Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 listopada 2011 r.
I UK 140/11
Wypadek rezydenta biura turystycznego w miejscu długotrwałego świad-
czenia pracy za granicą nie jest wypadkiem w czasie podróży służbowej w ro-
zumieniu art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpiecze-
niu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Małgorzata Gersdorf (spra-
wozdawca), Jolanta Strusińska-Żukowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 listopa-
da 2011 r. sprawy z odwołania Janusza C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w K. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej ubezpie-
czonego od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Krakowie z dnia 18 czerwca 2010 r. […]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. zasądził na rzecz radcy prawnego Krzysztofa G. kwotę 120 (sto dwadzie-
ścia) złotych zwiększoną o obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług od
Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie) - tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 10 sierpnia 2009 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w K. odmówił ubezpieczonemu Januszowi C. prawa do jednorazowego odszkodowa-
nia z tytułu stałego uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy.
Odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji rozpatrywał Sąd Rejonowy dla Kra-
kowa-Nowej Huty w Krakowie, który ustalił następujący stan faktyczny. Ubezpieczony
był pracownikiem biura podróży S.T. spółki z o.o. jako rezydent tego biura na wyspie
Muter w Chorwacji. W dniu 5 lipca 2007 r. wychodząc z wanny poślizgnął się i upadł
2
doznając uszkodzeń prawej ręki. Miało to miejsce w przydzielonym ubezpieczonemu
apartamencie mieszkalnym. W tym dniu ubezpieczony miał wykonywać pracę od
godziny 1000
do 1200
oraz od 1800
do 2000
w ramach opieki nad turystami w lokalu
biura podróży. Prawomocnym wyrokiem z 27 marca 2008 r. […] odmówiono ubez-
pieczonemu prawa do zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego z
ubezpieczenia wypadkowego.
Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2009 r. […] Sąd Rejonowy oddalił odwołanie. Sąd
ocenił, że wypadek nie miał związku z pracą. Zdarzył się podczas porannej toalety, a
zatem czynności niezależnej od rodzaju wykonywanej pracy. Ubezpieczenie wypad-
kowe, jak przypomniał Sąd, ma niwelować ryzyko związane z wykonywaną pracą, a
nie ryzyka życia codziennego. Nie można także zdarzenia kwalifikować jako wypadku
w podróży służbowej - zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167 poz. 1322, dalej jako ustawa wypadko-
wa). Wobec powyższego Sąd odwołanie oddalił.
Apelację, wywiedzioną przez ubezpieczonego, oddalił wyrokiem z dnia 18
czerwca 2010 r. […] Sąd Okręgowy w Krakowie. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko,
że wypadek nie ma cech wypadku przy pracy ze względu na brak związku z pracą.
Nie zmienia tego okoliczność, że miał on miejsce w mieszkaniu służbowym, albo-
wiem nie pozostawał on w żadnym związku z pracą. Odnosząc się do argumentu, że
wypadek nastąpił w podróży służbowej Sąd przypomniał, że w świetle definicji podró-
ży służbowej polega ona na przemieszczeniu się pracownika poza stałe miejsce
pracy. Tymczasem w tym przypadku stałym miejscem pracy było miejsce wykonywa-
nia pracy jako rezydenta. Nie można zatem uznać, że ubezpieczony przebywał w
podróży służbowej.
Skargę kasacyjną od tego orzeczenia wywiódł pełnomocnik ubezpieczonego
zarzucając naruszenie art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej, przez jego błędną wy-
kładnię i przyjęcie, że wypadek ubezpieczonego nie stanowił wypadku przy pracy.
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego
dla Krakowa Nowej Huty w Krakowie z dnia 15 grudnia 2009 r., zniesienie postępo-
wania w obu instancjach i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Krakowa
Nowej Huty w Krakowie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw i wymaga oddalenia. Sąd
Okręgowy w Krakowie rozstrzygnął sprawę w sposób trafny. Prawidłowo wywiódł, iż
nie zachodzą przesłanki pozwalające uznać wypadek, jakiemu uległ powód, za wypa-
dek w podróży służbowej. Tylko zaś taka kwalifikacja prawna pozwalała na zasądze-
nie w stanie faktycznym sprawy, na rzecz powoda, dochodzonych świadczeń.
Skarżący zarzuca Sądowi drugiej instancji naruszenie prawa materialnego, a
mianowicie art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej, twierdząc iż Sąd ten wadliwie nie
dostrzegł w zdarzeniu, jakiemu uległ powód, wypadku w podróży służbowej. Jedno-
cześnie skarżący sformułował zagadnienie prawne zamykające się w pytaniu, czy
pojęcie podróży służbowej w rozumieniu powołanego przepisu jest tożsame z poję-
ciem podróży służbowej z art. 77 5
k.p.
Przypomnijmy, iż art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej na równi z wypadkiem
przy pracy traktuje wypadek, jakiemu pracownik uległ w czasie podróży służbowej w
okolicznościach innych niż oznaczone w art. 3 ust. 1, chyba że wypadek spowodo-
wany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykony-
waniem pracy. Powołany przepis nie ustala szczególnej, samodzielnej ochrony pra-
cownika wykonującego pracę w czasie podróży służbowej w rozumieniu prawa pracy,
bowiem pracownik podlega wówczas ochronie na zasadach określonych w przepisie
art. 3 ust. 1 pkt 1-3 ustawy wypadkowej. Istota ochrony pracownika na podstawie
przepisu art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy wypadkowej sprowadza się natomiast do rozcią-
gnięcia szczególnej ochrony ubezpieczeniowej w podróży służbowej na okoliczności
należące do sfery prywatnych spraw pracownika. W praktyce oznacza to, że w ra-
mach podróży służbowej pracownik jest objęty ochroną ubezpieczeniową nie tylko
podczas wykonywania czynności zleconych mu do załatwienia w czasie podróży oraz
w czasie drogi do miejsca docelowego i z powrotem do stałego miejsca zamieszka-
nia, lecz przez cały czas pobytu w takiej podróży.
