Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 14 WRZEŚNIA 2011 R.
II KK 51/11
Przypadkowe pominięcie w wyroku imion i nazwisk ławników biorących
udział w rozprawie głównej, uczestniczących w naradzie nad wyrokiem oraz w
jego ogłoszeniu – jakkolwiek stanowi obrazę art. 413 § 1 pkt. 1 k.p.k. – nie jest
uchybieniem tego rodzaju, by mogło mieć jakikolwiek wpływ na treść wyroku;
uchybienie to stanowi oczywistą omyłkę pisarską, która podlega sprostowaniu
w trybie art. 105 k.p.k.
Przewodniczący: sędzia SN P. Hofmański.
Sędziowie SN: M. Buliński, (SA del. do SN) A. Stępka (sprawozdaw-
ca).
Prokurator Prokuratury Generalnej: M. Wilkosz-Śliwa.
Sąd Najwyższy w sprawie Grzegorza K., skazanego z art. 201 d. k.k. i
innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 14 września 2011
r., kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego
w Ł. z dnia 24 września 2010 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejono-
wego w Ł. z dnia 2 lipca 2008 r.,
o d d a l i ł kasację jako oczywiście bezzasadną (...).
2
Z u z a s a d n i e n i a :
Wyrokiem z dnia 2 lipca 2008 r. Sąd Rejonowy w Ł. orzekając w zakre-
sie czynu zarzuconego oskarżonemu Grzegorzowi K. w pkt. I aktu oskarżenia
uznał go za winnego (...) przestępstwa z art. 201 d. k.k. i art. 205 § 1 d. k.k. i
art. 11 § 1 d. k.k. w zw. z art. 201 d. k.k. w zw. z art. 205 § 1 d. k.k. w zw. z art.
58 d. k.k. i art. 10 § 2 d. k.k. w zw. z art. 4 § 1 d.k.k. – i za to na mocy art. 201
d. k.k. w zw. z art. 10 § 3 d. k.k. i art. 36 § 3 d. k.k. wymierzył mu karę 4 lat po-
zbawienia wolności oraz grzywnę w wymiarze 25 000 zł, z zamianą na wypa-
dek jej nieuiszczenia w terminie na zastępczą karę 3 lat pozbawienia wolności,
przyjmując 1 dzień tej kary za równoważnik kwoty 15 zł grzywny. (...)
Jednocześnie oskarżonego Grzegorza K. Sąd uniewinnił od wszystkich
pozostałych przestępstw zarzucanych mu w pkt. II, V i VI aktu oskarżenia ob-
ciążając w tej części kosztami postępowania Skarb Państwa. (...)
Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońca oskarżonego Grzegorza K.
oraz prokurator.
Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w części dotyczącej czynu przy-
pisanego Grzegorzowi K. w ust. 3 wyroku i opierając podstawy apelacji o
przepis art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił wyrokowi:
1) bezwzględną przyczynę odwoławczą w postaci nienależytej obsady
Sądu przy wydaniu wyroku i wydanie orzeczenia w składzie jednoosobowym,
jak również nieobecność wszystkich członków składu orzekającego na całej
rozprawie; (...)
Rozpoznając wniesione apelacje, wyrokiem z dnia 24 września 2010 r.,
Sąd Okręgowy w Ł. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok (...).
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł obrońca skazanego Grze-
gorza K. Jakkolwiek kasacja zawiera stwierdzenie, iż wyrok jest skarżony w
3
całości, analiza jej uzasadnienia dowodzi jednak, że w istocie rzeczy zakre-
sem zaskarżenia objęto tę część wyroku Sądu odwoławczego, w której utrzy-
mano w mocy przypisanie oskarżonemu przestępstwa wyłudzenia mienia.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. autor kasacji zarzucił wyrokowi m. in.:
obrazę art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 105 k.p.k. oraz art. 413 § 1 pkt 1
k.p.k. wobec nieuwzględnienia przez Sąd Okręgowy zarzutu bezwzględnej
przyczyny odwoławczej w postaci nienależytej obsady sądu i w sytuacji, gdy
zarzut ten nie miał charakteru pozornego oraz odnosił się zarówno do kompa-
rycji wyroku jak i jego merytorycznej zawartości, (...).
W odpowiedzi na kasację Prokurator Okręgowy w Ł. wniósł o jej oddale-
nie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie, zaś podniesione w niej zarzuty
były oczywiście bezzasadne.
