Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 122/11
POSTANOWIENIE
Dnia 24 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa Krzysztofa i Krystiana H.
przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 24 listopada 2011 r.,
zażalenia powodów na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 maja 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 22 maja 2009 r., Sąd Okręgowy oddalił powództwo
Katarzyny H. przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia. W dniu 15 czerwca
2009 r. odpis wyroku wraz z jego uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi
powódki. W dniu 19 czerwca 2009 r. zmarła powódka w związku z czym
postanowieniem z dnia 2 lipca 2009 r. postępowanie w sprawie zostało
zawieszone. Postanowieniem z dnia 27 lipca 2010 r., wydanym na posiedzeniu
niejawnym, Sąd Okręgowy podjął postępowanie w sprawie z udziałem
spadkobierców Katarzyny H.: Krzysztofa H. i Krystiana H. Odpis tego
postanowienia został doręczony w dniu 2 sierpnia 2010 r. następcom prawnym
powódki. 12 sierpnia 2010 r. wpłynęło do Sądu Okręgowego pismo pełnomocnika
powodów z dnia 6 sierpnia 2010 r., zawierające oświadczenie, że obaj powodowie
popierają powództwo, natomiast w dniu 16 sierpnia 2010 r. została wniesiona przez
nich apelacja od wyroku Sądu pierwszej instancji. Postanowieniem z dnia 24 maja
2011 r. Sąd Apelacyjny, któremu przedstawiono akta sprawy wraz z apelacją
powodów, na podstawie art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c. odrzucił apelację jako
wniesioną po upływie terminu. Bieg terminu do wniesienia apelacji rozpoczął się
przed zawieszeniem postępowania i został przerwany przez zawieszenie
postępowania, jego bieg rozpoczął się na nowo z chwilą wydania postanowienia o
podjęciu postępowania z udziałem spadkobierców powódki. Termin ten upłynął
zatem w dniu 10 sierpnia 2010 r.
Od postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 maja 2011 r. zażalenie
wnieśli powodowie, którzy zaskarżyli je w całości, zarzucając naruszenie:
- art. 179 § 2 k.p.c. w zw. z art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 369 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 357 § 1 i art. 9 k.p.c. poprzez uznanie, że termin do wniesienia
apelacji po podjęciu postępowania zawieszonego z urzędu w razie śmierci
strony rozpoczyna bieg z chwilą wydania przez sąd na posiedzeniu
niejawnym postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania
3
z udziałem następców prawnych zmarłej strony, a nie z chwilą doręczenia
następcom prawnym odpisu tego postanowienia;
- art. 373 k.p.c. w zw. z art. 370 k.p.c. w zw. z art. 369 § 1 k.p.c. w zw. z art.
45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji poprzez odrzucenie apelacji wniesionej
po terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia następcom prawnym
zmarłej strony odpisu postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania
jako spóźnionej i pozbawienie powodów prawa do rozpatrzenia ich sprawy
przez sąd w dwuinstancyjnym postępowaniu.
Powołując się na powyższe zarzuty, powodowie wnieśli o uchylenie
zaskarżonego postanowienia w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 179 § 2 w zw. z art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., w przypadku
zawieszenia postępowania z powodu śmierci strony, terminy ustawowe nie biegną i
zaczynają biec dopiero od początku z chwilą podjęcia zawieszonego postępowania.
