Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 604/10
POSTANOWIENIE
Dnia 7 grudnia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku Tomasza Piotra K. i Moniki K.
przy uczestnictwie Gospodarczego Banku Wielkopolskiego -
Spółki Akcyjnej
oraz Spółdzielni Mieszkaniowej "Osiedle Młodych"
o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
wraz z wpisem tego prawa oraz o wpis hipoteki zwykłej i hipoteki kaucyjnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 grudnia 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 11 maja 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 30 listopada 2009 r. oddalił wniosek
Tomasza K. i Moniki K. o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr 41 w budynku nr 3 na Osiedlu T.
wraz z wpisem tego prawa na rzecz wnioskodawców na prawach wspólności
ustawowej oraz oddalił wniosek o wpis hipoteki zwykłej i kaucyjnej obciążających to
prawo na rzecz Gospodarczego Banku Wielkopolskiego S.A.
Sąd Rejonowy ustalił, że rzeczony lokal znajduje się w budynku
posadowionym na nieruchomości, której własność Spółdzielnia Mieszkaniowa
„Osiedle Młodych” nabyła aktem notarialnym z dnia 3 lipca 2008 r. i dla której Sąd
Rejonowy prowadzi księgę wieczystą Kw /.../. Umową z dnia 16 października 2009
r. zawartą w formie aktu notarialnego wnioskodawcy nabyli od Romana F. i Gabrieli
F. spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu, które powstało
z przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na podstawie
umowy z dnia 8 lipca 2009 r. zawartej w formie aktu notarialnego.
Sąd Rejonowy stwierdził, że z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r.
o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 873, dalej: „ustawa nowelizująca”) wynika, że od
dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. od dnia 31 lipca 2007 r., umowa przekształcenia
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo własnościowe mogła być
zawarta tylko wtedy, gdy jej przedmiotem było spółdzielcze lokatorskie prawo do
lokalu położonego w budynku wybudowanym na gruncie, którego spółdzielnia nie
jest właścicielem ani użytkownikiem wieczystym. Umowa przekształcenia prawa do
lokalu z dnia 8 lipca 2009 r. jest zatem nieważna z mocy art. 58 § 1 k.c.,
a w konsekwencji bezskuteczna jest umowa sprzedaży z dnia 16 października
2009 r. Tym samym nie było podstaw do założenia księgi wieczystej oraz
dokonania żądanych wpisów.
Postanowieniem z dnia 11 maja 2010 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawców.
3
Sąd drugiej instancji podkreślił, że dla oceny przekształcenia
dokonanego umową z dnia 8 lipca 2009 r. oraz ważności umowy
sprzedaży z dnia 16 października 2009 r. decydujące znaczenia ma pojęcie
nieruchomości w rozumieniu wieczystoksięgowym. Z treści księgi wieczystej Kw
/.../ wynika, że budynek nr 3 na Osiedlu T., w którym znajduje się lokal nr 41
posadowiony jest na działce nr 9/8, obręb C., stanowiącej własność Spółdzielni
Mieszkaniowej „Osiedle Młodych”. Wyłącza to zastosowanie w sprawie art. 7 ust. 2
ustawy nowelizującej, a tym samym przesądza o nieważności umowy z dnia 8 lipca
2009 r. i w konsekwencji nieważności umowy z dnia 16 października 2009 r.
Za bezzasadny Sąd Okręgowy uznał także zarzut naruszenia art. 41 i 42
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r.
Nr 119, poz. 1116 ze zm., dalej: „u.s.m.”), stwierdzając, że uchwała Zarządu
Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych” nr 32 z dnia 27 lutego 2003 r., z której
- zdaniem wnioskodawców – wynika, że budynek nr 3 na Osiedlu T. posadowiony
jest na nieruchomości wielobudynkowej obejmującej działkę, do której Spółdzielnia
nie ma tytułu prawnego, nie może prowadzić do wniosków przeciwnych, nie
uwzględnia bowiem, dokonanej z dniem 31 lipca 2007 r., zmiany art. 42 ust. 3 pkt 1
u.s.m., powinna zatem być dostosowana do obowiązującego stanu prawnego.
