Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 656/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 sierpnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa K. B.
przeciwko Rolniczej Korporacji Spółdzielczej w C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 25 sierpnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 21 maja 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz strony
pozwanej kwotę 1800 zł (tysiąc osiemset) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 13 października 2009 r. zasądził od
Rolniczej Korporacji Spółdzielczej w C. na rzecz powoda K. B. kwotę 71 994 zł z
należnościami ubocznymi i wyrokowi temu nadał rygor natychmiastowej
wykonalności. Sąd ten ustalił, że powód w 2001 r. został członkiem pozwanej
spółdzielni. W dniu 1 sierpnia 2002 r. rozpoczął pracę na stanowisku wiceprezesa
zarządu. W związku z pełnieniem tej funkcji powód miał otrzymywać
wynagrodzenie w wysokości 923 dniówek obrachunkowych, co stanowiło kwotę
11 990 zł brutto miesięcznie. Powód otrzymał wynagrodzenie w tej wysokości za
okres do kwietnia 2004 r. Uchwałą rady nadzorczej pozwanej spółdzielni z dnia 10
września 2004 r. powód został pozbawiony członkostwa w spółdzielni z dniem 30
sierpnia 2003 r. Walne zgromadzenie przedstawicieli zmieniło tę uchwałę w ten
sposób, że za datę ustania członkostwa powoda przyjęto dzień 11 października
2004 r. Powyższe uchwały zostały uchylone wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 11
czerwca 2007 r. Strona pozwana w piśmie z dnia 15 października 2007 r.
zaproponowała powodowi pracę na stanowisku referenta, na co powód nie wyraził
zgody. W dniu 7 kwietnia 2008 r. powód wypowiedział swoje członkostwo w
spółdzielni. Ustało ono w dniu 30 kwietnia 2008 r. W okresie od 2007 r. powód
pełnił i pełni funkcje zarządcy w spółkach kapitałowych, a nadto jest członkiem rady
nadzorczej takiej spółki.
Sąd Rejonowy podkreślił, że stosunek członkostwa w rolniczej spółdzielni
produkcyjnej ma charakter cywilnoprawny i członek bezpodstawnie wykluczony lub
wykreślony ze spółdzielni może domagać się odszkodowania za powstałą
w związku z tym szkodę na podstawie art. 471 k.c. Uchwały organów pozwanej
spółdzielni wykluczające powoda z grona członków spółdzielni zostały podjęte
niezgodnie z prawem i z tego względu zostały prawomocnie uchylone. W rezultacie
ich podjęcia powód został pozbawiony możliwości świadczenia pracy w okresie od
października 2004 r. do października 2007 r. i poniósł szkodę w postaci utraty
zarobków za ten okres. W sprawie miał zastosowanie – w drodze analogii – art. 188
§ 2 prawa spółdzielczego. Ogranicza on możliwość przyznania utraconego
wynagrodzenia pracownikowi zatrudnionemu w spółdzielni pracy, przywróconemu
3
do pracy za okres maksymalnie 6 miesięcy pozostawania bez pracy. Z tego
względu powództwo zasługiwało na uwzględnienie do wysokości 71 994 zł.
