Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 66/11
.
POSTANOWIENIE
Dnia 20 października 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa U. M.
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 października 2011 r.,
zażalenia powódki
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie trzecim i czwartym
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 kwietnia 2011 r.,
I. zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 kwietnia
2011 r., postanowienie o kosztach instancji odwoławczej
zmienia w ten sposób, że:
1. odstępuje od obciążenia powódki opłatą od apelacji
w całości,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki 1350 zł tytułem
części kosztów zastępstwa prawnego,
II. zasądza od pozwanego na rzecz powódki 1200 zł kosztów
postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny – na skutek apelacji
powódki – podwyższył zadośćuczynienie ze 114 000 zł do 219 000 zł, oddalił
apelację w pozostałej części, nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu
Okręgowego od powódki z zasądzonego roszczenia 10 000 zł i od pozwanego
5 250 zł tytułem uzupełnienia opłaty od apelacji, nie obciążając nią powódki w
pozostałym zakresie, i zasądził od powódki na rzecz pozwanego 2 700 zł tytułem
zwrotu części kosztów procesu.
Orzekając o kosztach procesu za drugą instancję, Sąd przyjął, że powódka
wygrała sprawę w instancji odwoławczej w około ¼ części (23%). W związku z tym
na podstawie art. 100 k.p.c. koszty pozasądowe, które stanowi poniesiona przez
strony opłata za czynności profesjonalnego pełnomocnika wynosząca 5 400 zł,
stosunkowo rozdzielił i zasądził z tego tytułu – w ostatecznym rozrachunku – od
powódki na rzecz pozwanego 2 700 zł (5400 × 2 = 10 800 × ¾ = 8100 – 5400 =
2700). Rozstrzygnięcie o kosztach pozasądowych (nieuiszczona opłata od apelacji
w wysokości 23 166 zł) zostało oparte na art. 113 ust 1, 2 i 4 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. 2010 r.
Nr 90, poz. 594, dalej: „u.k.s.c.”). Ze względu na sytuację zdrowotną powódki Sąd
uznał, że zachodzi w sprawie w rozumieniu art. 113 ust. 4 u.k.s.c. wypadek
szczególnie uzasadniony i odstąpił od ściągnięcia należnej od powódki opłaty od
apelacji w części przekraczającej 10 000 zł.
Zawarte w wyroku postanowienie o kosztach instancji odwoławczej
zaskarżyła powódka w części obciążającej ją kosztami apelacyjnymi. Podniosła, że
sytuacja życiowa i materialna uzasadnia nieobciążenie jej kosztami sądowymi
w całości. Powołując się na art. 100 zdanie drugie k.p.c., zarzuciła, że nie powinna
także ponosić kosztów pozasądowych, albowiem określenie należnej jej sumy
zależało od oceny sądu. W konkluzji zażalenia wniosła o zmianę postanowienia
w zaskarżonej części i odstąpienie od obciążenia jej kosztami sądowymi w całości,
nałożenie na pozwanego kosztów pozasądowych i zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 113 ust. 4 u.k.s.c. sąd może odstąpić od obciążenia kosztami
sądowymi, które – jak w rozpoznawanej sprawie – na podstawie art. 113 ust. 2 pkt
1 u.k.s.c. podlegałyby ściągnięciu z zasądzonego na rzecz strony roszczenia.
Wspomniane odstąpienie jest jednak dopuszczalne tylko w wypadkach szczególnie
uzasadnionych. Decydujące znaczenie dla oceny, czy taki wypadek zachodzi mają
te sam kryteria, które uzasadniają odstąpienie od obciążenia strony kosztami
procesu na podstawie art. 102 k.p.c. Zasadniczym kryterium, decydującym
o odstąpieniu od obciążenia strony kosztami sądowymi, są zatem względy
słuszności. Przytoczony przepis znajdzie zastosowanie, jeżeli okoliczności
konkretnej sprawy mają charakter szczególny, wyjątkowy. Taka sytuacja może
wystąpić w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym,
w których nierzadko dochodzi się – na skutek subiektywnej oceny szkody –
roszczeń w szerszym rozmiarze niż usprawiedliwiony obiektywną oceną
okoliczności sprawy. W konsekwencji dochodzi do częściowego oddalenia
powództwa, a kosztami należnymi od nieuwzględnionej części roszczeń nie można
obciążyć przeciwnika strony zwolnionej od kosztów sądowych.
Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że obrażenia doznane przez
powódkę na skutek wypadku komunikacyjnego, któremu uległa w wieku 24 lat jako
pasażerka samochodu, spowodowały 100% trwałe inwalidztwo. Poszkodowana jest
przykuta do łóżka, nie ma z nią kontaktu słownego, nie reaguje na bodźce
zewnętrzne, wymaga całodobowej opieki. Została całkowicie ubezwłasnowolniona.
Ma kilkuletniego syna. Jej mąż jest rencistą. Poszkodowana przed wypadkiem
zarabiała około 900 zł miesięcznie.
Mając na względzie charakter uwzględnionych roszczeń, (ich celem jest
zrekompensowanie szczególnie ciężkich skutków wypadku), sytuację życiową
i majątkową poszkodowanej, należało uznać, że zachodzący w sprawie
w rozumieniu art. 113 ust. 4 u.k.s.c. wypadek szczególnie uzasadniony stanowi
podstawę – jak trafnie podniesiono w zażaleniu – do odstąpienia od obciążenia
powódki należną od niej opłatą od apelacji w całości. W okolicznościach sprawy
4
przeciwko jedynie częściowemu odstąpieniu od obciążenia powódki wspomnianymi
kosztami przemawiają względy słuszności.
Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań
koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak
włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej
przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie
należnej sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.
W orzecznictwie wyjaśniono, że jeżeli zachodzą przesłanki przewidziane w art. 100
zdaniu drugim k.p.c., to sąd wkładając na jedną ze stron obowiązek zwrotu
wszystkich kosztów procesu, zasądza od niej na rzecz jej przeciwnika tylko należne
koszty procesu, nie zasądza natomiast od przeciwnika tych kosztów, które przy
stosunkowym rozdzielaniu należałyby się drugiej stronie. W takim przypadku zatem
pozwany zwraca powodowi należne mu w sprawie koszty procesu od
uwzględnionej części powództwa, nie może natomiast żądać od powoda kosztów
procesu od części oddalonej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października
1969 r., ICR 186/69, niepubl.).
Skarżąca trafnie zarzuciła, że rozstrzygnięcie o kosztach z tytułu opłaty za
czynności pełnomocników procesowych stron w instancji odwoławczej należało
w sprawie oprzeć na art. 100 zdanie drugie k.p.c., albowiem określenie należnej
sumy z tytułu roszczeń dochodzonych w apelacji zależało od oceny sądu. To
oznacza, że powódce od pozwanego przysługuje zwrot należnych kosztów z tytułu
opłaty za czynności adwokata w instancji odwoławczej (5 400 zł) jedynie w części
odpowiadającej ułamkowi, w jakim została uwzględniona apelacja (1/4). Polegające
zasądzeniu od pozwanego na rzecz powódki koszty wynoszą więc 1 350 zł
(1
/4 z 5 400 zł).
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39816
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. oraz art. 98 k.p.c.
w związku z art. 394 § 3, 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.).