Wnioskodawcy w skardze kasacyjnej zaskarżyli postanowienie Sądu
Okręgowego w całości, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego,
mianowicie art. 7 ust. 2 ustawy nowelizującej poprzez niewłaściwą jego wykładnię
skutkującą uznaniem umowy z dnia 8 lipca 2009 r. za nieważną, oraz art. 41 i 42
u.s.m. przez przyjęcie, że przepisy te wraz ze stosowanymi przepisami
wewnątrzspółdzielczymi nie tworzą podstawy do przekształcenia spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w prawo własnościowe, a także
naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 6268
§ 2 k.p.c. przez
pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego części materiału dowodowego
w postaci uchwały Zebrania Przedstawicieli z dnia 27 czerwca 2002 r. i uchwały
Zarządu Spółdzielni z dnia 8 maja 2003 r. oraz umowy z dnia 8 lipca 2009 r., a
ponadto naruszenie art. 6269
k.p.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Postępowanie o założenie księgi wieczystej objęte jest regulacją zawartą
w art. 6268
§ 10 k.p.c., zgodnie z którym założenie księgi wieczystej następuje
z chwilą dokonania pierwszego wpisu a także art. 6268
k.p.c. określającą granice
kognicji sądu wieczystoksięgowego. Zarzut naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c., który
skarżący wiążą z nieuwzględnieniem przez Sąd Okręgowy przy ustalaniu podstawy
faktycznej zaskarżonego orzeczenia dokumentów w postaci uchwały Zebrania
Przedstawicieli z dnia 27 czerwca 2002 r. oraz uchwały Zarządu Spółdzielni z dnia
8 maja 2003 r., a także postanowienia umowy zawartego w § 7 umowy o
przekształceniu lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo
do lokalu, nie mógł odnieść zamierzonego skutku. Sąd Okręgowy zasadnie uznał,
że przy ocenie dopuszczalności przekształcenia dokonanego umową z dnia 8 lipca
2009 r. oraz ważności mowy sprzedaży z dnia 16 października 2009 r. należy mieć
na względzie pojęcie nieruchomości w rozumieniu wieczystoksięgowym. Z ustaleń
dokonanych na podstawie treści księgi wieczystej KW nr /.../oraz dołączonych do
wniosku dokumentów wynika, że nieruchomość, na której posadowiony jest
budynek, w którym znajduje się lokal spółdzielczy należący do wnioskodawców,
stanowi własność Spółdzielni.
W postępowaniu o wpis, kontroli sądu podlega skuteczność
materialnoprawna czynności prawnej, na podstawie której doszło do ustanowienia
prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej (por. orzeczenie Sądu
Najwyższego z dnia 22 marca 1955 r., II CO 116/54, OSN 1956, nr 1, poz. 15,
z dnia 25 lutego 1963 r., III CR 177/62, OSN II, 1964, poz. 36, postanowienie z dnia
16 lipca 2009 r., I CSK 497/2008, Lex Polonica nr 2353126). Dotyczy to także
postępowania o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego
prawa do lokalu. Z tej przyczyny, dokumenty stanowiące podstawę wpisu tego
prawa powinny wykazywać spełnienie - określonych we właściwych przepisach -
warunków materialnoprawnych skutecznego ustanowienia w drodze czynności
prawnej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Jeżeli dokumenty takie –
wbrew deklarowanym oświadczeniom w treści czynności prawnej - nie potwierdzają
tych warunków, zachodzi podstawa do oddalenia wniosku o wpis (art. 6269
k.p.c.).
Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że załączone do wniosku dokumenty,
tj. wypis aktu notarialnego z dnia 16 października 2009 r. wraz z zaświadczeniami
5
Spółdzielni, nie mogą stanowić podstawy założenia księgi wieczystej
dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i wpisu tego prawa na rzecz
wnioskodawców, gdyż nie wykazują one spełnienia przesłanki, o której mowa w art.
7 ust. 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. ustawy zmieniającej, zawierającej
wymaganie, aby lokal spółdzielczy, będący przedmiotem umowy z dnia 8 lipca
2009 r., znajdował się na nieruchomości, do której Spółdzielni nie przysługiwało
prawo własności albo prawo użytkowania wieczystego. W szczególności
okoliczności wskazanej w § 7 umowy z dnia 8 lipca 2009 r. nie potwierdza treść
zaświadczenia Spółdzielni załączonego do wniosku o wpis oraz treść księgi
wieczystej KW nr /.../. W konsekwencji uzasadnione było stanowisko Sądu
Okręgowego, że umowa ta była nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c., naruszała
bowiem normę zawartą w art. 7 ust. 1 ustawy zmieniającej z dnia 14 czerwca 2007
r., zakazującą ustanawiania spółdzielczych własnościowych praw do lokali
położonych w budynkach wybudowanych na gruncie, do którego spółdzielni
przysługuje prawo własności lub użytkowania wieczystego (por. postanowienie
siedmiu sędziów SN z dnia 16 listopada 2011 r., II CSK 538/10, dotychczas nie
publ.).
Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia prawa materialnego:
art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. ustawy zmieniającej oraz 41 i 42
u.s.m., odnoszą się do innego niż ustalony stanu faktycznego i z tego powodu są
bezzasadne. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego
(por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1954 r., I CO.
21/54, OSN 1948, III, poz. 50, wyrok z dnia 29 lipca 1999 r., II UKN 56/99,
OSNAPiUS 2000, nr 22, poz. 829, wyrok z dnia 24 lipca 2006 r., I PK 299/2005,
OSNP 2007, nr 15-16, poz. 214, wyrok z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 48/2009,
Lex Polonica nr 2044472), zarzut naruszenia prawa materialnego może być
odnoszony tylko do stanu faktycznego stanowiącego podstawę zaskarżonego
orzeczenia. Wprawdzie Sąd Okręgowy przedstawił również ocenę prawną
okoliczności deklarowanych w § 7 umowy z dnia 8 lipca 2009 r., ale rozważania
te miały charakter jedynie hipotetyczny. Ocenę prawną Sądu drugiej instancji w tym
zakresie należało więc uznać za bezprzedmiotową, skoro wykraczała poza przyjętą
przez ten Sąd podstawę faktyczną rozstrzygnięcia.
6
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art.
39814
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
jw