Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 677/10
POSTANOWIENIE
Dnia 28 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Starosty Powiatu P.
przy uczestnictwie Ireny B. –S.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 28 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 28 kwietnia 2010 r.,
1) oddala skargę kasacyjną,
2) oddala wniosek uczestniczki postępowania o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 18 lutego 2010 r. oddalił wniosek
Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę P. o założenie księgi wieczystej
dla działek nr 1560/2 i 1560/4 położonych w M., gminie L. i wpisanie w nowo
założonej księdze wieczystej Skarbu Państwa – Starosty P. jako właściciela. Sąd
Rejonowy uznał, że wnioskodawca nie wykazał, iż w czasie obowiązywania ustawy
z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej
(Dz.U. z 1950 r., nr 14, poz. 130 z późn. zm.) związek samorządu terytorialnego był
właścicielem nieruchomości objętej wnioskiem. Nabycie nieruchomości na postawie
art. 32 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym majątek dotychczasowych
związków samorządu terytorialnego z mocy prawa stawał się majątkiem państwa
miało charakter pochodny, więc konieczne było udokumentowanie prawa
poprzednika prawnego do przedmiotowych nieruchomości. Zaświadczenie Starosty
nie stanowi dostatecznej podstawy wpisu prawa własności, ponieważ powyższa
ustawa takiej podstawy nie przewiduje.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2010 r. oddalił apelację
wnioskodawcy od powyższego postanowienia. Sąd ten podzielił ocenę prawną
Sądu Rejonowego. Podkreślił, że zgodnie z art. 6268
§ 2 k.p.c. sąd bada jedynie
treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi
wieczystej, natomiast wnioskodawca nie załączył do akt sprawy jakiegokolwiek
dokumentu, z którego wynikałoby, że związek samorządu terytorialnego był
właścicielem przedmiotowych działek i na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy o
terenowych organach jednolitej władzy państwowej możliwe było przejęcie tych
nieruchomości przez Skarb Państwa. Przepis ten przewiduje nabycie przez Skarb
Państwa majątku zlikwidowanych tym dekretem związków samorządu
terytorialnego, natomiast nie stanowi samoistnego tytułu nabycia przez Skarb
Państwa tego majątku. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy nabycie na podstawie
wyżej powołanego przepisu nie ma charakteru pierwotnego, jest to nabycie
o charakterze pochodnym, umożliwiające wskazanie i zidentyfikowanie podmiotu
będącego uprzednio właścicielem oraz jego tytułu prawnego do nieruchomości.
3
Nabycie pochodne cechuje się ciągłością praw poprzedniego właściciela i osoby
nabywającej prawo własności i jest ono uzależnione od istnienia praw poprzednika.
Zatem konieczne jest wykazanie przez wnioskodawcę, że związek samorządu
terytorialnego był w chwili wejścia w życie ustawy o terenowych organach jednolitej
władzy państwowej właścicielem działek objętych wnioskiem.
Skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Okręgowego wniósł
wnioskodawca zaskarżając je w całości i opierając skargę kasacyjną na obydwu
podstawach uregulowanych w art. 3983
§ 1 k.p.c.
W ramach pierwszej podstawy skargi kasacyjnej skarżący zarzucił
naruszenie art. 31 ust. 2 u.k.w.h. oraz art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r.
o terenowych organach jednolitej władzy państwowej poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie polegające na faktycznym uznaniu, że własność nieruchomości
nie przeszła na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy
o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, a więc nie zachodzi
podstawowa przesłanka do dokonania wpisu w postaci niezgodności między treścią
księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym.
W ramach drugiej podstawy skargi kasacyjnej zarzucił naruszenie:
a) art. 6268
§ 2 k.p.c. poprzez zakwestionowanie zaświadczenia Starosty P. o
przejściu prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa na mocy
art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach
jednolitej władzy państwowej i wskutek tego wykroczenie poza granice
kognicji sądu wieczystoksięgowego;
b) art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz art. 217 § 1 i 2
k.p.a. poprzez uznanie, że zaświadczenie wydane przez Starostę P. o
przejściu prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa na mocy
art. 32 ust. 2 ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej
nie może być samoistną podstawą wpisu niezbędnego do usunięcia
niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem
prawnym;
4
c) art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez nieuwzględnienie apelacji
w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy powinien był zmienić zaskarżony wyrok Sądu
Rejonowego i orzec co do istoty sprawy.