Posługując się wyłącznie wykładnią gramatyczną, przy zastosowaniu także art. 360
k.p.c., należałoby zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, że „chwila
podjęcia postępowania”, o której mowa w art. 179 § 2 k.p.c., oznacza wydanie
przez sąd postanowienia o podjęciu postępowania, a nie chwilę doręczenia odpisu
tego postanowienia stronom. Taka wykładnia prowadzi jednak do konsekwencji,
których nie można zaakceptować przy uwzględnieniu celu, jakiemu służy
obligatoryjne zawieszenie postępowania w razie śmierci strony, jak również
gwarancji konstytucyjnych prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawa do
rozpoznania sprawy w postępowaniu dwuinstancyjnym (art. 78 i art. 176 ust. 1
Konstytucji). Akceptacja stanowiska Sądu Apelacyjnego - według którego bieg
terminu do wniesienia apelacji po doręczeniu stronie uzasadnienia wyroku,
przerwanego zawieszeniem postępowania, rozpoczyna swój bieg od początku od
daty wydania na posiedzeniu niejawnym postanowienia o podjęciu zawieszonego
postępowania - oznaczałaby, że termin ten mógłby minąć, np. z uwagi na
długotrwałe doręczenie odpisu postanowienia sądu, zanim strona dowiedziałaby się
o podjęciu postępowania w sprawie. W przypadku spadkobierców zmarłej strony,
oznaczałoby to, że bieg terminu do dokonania przez nich czynności procesowej
4
rozpocząłby się zanim spadkobiercy ci dowiedzieliby się o tym, że toczy się
postępowanie sądowe z ich udziałem. Niemal w każdym przypadku wydania
postanowienia o podjęciu postępowania w sprawie na posiedzeniu niejawnym
i, co się z tym wiąże, konieczność doręczenia stronom odpisu tego postanowienia,
ulegałby skróceniu termin, w ciągu którego strona mogłaby wnieść apelację.
Prowadziłoby to do tego, że termin do dokonania czynności procesowej, w postaci
wniesienia apelacji, w praktyce byłby krótszy od terminu przewidzianego w art. 369
§ 1 k.p.c. i zależałby wyłącznie od daty doręczenia stronie odpisu postanowienia
o podjęciu postępowania w sprawie. Powodowałoby to nie tylko, niczym
nieuzasadnione, zróżnicowanie sytuacji procesowej stron, ale również faktyczne
ograniczenie prawa strony do wniesienia środka odwoławczego, którego
elementem jest także termin, w ciągu którego strona może podjąć decyzję co do
zaskarżenia wyroku i sporządzić apelację. Założenie racjonalności ustawodawcy
wyłącza także taką interpretację omawianego art. 179 § 2 k.p.c., według której
niemal w każdym przypadku podjęcia przez sąd zawieszonego postępowania
w sprawie, postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym, dwutygodniowy
termin ustawowy do wniesienia apelacji przez stronę ulegałby faktycznemu
skróceniu względnie zainteresowana strona musiała korzystać z instytucji
przywrócenia terminu do dokonania spóźnionej czynności procesowej.
Należy mieć także na uwadze cel, jakiemu służy obligatoryjne zawieszenie
postępowania w razie śmierci strony na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.
Pomijając, że zawieszenie postępowania zapobiega dalszemu toczeniu się
postępowania bez udziału zmarłej strony, zmierza ono także do zagwarantowania
dalszego udziału w sprawie następcom prawnym zmarłej strony i umożliwienia im
podejmowania skutecznych czynności procesowych. Jest to możliwe dopiero
wówczas, gdy następcy prawni zmarłej strony dowiedzą się o toczącym się
postępowaniu sądowym z ich udziałem, co następuje z chwilą doręczenia im
odpisu, wydanego na posiedzeniu niejawnym, postanowienia o podjęciu
zawieszonego postępowania w sprawie z ich udziałem w miejsce zmarłej strony.
Powyższe rozważania uzasadniają zastosowanie reguł wykładni
funkcjonalnej oraz prokonstytucyjnej i przyjęcie, że bieg terminu do wniesienia
apelacji - przewidzianego w art. 369 § 1 k.p.c. - w razie zawieszenia postępowania
5
na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., po doręczeniu stronie, która następnie
zmarła, uzasadnienia wyroku, rozpoczyna się z chwilą podjęcia postępowania
w sprawie (art. 179 § 2 k.p.c.) przez co należy rozumieć chwilę doręczenia
następcom prawnym zmarłej strony, wydanego na posiedzeniu niejawnym, odpisu
postanowienia o podjęciu, z ich udziałem, postępowania w sprawie.
W konsekwencji zaskarżone postanowienie naruszało art. 179 § 2 w zw. z art. 369
§ 1 k.p.c. oraz art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c.
Z tych względów orzeczono, jak w sentencji (art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c.). O kosztach postępowania zażaleniowego orzeknie Sąd Apelacyjny, zgodnie
z art. 108 § 1 k.p.c., w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
jw