Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
Z DNIA 14 WRZEŚNIA 2011 R.
WSP 3/11
Strona postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy
z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec
osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Pań-
stwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.) jest uprawniona do wnie-
sienia skargi na przewlekłość tego postępowania, mimo niewymienienia jej
wśród podmiotów wskazanych w art. 3 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowa-
niu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora
i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz.
1843 ze zm.).
Przewodniczący: sędzia SN J. B. Rychlicki.
Sędziowie SN: A. Kapłon, A. Tomczyk (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy z wniosku Jana O. o uznanie za nieważne orzeczenia
Sądu Wojskowego w L., na posiedzeniu w Izbie Wojskowej w dniu 14
września 2011 r., z powodu skargi Zofii O. na przewlekłość postępowania
Wojskowego Sądu Okręgowego w W. w tej sprawie,
o d r z u c i ł skargę (...).
UZASADNIENIE
2
W dniu 11 stycznia 2007 r. do Wojskowego Sądu Okręgowego w W.
wpłynął wniosek Jana O. „o wydanie orzeczenia w przedmiocie uznania za
nieważne orzeczenia wydanego (prawdopodobnie) 12 marca 1946 r. przez
ówczesny Sąd Wojskowy w L.”.
W dniu 20 listopada 2007 r. Jan O. zmarł, zaś jego żona Zofia O. w
dniu 9 listopada 2010 r. złożyła oświadczenie o woli występowania w spra-
wie w charakterze wnioskodawcy i podtrzymała wniosek zmarłego męża
oraz wniosła o odtworzenie akt postępowania, których wniosek Jana O. do-
tyczył.
W dniu 13 lipca 2011 r. pełnomocnik Zofii O., ustanowiony w postę-
powaniu z wniosku o uznanie orzeczenia za nieważne oraz dodatkowo
umocowany „do sporządzenia, wniesienia a także popierania skargi na
przewlekłość postępowania...” sporządził skargę na „...przewlekłość postę-
powania w sprawie toczącej się przed Wojskowym Sądem Okręgowym w
W. pod sygn. akt (...) i wniósł o:
- przyjęcie skargi do rozpoznania;
- rozpoznanie skargi w terminie 2 miesięcy licząc od dnia złożenia
skargi (...);
- stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie;
- zasądzenie na rzecz skarżącej zwrotu kosztów sądowych w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych”.
Skarga ta wpłynęła do Wojskowego Sądu Okręgowego w W. w dniu
26 lipca 2011 r., zaś do Sądu Najwyższego trzy dni później.
Rozstrzygając w przedmiocie skargi, Sąd Najwyższy zważył, co na-
stępuje.
Na wstępie rozważań należało rozstrzygnąć, czy skarga na przewle-
kłość postępowania w przedmiocie wniosku o uznanie orzeczenia za nie-
ważne, a więc prowadzonego w trybie przepisów ustawy z dnia 23 lutego
1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjo-
3
nowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
(Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm. – przywoływana dalej jako ustawa lutowa)
jest w ogóle dopuszczalna. Z jednej bowiem strony mamy do czynienia z
postępowaniem sądowym prowadzonym na mocy przepisów ustawowych,
a więc postępowaniem, o którym mowa w tytule ustawy z dnia 17 czerwca
2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez
prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U.
Nr 179, poz. 1843 ze zm. – przywoływana dalej jako ustawa o skardze), z
drugiej zaś z regulacją zawartą w art. 3 tej ustawy, w której wśród upraw-
nionych do wniesienia skargi nie wymienia się stron postępowania prowa-
dzonego wg przepisów ustawy lutowej. Nasuwa się więc pytanie, czy de-
cydującym o dopuszczalności skargi na przewlekłość postępowania sądo-
wego powinien być tytuł ustawy i niewątpliwa wola ustawodawcy stworze-
nia odpowiadającego wymaganiom Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.
(Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) krajowego środka odwoławczego
w rozumieniu art. 13 Konwencji (por. uzasadnienie projektu ustawy o skar-
dze i ustawy ją zmieniającej z dnia 20 lutego 2009 r. – Sejm Rzeczypospo-
litej Polskiej – odpowiednio: IV Kadencja, druk nr 2256; VI Kadencja, druk
nr 1281), czy też niepełna regulacja art. 3 ustawy o skardze. Niedoskona-
łość unormowań zawartych w ustawie o skardze była już przedmiotem wie-
lu wypowiedzi, w szczególności Sądu Najwyższego, który np. przyznał
uprawnienie do wniesienia skargi osobie, która wprawdzie stroną postępo-
wania karnego nie była, ale z racji szczególnej pozycji w postępowaniu
przysługiwały jej uprawnienia strony, a więc i prawo do skargi na przewle-
kłość postępowania.
Rozpoznawana skarga to kolejny dowód na to, że katalog uprawnio-
nych do wniesienia skargi nie jest katalogiem zamkniętym, trudno bowiem
4
odmówić stronie postępowania sądowego prawa do skargi. Byłoby to
sprzeczne nie tylko z przywoływanym unormowaniem Konwencji, ale i z
tytułem ustawy o skardze, określającym przedmiot regulacji i odzwiercie-
dlającym wolę ustawodawcy.