Wprawdzie powołując się na przepis art. 523 k.p.k. autor kasacji sformu-
łował zarzut bezwzględnej przyczyny odwoławczej oraz rażącej obrazy przepi-
sów prawa procesowego, a w szczególności art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 452
§ 1 i § 2 k.p.k., art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 k.p.k. i art. 170 k.p.k. oraz
art. 424 § 1 i § 2 k.p.k., lecz w istocie rzeczy skarga ta zmierzała do kolejnego
zakwestionowania prawidłowości dokonanej przez Sąd pierwszej instancji – i
zaakceptowanej w pełni w wyniku kontroli apelacyjnej przez Sąd odwoławczy
– oceny materiału dowodowego oraz ustaleń faktycznych.
Trzeba jednak wskazać, iż zarzuty podniesione pod adresem orzeczenia
sądu pierwszej instancji podlegają rozważeniu przez sąd kasacyjny tylko w
takim zakresie, w jakim jest to nieodzowne dla właściwego rozpoznania zarzu-
tów stawianych zaskarżonemu w tym nadzwyczajnym trybie wyrokowi. Z istoty
samej kasacji wynika, że w tym postępowaniu niedopuszczalne jest dokony-
4
wanie przez Sąd Najwyższy ponownej oceny dowodów, czy też poprawności
dokonanych ustaleń faktycznych. Sąd kasacyjny może tylko zbadać, czy Sądy
obydwu instancji dokonując tych ustaleń nie dopuściły się rażącego narusze-
nia reguł procedowania.
Zgodnie z treścią art. 523 § 1 k.p.k. kasacja może być wniesiona tylko z
powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. – a więc bezwzględnych
przyczyn odwoławczych – lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło
ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. O rażącym naruszeniu prawa w
znaczeniu tego przepisu można mówić tylko w odniesieniu do jego bardzo
poważnego naruszenia, wręcz zbliżonego do znaczenia o randze bezwzględ-
nej przyczyny odwoławczej.
Te wymogi, aby uchybienia powyższego rodzaju były rażące oraz by
mogły mieć istotny wpływ na treść orzeczenia muszą być spełnione kumula-
tywnie. (…)
Należy przypomnieć, iż podstawy kasacji zostały ujęte bardziej wąsko
od podstaw zwykłych środków odwoławczych. Jest to konsekwencją nadzwy-
czajnego charakteru kasacji, celem której jest podważenie już prawomocnego
orzeczenia sądowego. Podkreślenia wymaga fakt, że przy tym wszystkim
chodzi również o konieczność zapewnienia ochrony tym orzeczeniom oraz
stabilności rozstrzygnięć. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8
marca 2007 r., V KK 102/06, OSPriPr 2007, Nr 9, poz. 16)
Przechodząc do podniesionych w przedmiotowej kasacji zarzutów nale-
ży stwierdzić, co następuje:
Całkowicie chybiony jest zarzut wystąpienia w sprawie bezwzględnej
przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt. 2 k.p.k. w postaci niena-
leżytego składu sądu wyrokującego w przedmiotowej sprawie.
5
W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że uchybienie stanowiące
bezwzględną przyczynę odwoławczą, której stwierdzenie powoduje uchylenie
orzeczenia w sposób automatyczny, bez badania wpływu tego uchybienia na
treść rozstrzygnięcia, nie może mieć jedynie hipotetycznego charakteru. Za-
chodzi tylko wtedy, gdy uchybienie tej rangi wynika w sposób stanowczy ze
stwierdzonych faktów, istniało w rzeczywistości, a nie pozornie, w wyniku bądź
to nieprawidłowego sporządzenia protokołu rozprawy, czy też oczywistej
omyłki pisarskiej podlegającej sprostowaniu w trybie art. 105 k.p.k.
Wynika to wprost z istoty przepisu art. 439 § 1 k.p.k., mającego charak-
ter wyjątkowy i nadającego szczególne znaczenie tylko tym uchybieniom, któ-
re w sposób rzeczywisty naruszają podstawowe zasady procesowe. Przepis
ten podlega ścisłej wykładni i nie może być interpretowany w sposób rozsze-
rzający.
Należy przypomnieć, że stosownie do treści art. 105 § 1 k.p.k. oczywiste
omyłki pisarskie i rachunkowe oraz w obliczaniu terminów w orzeczeniu lub
zarządzeniu albo ich uzasadnieniu można sprostować w każdym czasie.