W związku z powyższym różnica między wypadkiem przy pracy i wypadkiem
podczas podróży służbowej dotyczy okoliczności wypadku, a w szczególności tego,
iż wypadek przy pracy powinien pozostawać w związku z pracą, natomiast wypadek
podczas podróży służbowej musi się wiązać z wykonywaniem zadań powierzonych
na czas podróży służbowej. Przy kwalifikowaniu danego zachowania jako pozostają-
cego w związku z podróżą służbową należy badać, czy w łączności z nią pozostawał
cel zachowania pracownika, czy też miało ono wyłącznie prywatny charakter. Przy
4
czym zachowaniami niepozostającymi w związku z wykonywaniem powierzonego
zadania i sprzecznymi z celem podróży służbowej są te zachowania ze sfery prywat-
nych spraw pracownika, które nie były konieczne z punktu widzenia celu i warunków
odbywania podróży służbowej, np. gdy pracownik udaje się do restauracji na kolację
z przygodnie poznanymi osobami. Jako postępowanie niepozostające w związku z
wykonywaniem powierzonych zadań należy rozumieć także podjęcie czynności
sprzecznej z samym celem wykonania danego zadania.
Powód dochodził ochrony ubezpieczeniowej z art. 3 ust. 2 pkt 1, uznając, że
był w podróży służbowej. Nota bene tylko taka subsumpcja dawałaby mu prawo do-
wodzenia, że toaleta poranna jest związana z wykonywaniem zadań w podróży. Jed-
nak, aby powód w przyjętym stanie faktycznym sprawy mógł skorzystać z ochrony
prawnej przewidzianej ustawą wypadkową, powinien przede wszystkim udowodnić,
że pozostawał w podróży służbowej. Uznanie określonego zdarzenia za wypadek
podczas podróży służbowej i przyznanie pracownikowi odpowiedniego świadczenia
uzależnione jest - powtórzmy to raz jeszcze - od ustalenia, czy pobyt pracownika
poza stałym miejscem pracy stanowił podróż służbową. Ad casum tak nie było.
Ustawa wypadkowa nie definiuje podróży służbowej, stąd trafnie Sąd Okręgo-
wy uznał, iż ważne i wiążące są tu dociekania nauki i judykatury dotyczące pojęcia
podróży służbowej ferowane na podstawie art. 77 5
k.p. Ten bowiem przepis odnosi
się wprost do pojęcia „podróż służbowa”. Powszechnie przyjmuje się, że podróż
służbowa ma charakter incydentalny. Innymi słowy podróż służbowa charakteryzuje
się tym, że w kompleksie obowiązków pracownika stanowi zjawisko nietypowe, oka-
zjonalne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2009 r., II PK 138/09, Mo-
nitor Prawa Pracy 2010 nr 6, s. 312). W żadnym razie nie może mieć charakteru ge-
neralnego i nie może polegać na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, wynikają-
cej z charakteru zatrudnienia (uchwała Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r., II
PZP 11/08, OSNP 2009 nr 13-14, poz. 166; wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada
2009, II UK 114/09). Powód był rezydentem biura podróży w Chorwacji. Jego zada-
nia wykonywane były na wyspie Muter w Chorwacji. To było jego miejsce świadcze-
nia pracy. Tam też, w trakcie rezydentury, doznał uszkodzenia ciała, jednak nie w
czasie wykonywania zajęć zawodowych, lecz w czasie porannej toalety, wychodząc z
wanny. Powód dochodził świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego z tytułu podróży
służbowej. Tylko bowiem w podróży służbowej - z uwagi na szczególne okoliczności i
warunki, w jakich znajduje się pracownik podczas tej podróży - ochrona ubezpiecze-
5
niowa obejmuje nie tylko wykonywanie poleconej pracy, lecz w pewnym stopniu rów-
nież wiele innych czynności wynikających z samego faktu opuszczenia zwykłego
środowiska, które to czynności byłyby w normalnych warunkach zaliczone do sfery
spraw prywatnych. Stan faktyczny sprawy wskazuje jednak, iż powód nie pozostawał
w podróży służbowej i nie miały do niego zastosowania normy prawne o wypadku w
podróży służbowej, lecz ewentualnie normy o wypadku przy pracy. Weryfikacja stanu
faktycznego sprawy z punktu widzenia norm o wypadku przy pracy, a w szczególno-
ści z punktu widzenia art. 3 ust 1 ustawy wypadkowej nie pozwala jednak na przy-
znanie powodowi żądanych świadczeń. Uszczerbek na zdrowiu powstał w innych
sytuacjach niż wymienione w art. 3 ust.1 ustawy wypadkowej. Trafnie przeto Sąd
Okręgowy ocenił, iż ad casum brakowało związku z pracą, o jakim mowa w art. 3 ust.
1 ustawy wypadkowej.
Na marginesie dotychczasowych wywodów wypada też nadmienić, iż zaskar-
żony wyrok skorelowany jest z wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z 28 marca
2008 r. […], w którym Sąd ten odmówił powodowi uznania wypadku za wypadek przy
pracy przy okazji orzekania o świadczeniach chorobowych. Zaskarżonym wyrokiem
Sąd Okręgowy w pełni respektuje zatem myśl wyrażoną w art. 365 § 1 k.p.c., iż orze-
czenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne
sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach
w ustawie przewidzianych także inne osoby.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji.
========================================