Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 80/11
POSTANOWIENIE
Dnia 25 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Kazimierz Zawada
SSA Marek Machnij (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa – Komendy
Powiatowej Policji w Z.
przeciwko Grzegorzowi G. i Towarzystwu Ubezpieczeń
w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 listopada 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej – Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych
TUW w W. na postanowienie o kosztach zawarte w pkt II
wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 3 lutego 2011 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie (punkt II wyroku)
w ten sposób, że zasądza od powoda Skarbu Państwa –
Komendy Powiatowej Policji w Z. na rzecz pozwanego
Towarzystwa Ubezpieczeń w W. kwotę 1200 (jeden tysiąc
dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego,
2) zasądza od powoda Skarbu Państwa – Komendy
Powiatowej Policji w Z. na rzecz pozwanego
Towarzystwa Ubezpieczeń w W. kwotę 150 (sto
pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy postanowieniem, zawartym w punkcie II wyroku z dnia 3
lutego 2011 r., nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego na rzecz pozwanych. Sąd ten wskazał, że w wyniku zmiany wyroku
Sądu pierwszej instancji wskutek oddalenia powództwa w rezultacie uwzględnienia
apelacji, wniesionej przez pozwane Towarzystwo Ubezpieczeń w W., powód
ostatecznie przegrał sprawę w całości, w związku z czym pozwanym stosownie do
art. 98 §1 i 3 k.p.c. należał się zwrot kosztów zastępstwa procesowego, ale z uwagi
na skomplikowany charakter prawny sprawy oraz powstałą w toku jej
rozpoznawania diametralną zmianę poglądów w orzecznictwie co do problemów
istotnych dla jej rozstrzygnięcia, uzasadnione jest zastosowanie art. 102 k.p.c. w
zakresie kosztów postępowania odwoławczego.
W zażaleniu na to postanowienie pozwane Towarzystwo Ubezpieczeń w W.
zarzuciło naruszenie przepisu art. 102 k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie
pomimo braku wymaganych do tego przesłanek. Wobec tego pozwany domagał się
zmiany zaskarżonego postanowienia przez orzeczenie o kosztach postępowania
odwoławczego według zasady odpowiedzialności za wynik sporu.
Powód wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
Zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. jest trafny. Pozwany słusznie twierdzi, że
wskazane przez Sąd odwoławczy okoliczności nie mogły w niniejszej sprawie
uzasadniać odstąpienia od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu kosztów
procesu za drugą instancję zgodnie z uregulowaną w art. 98 § 1 k.p.c. zasada
odpowiedzialności za wynik sprawy. Zmiana oceny zasadności powództwa, do
której doszło w toku procesu w wyniku zmiany poglądów wyrażanych
w orzecznictwie, nie oznacza, iż dochodzone żądanie kiedykolwiek było
obiektywnie uzasadnione. Ryzyko, a tym samym także konsekwencje ewentualnej
3
zmiany oceny zasadności żądania, powinien ponosić przede wszystkim powód,
jako osoba inicjująca proces i angażująca pozwanego w konieczność podjęcia
obrony. Nie ma uzasadnionych podstaw, aby negatywne skutki odmiennej oceny
żądania przerzucać na pozwanego.
Zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. wymagałoby zatem – oprócz
przesłanki w postaci istotnej zmiany poglądów orzecznictwa, na którą zwrócił
uwagę Sąd Okręgowy – istnienia innych okoliczności, które pozwalałyby uznać, że
w konkretnej sprawie występuje wypadek szczególnie uzasadniony, który
przemawia za odstąpieniem – w drodze wyjątku – od zasady odpowiedzialności za
wynik sporu, przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c.
W rachubę mogłyby wchodzić szczególne okoliczności przedmiotowe lub
podmiotowe po tej stronie procesowej, która według powyższej zasady powinna
zwrócić koszty procesu, poniesione przez jej przeciwnika. Z tego punktu widzenia
pozwany zasadnie powołuje się na brak podmiotowych przesłanek uzasadniających
złagodzone traktowanie Skarbu Państwa w zakresie obowiązku zwrotu kosztów.
Odnosi się to zarówno do sytuacji majątkowej powoda, jak i do jego profesjonalnej
obsługi prawnej, umożliwiającej należytą ocenę istnienia uzasadnionych podstaw
do wytoczenia powództwa w niniejszej sprawie.
Nie można odmówić pozwanemu racji również co do tego, że dostrzeżony
przez Sąd drugiej instancji skomplikowany charakter niniejszej sprawy z uwagi na
rodzaj dochodzonego żądania wymagał zwiększonego nakładu pracy i wyższego
poziomu wiedzy profesjonalnego pełnomocnika tej strony, co wiązało się
z korzystnym dla pozwanego ostatecznym wynikiem sporu. Przemawia to
przeciwko zastosowaniu art. 102 k.p.c., gdyż w przeciwnym razie nakład pracy
i zaangażowanie pełnomocnika pozwanego w gruncie rzeczy miałby negatywny
wpływ na ocenę zasadności wniosku tej strony o przyznanie jej zwrotu kosztów
procesu.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie, z tym że zasądził wyłącznie
wskazaną w zażaleniu wartość przedmiotu zaskarżenia w kwocie 1.200 zł, pomimo
iż całość kosztów przysługujących pozwanemu mogłaby wynosić w tym wypadku
4
nawet 3.328 zł (opłata od apelacji – 1.528 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika
procesowego – 1.800 zł).
Ponadto na mocy art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 109, art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
oraz art. 3941
§ 3 w zw. art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c. i § 6 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 2
pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) orzeczono o kosztach
postępowania zażaleniowego odpowiednio do wyniku sprawy w tej instancji.