, Sąd drugiej instancji uznał, że zastosowanie trybu zwolnienia
powoda z art. 53 § 1 pkt 1 k.p. było wadliwe, i przywrócił powoda do pracy
u pozwanego na poprzednich warunkach pracy i płacy oraz zasądził
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.
Powyższy wyrok został zaskarżony w całości przez pozwanego skargą
kasacyjną, w której zarzucono naruszenie prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 56 w związku z art. 45 § 2
Kodeksu pracy oraz art. 8 Kodeksu pracy, polegające na niezastosowaniu przez
Sąd alternatywnego w stosunku do przywrócenia do pracy roszczenia w postaci
odszkodowania, przy całkowitym pominięciu i braku rozważenia przez Sąd drugiej
9
instancji celowości i możliwości przywrócenia powoda do pracy oraz
niezastosowaniu art. 8 k.p uzasadniającego oddalenie powództwa wobec
nadużycia prawa przez powoda, które jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa oraz zasadami współżycia społecznego. Zarzucono
też naruszenie prawa procesowego: art. 391 §1 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c.,
art. 328 § 2 k.p.c., art. 316 k.p.c. w związku z art. 56 k.p. i art. 45 §2 k.p. oraz art.
4771
k.p.c. w zw. z art. 56 k.p. i art. 45 § 2 k.p. i art. 8 k.p, poprzez sprzeczność
istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym a zwłaszcza
tym, iż Sąd drugiej instancji wbrew przepisom postępowania nie dokonał
wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz
nie ustalił, poprzez pominięcie tak przy rozstrzygnięciu jak i w uzasadnieniu wyroku,
kwestii celowości i możliwości przywrócenia powoda do pracy u pozwanego oraz
kwestii nadużycia prawa przez powoda, które to uchybienia miały istotny wpływ na
wynik sprawy, „w świetle faktycznego niewykonywania przez powoda u pozwanego
pracy od dnia 18 grudnia 2000 r. a więc na dzień wydania wyroku przez okres
prawie 10 lat, która to okoliczność wynika z zebranego w sprawie materiału
dowodowego w tym akt pracowniczych i była znana Sądowi na dzień wydania
wyroku, a co więcej w sytuacji podnoszonego przez pozwanego w odpowiedzi na
pozew jak i kolejnych pismach procesowych, w tym podtrzymanego w odpowiedzi
na apelację, zarzutu sprzeczności działań powoda z art. 8 kodeksu pracy tj.
nadużycia prawa ze strony powoda polegającego na nadużywaniu przez powoda
świadczeń z ubezpieczenia społecznego wyłącznie w celu uniemożliwienia
pracodawcy rozwiązania stosunku pracy a dodatkowo w świetle dalszego
postępowania powoda również w toku procesu, wskazującego na brak woli
faktycznego dalszego świadczenia pracy na rzecz pozwanego”.
Wskazując na powyższe, wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu
Sądowi oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów
postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z obowiązującymi
przepisami ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz
pozwanego zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego
10
zgodnie z obowiązującymi przepisami ewentualnie zasądzenie od pozwanego
odszkodowania w miejsce przywrócenia powoda do pracy.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy odnoszące się do naruszenia
prawa materialnego. Zarzuty naruszenia przepisów postępowania (poza zarzutem
naruszenia art. 4771
k.p.c.) nie mogą być uznane za słuszne z tego powodu, że
sprowadzają się w istocie do nierozważenia przez Sąd drugiej instancji problemu
sprzeczności roszczenia powoda z zasadami współżycia społecznego na tle
ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego, co doprowadziło do zmiany
orzeczenia i uwzględnienia powództwa o przywrócenie do pracy. Sąd Okręgowy
zaakceptował (poza jednym wyjątkiem dotyczącym daty rozpoczęcia prze powoda
pracy u strony pozwanej) ustalenia dokonane w postępowaniu
piewrszoinstancyjnym. Zaniechał jedynie rozważań niektórych przepisów prawa
materialnego mających zastosowanie w sprawie. W tej sytuacji podniesione
w skardze zarzuty naruszenia przepisów postępowania nie odpowiadają istocie
słusznie podniesionej wadliwości zaskarżonego orzeczenia. Można też dodać, że
zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. (chodzi zapewne o pierwszy paragraf tego
przepisu) nie może stanowić uzasadnionej podstawy skargi kasacyjnej, skoro z art.
3983
§ 3 k.p.c. wynika zakaz oparcia skargi na zarzutach dotyczących ustalenia
faktów lub oceny dowodów a tego dotyczy ten przepis, natomiast naruszenie art.
328 § 2 k.p.c. tylko w zupełnie wyjątkowych przypadkach może uzasadniać
uwzględnienie skargi kasacyjnej. W przepisie tym uregulowana została zawartość
uzasadnienia wyroku, które jest – jak wiadomo - sporządzane po jego wydaniu,
zatem wady uzasadnienia tylko wówczas mogą być uznane za mogące mieć istotny
wpływ na wynik sprawy (w rozumieniu art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) gdy nie jest
możliwe dokonanie kontroli kasacyjnej zaskarżonego orzeczenia. Taki przypadek
nie występuje w tej sprawie.