Sąd Okręgowy po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej wyrokiem z dnia 21
maja 2010 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił. Sąd
drugiej instancji podzielając ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego uznał, że powód
nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej w
postaci szkody i jej wysokości oraz istnienia normalnego związku przyczynowego
pomiędzy wykluczeniem powoda ze spółdzielni i powstałą szkodą. Sąd Okręgowy
podkreślił, że bezspornym było, iż powód został pozbawiony funkcji wiceprezesa
zarządu na mocy uchwały rady nadzorczej z dnia 9 marca 2004 r., a skuteczność
tej uchwały nie była kwestionowana przez powoda. Na jej podstawie Sąd Rejonowy
postanowieniem z dnia 30 marca 2005 r. wykreślił powoda z rejestru
przedsiębiorców KRS (jako wiceprezesa zarządu). Z pełnieniem tej funkcji wiązało
się zaś uprawnienie powoda do pobierania wynagrodzenia odpowiadającego
923 dniówkom obrachunkowym. Nadto Sąd Okręgowy prawomocnym wyrokiem z
dnia 8 lutego 2007 r. ustalił, że uchwała o powołaniu powoda do pełnienia funkcji
wiceprezesa zarządu nie istnieje, co oznacza, że powód nie został ważnie
powołany w skład zarządu pozwanej spółdzielni. Powód dochodził odszkodowania
w związku z bezprawnym pozbawieniem go członkostwa w spółdzielni. Jego
roszczenie obejmowało okres od wykluczenia go ze spółdzielni do 30 kwietnia 2008
r. W tym czasie nie był już uprawniony do otrzymywania świadczenia w wysokości
923 dniówek obrachunkowych, związanego z pełnieniem funkcji wiceprezesa
zarządu. Wykluczenie powoda z członkostwa w spółdzielni nie pozostawało zatem
w związku przyczynowym z utratą opłaty za pracę w wysokości 11 999 zł, co
stanowiło podstawę dochodzenia roszczenia przez powoda. Należność w tej
wysokości nie wynikała z samego członkowstwa powoda w spółdzielni lecz
pełnienia funkcji wiceprezesa zarządu. Należało także uwzględnić, że po
wykluczeniu powoda z członkostwa w pozwanej spółdzielni został on zatrudniony
na podstawie umowy o pracę w innej spółce, co z kolei miałoby wpływ na wysokość
szkody doznanej przez powoda.
Skarga kasacyjna powoda została oparta na obu podstawach kasacyjnych
określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art. 471 k.c. w zw.
4
z art. 155 § 1 i art. 188 § 2 Prawa spółdzielczego, art. 155 Prawa spółdzielczego
w zw. z art. 471 k.c., art. 155 § 1 Prawa spółdzielczego, art. 6 k.c., art. 6 k.c. w zw.
z art. 232 k.p.c., art. 165 Prawa spółdzielczego, w wyniku ich błędnej wykładni,
a także naruszenie art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. oraz
art. 381 k.p.c. W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania,
ewentualnie jego zmianę poprzez oddalenie apelacji strony pozwanej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z brzmieniem art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. naruszenie przepisów
postępowania może być podstawą skargi kasacyjnej wówczas, gdy uchybienie to
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Powołanie zarzutu naruszenia
przepisów postępowania w skardze kasacyjnej wymaga zatem wskazania przez
skarżącego w jaki sposób i w jakim zakresie naruszenie określonych przepisów
postępowania miało wpływ na wynik sprawy i że był to wpływ o charakterze
istotnym. Rozpoznawana skarga kasacyjna takiej argumentacji nie zawiera.
Skarżący ograniczył się wyłącznie do stwierdzenia, że naruszenie powołanych
przez niego przepisów postępowania miało istotny wpływ na wynik sprawy. Nie
pozwala to na uwzględnienie skargi kasacyjnej na podstawie tej grupy zarzutów
bez względu na ich merytoryczną ocenę. Nie może przy tym budzić wątpliwości, że
przeprowadzona przez Sąd Okręgowy analiza wyników innych postępowań
sądowych toczących się wcześniej między stronami, do której odnosiły się zarzuty
naruszenia przepisów postępowania, nie miała bezpośredniego wpływu na wynik
sprawy, z uwagi na wskazane przez Sąd Okręgowy przyczyny oddalenia
powództwa. Nie były one bowiem związane z wynikami postępowania
dowodowego. Sąd Okręgowy przyjął, w oparciu o okoliczności, które uznał za
bezsporne, że brak było związku przyczynowego między wykluczeniem powoda
z grona członków spółdzielni a utratą świadczeń za pracę w wysokości 11 999 zł,
a także, że powód nie wykazał wysokości szkody, co również nie pozostawało
w związku ze sprawami wcześniej toczącymi się między stronami.
Zarzuty błędnej wykładni przepisów prawa materialnego dotyczyły
w większości zagadnienia charakteru roszczenia dochodzonego przez powoda.