Oczywiste omyłki pisarskie mogą dotyczyć każdego elementu orzecze-
nia, bez względu na jego doniosłość procesową i merytoryczny charakter. Jest
natomiast rzeczą bezsporną, że tego rodzaju sprostowanie nie może prowa-
dzić do merytorycznej zmiany orzeczenia lub jego uzupełnienia, jak np. w za-
kresie dotyczącym rozstrzygnięcia co do winy i kary. (por. T. Grzegorczyk:
Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2008, s. 306-
307, tezy 2-3, s. 938, teza 3; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 26 li-
stopada 2009 r., V KK 219/09, Lex Nr 553759, z dnia 16 grudnia 2009 r., IV
KK 347/09, R-OSNKW 2009, poz. 2572; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowi-
cach z dnia 9 czerwca 2009 r., II AKa 137/09, KZS 2010, Nr 1 poz. 62).
6
Jak już podniesiono, tylko takie uchybienie może stanowić bezwzględną
przyczynę odwoławczą, które wystąpiło faktycznie i nie miało charakteru po-
zornego.
W przedmiotowej sprawie rzeczywistość procesowa przedstawiała się
następująco:
Trwający przez kilka lat proces przed Sądem Rejonowym w Ł. był pro-
wadzony we właściwym, trzyosobowym składzie, niezmiennym pod względem
personalnym. W takim też składzie przeprowadzono rozprawę w dniu 1 lipca
2008 r., podczas której doszło do zamknięcia przewodu sądowego, końco-
wych przemówień stron oraz odroczenia ogłoszenia wyroku na dzień następ-
ny.
Wszystkie te fakty są oczywiste, gdyż wynikają wprost z analizy akt
przedmiotowej sprawy.
Jest faktem, że w komparycji wyroku Sądu pierwszej instancji z dnia 2
lipca 2008 r. – wbrew treści art. 413 § 1 pkt 1 k.p.k. – nie ujęto danych perso-
nalnych dwóch ławników biorących udział w procesie oraz w ogłoszeniu wyro-
ku.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie wyraża te-
go rodzaju pogląd, że jakkolwiek zaniechanie to stanowiło uchybienie, to nie
miało ono jakiegokolwiek wpływu na treść wyroku i nie stanowiło bezwzględnej
przyczyny odwoławczej.
Co istotne bowiem, wyrok Sądu Rejonowego został podpisany przez
wszystkich członków składu sądzącego, gdyż widnieją pod nim trzy podpisy.
Fakt ten nie tylko nigdy nie był kwestionowany przez strony, lecz przyznano go
nawet wprost. Ogłoszenie wyroku w dniu 2 lipca 2008 r. nastąpiło w obecności
oskarżonego Mieczysława R., który również nie miał wątpliwości ani co do
składu Sądu ogłaszającego wyrok, ani co do tożsamości sędziów.
7
Uchybienie Sądu pierwszej instancji stanowi oczywistą omyłkę i podle-
gało sprostowaniu w trybie art. 105 k.p.k. W konsekwencji trafnym było postą-
pienie tego Sądu, który postanowieniem z dnia 3 marca 2009 r. w tym trybie
dokonał sprostowania swojego wyroku, poprzez dopisanie w komparycji wyro-
ku brakujących imion i nazwisk ławników biorących udział zarówno w naradzie
nad wyrokiem, jak również w jego ogłoszeniu. Warto zauważyć, że także to
orzeczenie nie zostało zakwestionowane przez strony w przewidzianym trybie.
Za całkowicie dowolne i pozbawione racjonalnych podstaw należy uznać
stanowisko autora kasacji, iż omawiane uchybienie Sądu pierwszej instancji
dowodzi nadto, jakoby ławnicy nie brali udziału w naradzie nad wyrokiem (po-
mimo złożenia przez nich podpisów pod orzeczeniem), zaś sprostowanie wy-
roku dotyczyło niedopuszczalnej ingerencji w jego merytoryczną treść.
Podsumowując, Sąd Najwyższy wyraża następujące stanowisko:
Przypadkowe pominięcie w wyroku imion i nazwisk ławników biorących
udział w rozprawie głównej, uczestniczących w naradzie nad wyrokiem oraz w
jego ogłoszeniu – jakkolwiek stanowiło obrazę art. 413 § 1 pkt 1 k.p.k. – nie
było uchybieniem tego rodzaju, by mogło mieć jakikolwiek wpływ na treść wy-
roku.
Uchybienie to stanowiło oczywistą omyłkę pisarską, nie prowadziło do
merytorycznej zmiany orzeczenia i podlegało sprostowaniu w trybie art. 105
k.p.k.
Z tych przyczyn podniesiony w kasacji zarzut obrazy art. 439 § 1 pkt 2
k.p.k. w zw. z art. 105 k.p.k. w zw. z art. 413 § 1 pkt 1 k.p.k. należało oddalić
jako oczywiście bezzasadny. (...)