Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 46/11
POSTANOWIENIE
Dnia 20 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Miastu W.
o ustalenie i odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 20 stycznia 2012 r.,
zażalenia powódki na postanowienie zawarte w punkcie II
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 sierpnia 2010 r.,
zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób,
że odstępuje od obciążania powódki kosztami postępowania
apelacyjnego na rzecz strony pozwanej.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 5 sierpnia 2010 r. Sąd Apelacyjny, oddalając apelację powódki,
zasądził od niej w punkcie II na rzecz pozwanego kwotę 1.350 zł tytułem zwrotu
części kosztów postępowania apelacyjnego. Podstawę tego rozstrzygnięcia
stanowił art. 102 k.p.c., zastosowany z powołaniem się na trudną sytuację życiową
powódki. Sąd drugiej instancji wskazał jednocześnie, że przesłanka ta nie
uzasadnia całkowitego odstąpienia od obciążania powódki kosztami postępowania,
w szczególności, z uwagi na brak wykazania przez powódkę starań na rzecz
poprawy swojej sytuacji finansowej, np. w drodze sprzedaży należącej do niej
nieruchomości.
W zażaleniu na to postanowienie powódka zarzuciła, że zostało ono wydane
z naruszeniem art. 102 k.p.c., polegającym na pominięciu okoliczności
wskazujących na konieczność odstąpienia od obciążania jej kosztami
postępowania w całości. Niepoprawne zastosowanie tego przepisu wynikało,
jej zdaniem, z charakteru sprawy, który opisuje fakt zgłoszenia zdania odrębnego
do wyroku Sądu drugiej instancji, odstąpienie w całości przez Sąd Okręgowy
od obciążenia powódki kosztami postępowania oraz jej podeszły wiek
i niepełnosprawność.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i odstąpienie od
obciążania jej kosztami postępowania w całości, ewentualnie o przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Zgodnie z art. 102 k.p.c. sąd może odstąpić od obciążenia strony kosztami
postępowania uznając, że w okolicznościach sprawy zachodzi szczególnie
uzasadniony wypadek dla wydania tego rodzaju rozstrzygnięcia. Kompetencja ta
ma charakter dyskrecjonalny, gdyż zastosowanie tego przepisu uzależnione jest od
oceny sądu rozpoznającego sprawę. Rozstrzygnięcie w tym zakresie może zostać
3
skutecznie zakwestionowane w ramach kontroli instancyjnej jedynie w razie
oczywistego naruszenia reguł zastosowania art. 102 k.p.c. (tak konsekwentnie Sąd
Najwyższy, m.in. w postanowieniach: z 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10, nie publ.
oraz z 15 czerwca 2011 r., V CZ 23/11, nie publ.).
Stosując art. 102 k.p.c. jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania, swoje stanowisko w tym zakresie Sąd Okręgowy uzasadniał
z odwołaniem się do sytuacji osobistej powódki i do charakteru sprawy.
Sąd Apelacyjny - co do zasady - podzielił pogląd o konieczności zastosowania art.
102 k.p.c. w charakterze podstawy rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
pomiędzy stronami, przy założeniu jednak, że powódka powinna koszty te ponieść
w połowie wysokości.
Sytuacja osobista powódki wskazuje na to, że powódka nie będzie zdolna
do poczynienia oszczędności, które by pozwoliły na uregulowanie kosztów
postępowania należnych pozwanemu. Świadczy o tym wiek powódki (89 lat)
i wysokość osiąganych przez nią dochodów (1230 zł renty).
Okoliczności te zadecydowały zresztą o zwolnieniu powódki od kosztów sądowych
i przyznaniu jej pełnomocnika adwokata z urzędu (k. 35). Zasądzając od powódki
część kosztów postępowania na rzecz pozwanego Sąd Apelacyjny przyjął,
że powódka nie wykazała się staraniami o poprawę swojej sytuacji finansowej,
np. w drodze sprzedaży należącego do niej udziału w użytkowaniu wieczystym
nieruchomości. Trzeba zauważyć, że wiek powódki nie uzasadnia oczekiwania
od niej jakiejś szczególnej aktywności w celu poprawy sytuacji finansowej.
W obecnych warunkach rynkowych sprzedaż użytkowania wieczystego
nieruchomości, którego dotyczył proces z pewnością nie mogłaby nastąpić
w szybkim terminie, a powodzenie takiego przedsięwzięcia zależy w istocie
od właściwości nieruchomości, w tym i od tego, czy ma ona zapewniony
właściwy dostęp do drogi publicznej. Okoliczności te mają związek z charakterem
roszczenia, które było przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie.
Powódka wystąpiła na drogę sądową w związku z tym, że nieruchomość oddana jej
w użytkowanie wieczyste jako następcy prawnemu poprzedniego właściciela tzw.
gruntów warszawskich nie ma zapewnionej właściwej komunikacji z drogą
publiczną. Powództwo w sprawie zostało wprawdzie oddalone w związku z tym,
4
że powódka nie sprecyzowała twierdzeń i nie przeprowadziła dowodów
pozwalających na ocenę rodzaju i wysokości szkody, jaką poniosła w związku
z brakiem właściwego dostępu nieruchomości oddanej jej w użytkowanie
wieczyste do drogi publicznej, ale w sprawie nie zostało ustalone, żeby
pozwany precyzyjnie określił, którędy przez jego nieruchomość przebiega
szlak służebny i zapewnił jego dostępność użytkownikom wieczystym
wyodrębnionej nieruchomości. Postawa pozwanego przyczyniła się zatem
także do wystąpienia z pozwem. Okoliczności te rozpatrywane łącznie uzasadniały
odstąpienie od obciążenia powódki kosztami postępowania apelacyjnego
należnymi pozwanemu.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39816
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c. orzeczono jak w postanowieniu.
jw