Wskazując na powyższe podstawy zaskarżenia skarżący wniósł o uchylenie
w całości zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśnione już zostało, że pomimo
sformalizowanego charakteru postępowania wieczystoksięgowego istnieje
możliwość wpisania Skarbu Państwa do księgi wieczystej jako nabywcy
nieruchomości z mocy prawa, przy braku decyzji administracyjnej, stwierdzającej
przejście własności. Zaświadczenie odpowiedniego organu administracji publicznej
może bowiem stanowić wystarczającą podstawę wpisania na rzecz Skarbu
Państwa prawa własności. Przykładem takiego zaświadczenia jest zaświadczenie
stwierdzające, że nieruchomość przeszła na własność Skarbu Państwa na cele
reformy rolnej (por. postanowienia z dnia 27 września 1991 r., III CZP 90/91, OSNC
1992, nr 5, poz. 72, z dnia 25 marca 1999 r., III RN 165/98, OSNP 2000, nr 3,
poz. 90, z dnia 28 kwietnia 1994 r., III CZP 49/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 218,
z dnia13 października 2004 r., III CK 235/03, nie publ.). Nie ma również wątpliwości
odnośnie do tego, że, pomimo braku decyzji administracyjnej, Skarb Państwa może
być wpisany jako właściciel nieruchomości, która z mocy art. 32 ust. 2 ustawy
z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej
(Dz.U. Nr 14, poz. 130) stała się majątkiem Skarbu Państwa (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 9 lipca 1993 r., III CZP 91/93, OSNC 1994, nr 2, poz. 29,
postanowienie z dnia 6 grudnia 2000 r., III CKN 824/00, nie publ.). Jest jednak
również oczywiste, że wpis może być dokonany na podstawie takiego dokumentu,
który świadczy o istnieniu pewnego stanu prawnego nieruchomości, czy też
dokumentuje czynność materialno prawną powodującą powstanie, zmianę
lub ustanie prawa podlegającego wpisowi do księgi wieczystej. Takim dokumentem
może być zatem zaświadczenie organu administracji, jednak powinno ono
stwierdzać, na podstawie dostępnej organowi wiedzy, stan prawny nieruchomości.
5
Jeżeli zatem wnioskodawca domaga się wpisu prawa własności na podstawie
art. 32 ust. 2 powołanej wyżej ustawy, to winien dokumentem lub zaświadczeniem
wykazać, że nieruchomość ta przed dniem jej wejścia w życie stanowiła majątek
związków samorządu terytorialnego. Nawet w braku takiego zaświadczenia
uwzględnienie wniosku byłoby możliwe, gdyby tytuł własności związku
samorządowego wynikał z istniejącej księgi wieczystej. Chodzi zatem
o przedstawienie dowodów pozwalających na uznanie, że wnioskującemu
przysługuje uprawnienie, którego ujawnienia w księdze wieczystej domaga się.
W powołanej uchwale z dnia 9 lipca 1993 r., III CZP 91/93 wskazano, że nie są
wystarczającymi dokumentami wyrysy mapy i wykazy zmian gruntowych, które
pozwalają jedynie na oznaczenie działki. Należy stwierdzić, że nie jest też takim
dokumentem zaświadczenie stwierdzające, że nieruchomość przed wejściem
w życie ustawy „była w korzystaniu publicznym jako droga”, bowiem dotyczy ono
jedynie stanu faktycznego i nie można go uznać za potwierdzające stan prawny.
Jeżeli zatem nie jest w sprawie bezsporne, że nieruchomość podlegała przepisom
ustawy z dnia 20 marca 1950 r., żądanie przedstawienia innego niż
to zaświadczenie dokumentu mogącego stanowić podstawę wpisu
w celu przeprowadzenia z niego dowodu nie może być uznane za naruszające art.
6268
§ 2 k.p.c. oraz pozostałe przytoczone w skardze przepisy. W sprawie
niniejszej okoliczność ta zaś budziła zasadnicze wątpliwości, zwłaszcza w świetle
treści księgi wieczystej, z której wynikało, że jako właściciel wpisany był poprzednik
prawny uczestniczki postępowania, a nie związek samorządu terytorialnego.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Wniosek o zasądzenie kosztów postępowania
kasacyjnego podlegał oddaleniu wobec spóźnionego złożenia odpowiedzi
na skargę kasacyjną.