Podsumowując, należy stwierdzić, że strona postępowania o uznanie
za nieważne orzeczenia prowadzonego w trybie ustawy lutowej jest upraw-
niona do wniesienia skargi na przewlekłość tego postępowania. Nie ma
bowiem żadnego racjonalnego argumentu przemawiającego za ogranicze-
niem tego prawa akurat stronom tak specyficznego, pożądanego i – choć-
by z racji wieku represjonowanych – wymagającego szczególnie sprawne-
go prowadzenia postępowania.
Dodatkowym argumentem przemawiającym za uznaniem dopusz-
czalności skargi na przewlekłość tego postępowania jest to, że w kwestiach
nieuregulowanych w ustawie lutowej stosuje się przepisy postępowania
karnego. Można więc przyjąć, że postępowanie to toczy się w reżimie pro-
cedury karnej, jest więc quasi postępowaniem karnym, tylko że skierowa-
nym nie na wykrycie i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy
przestępstwa, ale na zaspokojenie należnych praw osobom represjonowa-
nym za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Ar-
gument ten, będący wykładnią rozszerzającą, ale dopuszczalną, bo pro-
gwarancyjną, pozwala na pogodzenie wymogów określonych w tytule
ustawy z jej unormowaniami, gdyż daje możliwość wywiedzenia uprawnie-
nia do skargi stronie postępowania o uznanie orzeczenia za nieważne z
punktu 4. art. 3 ustawy o skardze, jako stronie postępowania toczącego się
w reżimie przepisów regulujących postępowanie karne. Zważywszy więc,
że w postępowaniu o uznanie orzeczenia za nieważne stosuje się posiłko-
wo przepisy Kodeksu postępowania karnego (art. 3 ust. 4 ustawy lutowej),
przeto i rozpoznanie skargi na przewlekłość postępowania odbywać się
powinno według odpowiednio stosowanych przepisów o postępowaniu za-
5
żaleniowym w tym Kodeksie uregulowanym (art. 8 ust. 2 ustawy o skar-
dze).
Jak już wskazano we wstępnej części niniejszego uzasadnienia, Zo-
fia O. podtrzymała wniosek zmarłego męża i wyraziła wolę uczestniczenia
w postępowaniu w charakterze wnioskodawcy, korzystając z uprawnienia
wynikającego z art. 3 ust. 1 ustawy lutowej. Uczyniła to w dniu 9 listopada
2010 r. i zasadnie można przyjąć, że z tą chwilą stała się stroną tego po-
stępowania. Z tym więc też momentem nabyła prawo do rozpoznania
sprawy w rozsądnym terminie, a więc bez nieuzasadnionej zwłoki. We
wcześniej toczącym się postępowaniu stroną nie była, tym samym więc jej
prawo do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasad-
nionej zwłoki naruszone być nie mogło. Jak z tego wynika, przedmiotem
ewentualnego badania przez sąd właściwy do rozpoznania skargi przebie-
gu postępowania mógłby być okres od dnia 9 listopada 2010 r. Lektura
skargi wskazuje jednoznacznie, że żądanie stwierdzenia przewlekłości po-
stępowania dotyczy okresu wcześniejszego. Autor skargi wprost zaś
stwierdza, że z przebiegu aktualnie toczącego się postępowania wniosko-
dawczyni jest zadowolona. Tym samym skarga nie spełnia wszystkich wy-
mogów z art. 6 ust. 2 ustawy o skardze, tj. nie przytacza okoliczności uza-
sadniających żądanie (pkt 2). Nie zawiera więc obligatoryjnego wymagania
przewidzianego w ustawie o skardze, pozwalającego na merytoryczne roz-
poznanie skargi. Wprawdzie przepis art. 6 zarówno w ustępie 1, jak i 2,
określając wymagania stawiane skardze na przewlekłość postępowania
używa wyrazu „powinna”, co sugerować by mogło brak obowiązku spełnie-
nia tych wymogów. Powiązanie jednak owej powinności z uregulowaniem
zawartym w art. 9 ust. 1 nie pozostawia wątpliwości, że skarga zdatna do
merytorycznego rozpoznania musi wymagania z art. 6 ust. 2 zawierać.
Skoro – jak wykazano – skarga będąca przedmiotem niniejszego po-
stępowania nie spełnia tych wymagań, zawiera bowiem tylko żądanie
6
stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której dotyczy, Sąd
Najwyższy zobligowany był do jej odrzucenia, zgodnie z unormowaniem
zawartym w art. 9 ust. 1 – bez wzywania do usunięcia braków.
To z kolei rozstrzygnięcie powoduje konieczność zwrócenia skarżącej
uiszczonej opłaty od skargi (art. 17 ust. 3 ustawy o skardze).
Sąd Najwyższy nie uznał też za celowe zasądzenie kosztów zastęp-
stwa procesowego w niniejszym postępowaniu przede wszystkim z uwagi
na nieskuteczność skargi (art. 636 § 1 k.p.k. stosowany odpowiednio) oraz
zasadę wynikającą z przepisu art. 620 k.p.k., który stanowi, że wydatki
związane z ustanowieniem obrońcy lub pełnomocnika wykłada strona, któ-
ra go ustanowiła. Brak stosownych regulacji w ustawie o skardze powoduje
bowiem konieczność sięgnięcia do tych przepisów Kodeksu postępowania
karnego, które normują zasady ponoszenia kosztów postępowania odwo-
ławczego (art. 8 ust. 2 ustawy o skardze).
Z przytoczonych powodów orzeczono jak na wstępie.