Skuteczne są natomiast zarzuty odnoszące się do nierozważenia przez Sąd
Okręgowy dokonujący zmiany orzeczenia pierwszoinstancyjnego, zasadności
roszczenia o przywrócenie do pracy w świetle zasad współżycia społecznego. Sąd
jest obowiązany dokonać takiej oceny, nawet bez podniesienia stosownego zarzutu
11
przez pozwanego, skoro winien jest ocenić rozpatrywane żądanie w świetle
odpowiednich przepisów prawa materialnego. W tej sprawie pozwany podniósł
zarzut sprzeczności roszczenia powoda z zasadami współżycia społecznego.
Sprzeczność tę dostrzegł też Sąd pierwszej instancji. Z zaakceptowanych przez
Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wyroku dokonanych
przez Sąd Rejonowy wynika, że powód nie świadczy pracy na rzecz pozwanego od
18 grudnia 2000 r. (a więc od blisko 10 lat licząc do daty zaskarżonego wyroku).
Ponadto, Sad Rejonowy ustalił, ze powód od 1 stycznia 1999 r. prowadzi
pozarolniczą działalność gospodarczą w miejscu swego zamieszkania, oddalonym
znacznie od siedziby pracodawcy. W tych okolicznościach niezbędne było
rozważenie i dokonanie oceny, czy zgłoszone roszczenie nie jest sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.), ewentualnie czy jest uzasadnione
w rozumieniu art. 4771
k.p.c. a także czy uwzględnienie tego roszczenia jest celowe
w rozumieniu art. 45 § 2 k.p. w związku z art. 56 § 2 k.p.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego (tytułem przykładu można wymienić
wyroki z dnia 27 lutego 2001 r. I PKN 272/00 LEX 551041 i z dnia 1 września 2001
r. I PKN 619/00 OSNP 2003 nr 16, poz. 376) przyjmuje się, że sąd rozpoznający
roszczenie o przywrócenie do pracy może uwzględnić roszczenie alternatywne
(o odszkodowanie) nie tylko wtedy, gdy stwierdzi niecelowość przywrócenia (art. 45
§ 2 k.p. w związku z art. 56 § 2 k.p.) ale także wówczas, gdy stwierdzi
niezasadność wybranego roszczenia co oznacza jego sprzeczność z zasadami
współżycia społecznego. Na tym etapie rozważań nie chodzi o brak zasadności
powództwa w ogóle, gdyż w takim wypadku zachodziłaby konieczność oddalenia
powództwa a nie zasądzenia odszkodowania w miejsce wybranego przez powoda
roszczenia o przywrócenie do pracy. Na podstawie art. 8 k.p. w szczególnie
uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest również oddalenie powództwa
w całości (por. np. wyrok Sądu najwyższego z 6 kwietnia 2006 r. III PK 12/06,
OSNP 2007 nr 7-8, poz. 90).
W rozpoznawanej sprawie w pierwszej kolejności Sąd, obowiązany do
zastosowania odpowiedniego do ustalonego stanu faktycznego prawa
materialnego, winien był rozważyć celowość przywrócenia powoda do pracy.
Skłonić winno go do tego ustalenie, że powód nie świadczy pracy od około 10 lat
12
pozostając tylko formalnie w stosunku pracy, a także ustalenie prowadzenia
działalności gospodarczej (i zamieszkiwania w miejscowości znacznie oddalonej od
siedziby pracodawcy. Według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2001 r.
(I PKN 206/00, OSNAPiUS 2002 nr 19, poz. 460) ocena, że przywrócenie do pracy
jest niemożliwie lub niecelowe (art. 45 § 2 k.p.) winna być dokonana według stanu
rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy.
Przypomnieć w tym miejscu należy, że świadczenie pracy jest najbardziej
podstawowym obowiązkiem wynikającym ze stosunku pracy (art. 22 § 1 k.p.).
Nieświadczenie pracy, nawet usprawiedliwione, przez tak długi okres czasu
sprawia, że więź obligacyjna między stronami istnieje tylko w szczątkowym
kształcie, sprowadzającym się do wypłaty różnych świadczeń przez pracodawcę
w uwzględnieniu kolejnych wniosków pracownika. W tej sytuacji, żądanie
przywrócenia do pracy, nawet gdy zostało uznane za znajdujące oparcie w art. 56 §
1 k.p. może być zasadnie zakwestionowane w świetle zasad współżycia
społecznego. Ustalenie, czy powód ma rzeczywiście wolę świadczenia pracy na
rzecz pozwanego ma podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia o zgłoszonym
żądaniu. Na ten aspekt oceny żądania przywrócenia do pracy zwrócił uwagę Sąd
Najwyższy w wyrokach z dnia 12 maja 2010 r. (I PK 10/10 LEX 602199) i z 12
stycznia 2011 r. (II PK 89/10 LEX 737386)
Z tych przyczyn zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu a sprawa przekazaniu
do ponownego rozpoznania na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.