5
Sąd Okręgowy przyjął, że roszczenie to, wywodzone z art. 188 § 2 Prawa
spółdzielczego, jest roszczeniem odszkodowawczym, którego zasadność powinna
być oceniona stosownie do zasad wynikających z art. 471 k.c. Powoda obciążał
zatem obowiązek wykazania przesłanek odpowiedzialności kontraktowej strony
pozwanej. W ocenie skarżącego art. 188 § 2 Prawa spółdzielczego przyznaje
natomiast bezpodstawnie wykluczonemu członkowi rolniczej spółdzielni
produkcyjnej specjalne roszczenie odszkodowawcze, o charakterze „ ryczałtowym”,
którego wysokość jest niezależna od rozmiarów rzeczywistej szkody. Dla powstania
odpowiedzialności spółdzielni jest zaś wystarczające wykazanie przez członka
spółdzielni samej bezpodstawności jego wykluczenia. Tego rodzaju wykładnia
powyższego przepisu jest nieuzasadniona. W judykaturze stosunek łączący
członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej z tą spółdzielnią został zakwalifikowany
jako stosunek cywilnoprawny. Roszczenie przewidziane dla członka spółdzielni
w przypadku jego bezpodstawnego wykluczenia jest zatem roszczeniem
odszkodowawczym w rozumieniu przepisów prawa cywilnego. Trafne jest przy tym
stanowisko, że odpowiedzialność spółdzielni ma w tym przypadku charakter
kontraktowy. W konsekwencji odpowiedzialność odszkodowawcza spółdzielni
podlega regulacji ogólnej zarówno co do przesłanek odpowiedzialności, jak i reguł
ciężaru dowodu w procesie o zasądzenie odszkodowania. Sąd Okręgowy w pełni
zasadnie przyjął, że powoda obciążał dowód wykazania szkody oraz istnienia
normalnego związku przyczynowego między bezpodstawnym wykluczeniem
powoda ze spółdzielni a powstaniem szkody związanej z utratą dochodów przez
powoda. Sąd ten ocenił, że brak było takiego związku. Skarga kasacyjna nie
zawiera zaś zarzutów podważających tę ocenę. Z tego względu nie mogła być
uwzględniona bez względu na ocenę tych zarzutów, które – co należy podkreślić –
jedynie pośrednio odnoszą się do zakresu szkody, której mógł doznać powód
w wyniku wykluczenia go ze spółdzielni.
Sąd Okręgowy zasadnie przyjął również, że przy ocenie wysokości
odszkodowania możliwego do dochodzenia na podstawie art. 188 § 2 Prawa
spółdzielczego nie należy uwzględniać regulacji zawartej w art. 58 k.p. Wynikające
z art. 165 Prawa spółdzielczego odesłanie do odpowiedniego stosowania
przepisów prawa pracy o „ochronie” wynagrodzenia nie może być z rozumiane
6
w ten sposób, że sytuacja członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w zakresie
ochrony należnych mu świadczeń związanych z wykonywaniem pracy na rzecz
spółdzielni oznacza w tym zakresie zrównanie jego sytuacji z sytuacją osób
zatrudnionych na postawie umowy o pracę. Trafnie Sąd Okręgowy uznał zatem, że
powód miał obowiązek wykazania wysokości szkody związanej z bezpodstawnym
pozbawieniem go członkowstwa w spółdzielni a jej rozmiar mogło ograniczać
podjęcie innego zatrudnienia.
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie daje z kolei podstaw dla przyjęcia,
że Sąd Okręgowy wyraził ocenę, że brak czynności spółdzielni w zakresie zmiany
wysokości opłaty pracy członka spółdzielni rolniczej odwołanego z funkcji w jej
zarządzie powoduje z mocy prawa zmianę wysokości przyznanej mu uprzednio
opłaty pracy. Bezzasadny był zatem związany z tym zarzut błędnej wykładni art.
155 § 1 Prawa spółdzielczego.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 398.14 k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.